NỘI
DUNG :
Covid-19:
Giả thuyết về virus thoát ra từ phòng thí nghiệm nổi cộm trở lại
Trọng Nghĩa
- RFI
Covid
: Vì sao nhiều nhà khoa học bênh vực Viện Virus Vũ Hán ?
Thụy My
- RFI
.
====================================================
.
.
Covid-19:
Giả thuyết về virus thoát ra từ phòng thí nghiệm nổi cộm trở lại
Trọng
Nghĩa -
RFI
Đăng ngày: 17/05/2021 - 14:59
Tức nước vỡ bờ! Phải chăng là chính thái độ bị cho
là thiếu hợp tác, thậm chí là cản trở cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc virus
gây dịch Covid-19, đã khiến cho giới khoa học bất bình và làm dấy lên những yêu
cầu đòi làm sáng tỏ thêm giả thuyết virus Sars-CoV-2 thoát ra khỏi phòng thí
nghiệm, một giả thuyết từng bị đánh giá là mang nặng tính chất thuyết âm
mưu?
Lối vào Viện Virus
Học Vũ Hán được canh giữ nghiêm ngặt nhân chuyến thăm của phái đoàn điều tra của
Tổ Chức Y Tế Thế Giới ngày 03/02/2021. AP - Ng Han Guan
Câu hỏi này đang được đặt ra trong thời gian gần
đây, với nhiều bức thư ngỏ từ các nhà khoa học tên tuổi trên thế giới, đòi phải
đẩy mạnh thêm các nghiên cứu về nguồn gốc con virus đang gây dịch bệnh trên khắp
hành tinh, một công việc đã được một phái đoàn điều tra của Tổ Chức Y Tế Thế Giới
(WHO) thực hiện, nhưng bị đánh giá là không thỏa đáng, do các cản lực từ phía
Trung Quốc.
Giới khoa học
đòi xem xét kỹ hơn giả thuyết virus thoát khỏi phòng thí nghiệm
Sau một bức thư ngỏ đề ngày 30/04/2021 của khoảng
30 nhà nghiên cứu, nêu bật những cản lực về mặt “cơ chế, thủ tục và dữ liệu
phân tích” - do phía Trung Quốc đặt ra - đã khiến cho cuộc điều tra của WHO
không đạt kết quả mong muốn, và yêu cầu làm sáng tỏ những điểm còn mơ hồ nói
chung, hôm 14/05/2021, gần 20 nhà khoa học khác, đa số là người Mỹ, đã công bố
một bức thư mới trên tạp chí Mỹ Science, với một lời kêu gọi rất cụ thể: Xem
xét lại một cách nghiêm túc hơn giả thuyết virus Sars-CoV-2 xuất phát từ một sự
cố trong phòng thí nghiệm, một giả thuyết mà theo các tác giả, đã bị nhóm điều
tra của WHO xem nhẹ khi chỉ dành 4 trên tổng số 313 trang trong báo cáo của họ
cho vấn đề này.
Bức
thư ngỏ ngày 14/05 đã thu hút sự chú ý đến giả thuyết sự cố trong phòng thí
nghiệm, một giả thuyết mà Bắc Kinh ra sức bác bỏ vì liên quan trực tiếp đến Viện
Virus Học Vũ Hán tại Trung Quốc, mà Vũ Hán lại chính là nơi xuất phát đại dịch
Covid-19 đang tàn phá hành tinh.
Trong một bài phân tích ngày 14/05 vừa qua,
đài phát thanh Pháp France Info đã đi sâu vào tìm hiểu trở lại căn nguyên của
giả thuyết về việc virus gây dịch Covid-19 thoát ra từ phòng thí nghiệm - cụ thể
là ở Vũ Hán - sau một sự cố, và nhất là cách thức mà giả thuyết này phát triển
từ khi hình thành cho đến hiện nay.
Tháng 03/2020: Xuất
hiện nghi vấn về phòng thí nghiệm Vũ Hán
Theo FranceInfo, ngay từ tháng 03/2020, khi dịch
Covid-19 khởi đầu từ Vũ Hán và bắt đầu lan rộng trên thế giới và được Tổ Chức Y
Tế Thế Giới chính thức gọi là đại dịch, một nhóm nhà nghiên cứu quốc tế, trong
đó có một nữ khoa học gia Ấn Độ, đã đặt ra nghi vấn về vai trò đáng ngờ của Viện
Virus Học Vũ Hán.
Nhóm khoa học quốc tế, có tên là Drastic, đã
được thành lập để truy tìm nguồn gốc con virus gây dịch bệnh. Trong một phóng sự
của chương trình “Đặc Phái Viên” của đài truyền hình Pháp France 2 phát
ngày 11/03 vừa qua, một người trong nhóm là bà Monali Rahalkar, một nhà
vi sinh vật học tại Viện Nghiên Cứu Agharkar (Ấn Độ), đã nhấn mạnh một điểm cơ
bản: “Chúng ta biết rằng dịch bệnh bắt đầu ở Vũ Hán, và cũng biết rằng virus
đến từ một loài dơi. Nhưng tất cả những con dơi đó đều sống ở Vân Nam, miền nam
Trung Quốc, cách Vũ Hán hơn 1.000 km.”
Sau một số nghiên cứu, bà Rahalkar đã nhanh
chóng nhận ra rằng trong nhiều năm, các nhà khoa học tại Viện Virus Học Vũ Hán
(WIV) đã nhiều lần đến Vân Nam này để lấy mẫu các loại virus corona. Câu hỏi đặt
ra là phải chăng con virus gây dịch đã được đưa từ Vân Nam về Vũ Hán trong những
chuyến đi lấy mẫu.
Ngoài ra, chính bà Thạch Chánh Lệ (Shi
Zhengli), phó giám đốc Viện Virus Học Vũ Hán, ngay từ năm 2013, đã phát hiện ra
môt mẫu virus corona thu thập tại Vân Nam rất gần với Sars-CoV-2. Theo bà Thạch,
loại virus đó - được đặt tên là RaTG13 - giống với virus gây bệnh Covid-19 đến
96%.
\
Virus thất thoát tại
Vũ Hán do bất cẩn?
Ngay sau khi nghiên cứu của bà Thạch Chánh Lệ
được nêu bật, một số nhà khoa học đã tự hỏi là phải chăng một sự bất cẩn đã tạo
điều kiện cho virus thoát ra khỏi phòng thí nghiệm và lây lan ở thành phố Vũ
Hán.
Trả lời nhóm làm phóng sự về virus Vũ Hán của
đài truyền hình Pháp, giáo sư Nikolai Petrovsky, thuộc Đại học Úc Flinders, cho
rằng không thể bác bỏ hoàn toàn giả thuyết này.
Ông nói: “Khi liên kết tất cả các sự kiện với
nhau, ta không thể không đặt ra câu hỏi này. Tôi mong rằng giả thuyết đó hoàn
toàn không đúng sự thật, nhưng càng xem xét kỹ, ta càng thấy rằng thật vô trách
nhiệm khi nói rằng khả năng đó hoàn toàn không thể xẩy ra.”
Vào tháng 5 năm 2020, trong một cuộc họp báo.
tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố là đã nhìn thấy bằng chứng liên kết virus
gây dịch với một phòng thí nghiệm ở Vũ Hán, nơi mà nó có thể đã thoát ra ngoài
một cách tình cờ. Tuy nhiên, ông Trump không tiết lộ thêm bất kỳ chi tiết nào,
chỉ nói rằng Mỹ đang tiếp tục điều tra.
Trước đó ít lâu, ngày 14/04/2020, nhật báo Mỹ
The Washington Post tiết lộ rằng đại sứ quán Hoa Kỳ tại Bắc Kinh đã nhiều
lần cử các nhà ngoại giao đến thăm Viện Virus Học Vũ Hán, từ tháng 01 đến tháng
03/2018. Sau đó, các phái viên Mỹ đã gửi hai bức điện về Washington để cảnh báo
về những thiếu sót của phòng thí nghiệm Vũ Hán về mặt an toàn và quản lý.
Các quan sát của họ cho thấy là công việc của
các nhân viên phòng thí nghiệm tạo ra nguy cơ virus corona từ dơi lây truyền
sang người để gây ra một đại dịch tương tự như dịch viêm phổi cấp tính Sars.
Tháng 01/2021: Điều
tra của WHO ở Vũ Hán "loại" khả năng sự cố trong phòng thí nghiệm
Sau nhiều tháng đàm phán với chính phủ Trung
Quốc, một nhóm gồm mười nhà khoa học (đến từ các quốc gia khác nhau) do WHO chỉ
định đã đến Trung Quốc vào cuối tháng 01/2021 để tiến hành một cuộc điều tra. Mục
tiêu của họ là tìm cách xác định nguồn gốc của đại dịch. Nhóm nghiên cứu bao gồm
các chuyên gia về bệnh đường hô hấp và bệnh truyền nhiễm, virus học, dịch tễ học
và các chuyên gia làm việc về sự lây truyền bệnh từ động vật sang người.
Tại chỗ, nhóm đã bị Trung Quốc làm khó, chỉ
cho truy cập hạn chế vào các dữ liệu nhạy cảm, những nơi được đến thăm cũng bị
giới hạn. Cuối cùng họ cũng đến được khu chợ Vũ Hán và phòng thí nghiệm virus học
nổi tiếng, nhưng luôn bị giám sát.
Sau hai tuần nghiên cứu thực địa, WHO cuối
cùng đã tổ chức một cuộc họp báo vào ngày 09/02 để đánh dấu sự kết thúc của cuộc
điều tra tại Vũ Hán. Trưởng đoàn là ông Peter Ben Embarek khi ấy cho rằng “giả
thuyết về virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm rất khó xảy ra”.
Tuyên bố này khiến nhiều nhà khoa học ngỡ
ngàng: Họ nhấn mạnh rằng nhóm của WHO không có quyền truy cập trực tiếp vào các
dữ liệu thiết yếu như mẫu bệnh phẩm từ những bệnh nhân đầu tiên, hồ sơ đầy đủ của
các phòng thí nghiệm... Về phần mình, Hoa Kỳ đã cho biết sẽ không chấp nhận những
kết luận khi chưa xác minh được.
Trên thực tế, theo Franceinfo, nội dung các
phát biểu của phái đoàn điều tra của WHO đã được đàm phán từ trước với các nhà
khoa học Trung Quốc.
Tháng 02/2021: WHO
điều chỉnh kết luận sau khi bị chỉ trích
Đối mặt với những lời chỉ trích, tổng giám đốc
WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, đã buộc phải xem xét lại các kết luận của phái
đoàn điều tra. Ngày 12/02, sau khi nói chuyện với nhóm điều tra, ông công khai
xác định: “Mọi giả thuyết đều để ngỏ và cần được nghiên cứu thêm”.
Bản thân trưởng đoàn điều tra Peter Ben
Embarek cũng xác nhận rằng phái đoàn quốc tế không thể khẳng định điều gì chắc
chắn vì chưa thực hiện kiểm tra toàn bộ phòng thí nghiệm: “Chúng tôi đã bỏ giả
thuyết đó - (tức là khả năng virus thất thoát khỏi phòng thí nghiệm) - nhưng nó
vẫn còn trong vòng nghiên cứu. Chúng tôi không hề nói rằng đây là một khả năng
không thể xẩy ra”.
Sau “trục trặc” ngoại giao kể trên, 26 nhà
khoa học đã ký một bức thư ngỏ, được báo Pháp Le Monde đăng tải, kêu gọi một cuộc
điều tra mới "sâu rộng và đáng tin cậy" hơn, không loại trừ bất kỳ giả
thuyết nào. Họ cũng yêu cầu được truy cập trực tiếp vào các mẫu và hồ sơ có
liên quan để hiểu điều gì đã xảy ra.
Tháng 05/2021: Giả
thuyết về sự cố trong phòng thí nghiệm nổi cộm lại
Trong bức thư đăng trên tạp chí Science của Mỹ,
các nhà khoa học đã kêu gọi kiểm tra lại giả thuyết sự cố trong phòng thí
nghiêm một cách “khách quan” và “minh bạch”. Theo các chuyên gia này, một cuộc
điều tra như vậy nên được một nhóm chuyên gia độc lập thực hiện để “giảm thiểu
tác động của các xung đột lợi ích”.
Bức thư được công bố chỉ vài hôm sau tiết lộ
trên mạng Twitter về ba công trình nghiên cứu được thực hiện ngay tại Viện
Virus Học Vũ Hán. Theo nhật báo Le Monde ngày 14/05, đó là “ba luận án, lần lượt
được bảo vệ vào năm 2014, 2017 và 2019, mà cho đến nay chưa bao giờ được công bố”.
Được đăng trên tài khoản Twitter của một
nhà khoa học ẩn danh lấy tên là The Seeker (“Người Tìm Kiếm”), các công trình
này đặc biệt cho thấy những bất cập trong các dữ liệu do viện cung cấp kể từ
khi bắt đầu đại dịch về “số lượng và bản chất của virus corona” được lưu giữ
trong phòng thí nghiệm, “về các thí nghiệm được tiến hành” trên các virus
này và “về tính toàn vẹn của các chuỗi gene virus đã được công bố”.
Các nghi ngờ đặc biệt liên quan đến loại
virus RaTG13. Vào tháng 7 năm 2020, một vài tháng sau khi công bố trình tự gien
của loại virus này, nhà virus học Thạch Chánh Lệ đã khẳng định trên tạp chí
Science rằng đó thực sự là một loại virus đã được biết đến: Ra4991, mà bộ gen
đã được chia sẻ vào năm 2016.
Tuy nhiên, công trình nghiên cứu vừa được tiết
lộ trên Twitter đã phản bác ý kiến đó. Sự khác biệt được thấy trên protein
Spike, cho phép virus xâm nhập vào các tế bào của vật chủ, như nhận xét của nhà
virus học Etienne Decroly trên báo Le Monde.
Ngoài ra, vào tháng 11 năm 2020, phòng thí
nghiệm Vũ Hán tuyên bố có lưu trữ tám đoạn gen được thu thập cùng lúc với RaTG13
tại một khu mỏ bỏ hoang ở tỉnh Vân Nam, những chuỗi gen hiện vẫn chưa được công
bố. Thế nhưng, theo Le Monde, “ba bản luận án cho thấy ít nhất là còn có một loại
virus corona khác mà sự tồn tại chưa được tiết lộ, được lưu giữ tại WIV”.
Sau cùng, Viện Virus Học Vũ Hán đã khẳng định
rằng nguyên nhân khiến cho 3 công nhân bị chết trong chuyến nghiên cứu bắt đầu
vào năm 2012 đến từ một loại nấm gây bệnh. Theo Le Monde, thông tin này đã bị
các luận án được tiết lộ phản bác, khi cho thấy Viện Virus Vũ Hán đã làm nhiều
phân tích hơn là số được chính thức loan báo.
***
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Nguồn
gốc Covid-19: Giới khoa học đòi WHO rọi sáng các vùng tối
Tổng
giám đốc WHO hứa minh bạch về điều tra nguồn gốc virus ở Trung Quốc
WHO
: Trung Quốc từ chối cung cấp dữ liệu các ca Covid đầu tiên
.
=============================================
Covid
: Vì sao nhiều nhà khoa học bênh vực Viện Virus Vũ Hán ?
Thụy
My -
RFI
Đăng ngày: 17/05/2021 - 17:33
Về đại dịch Covid, nhà virus học Jean-Michel Claverie,
giáo sư trường đại học Aix-Marseille trên Les Echos đặt vấn đề « Nếu
giả thiết virus thoát ra từ phòng thí nghiệm Trung Quốc là đúng ? »
https://s.rfi.fr/media/display/bc1d4fc6-b720-11eb-b125-005056a917b9/w:900/p:16x9/vuhan_01-1.webp
Nhân viên an ninh Trung
Quốc ngăn chận các nhà báo tiếp cận Viện Virus học Vũ Hán khi phái đoàn Tổ chức
Y tế Thế giới (WHO) đến thăm ngày 03/02/2021. AP - Ng Han Guan
Giáo sư Claverie cho rằng rất đáng ngạc nhiên
khi nguyên nhân của đại dịch đã làm 3,3 triệu người chết và làm tê liệt kinh tế
toàn cầu từ một năm qua vẫn chưa được làm rõ. Dưới áp lực của vài chính phủ và
tập thể các nhà khoa học, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) rốt cuộc cũng tổ chức một
đoàn kiểm tra bị Bắc Kinh kiểm soát chặt chẽ. Đặc biệt mọi ý định điều tra về trách
nhiệm của Viện Virus học ở Vũ Hán, nơi xuất phát đại dịch, đều bị ngăn chận.
Luật im lặng do
các thế lực thân Trung Quốc áp đặt bị phá vỡ
Báo cáo có nội dung đã được thương lượng gắt
gao với chính quyền Trung Quốc, cho rằng kịch bản virus truyền từ loài dơi sang
người là khả tín nhất, còn vật trung gian thì chưa xác định được. Tuy nhiên
không có dữ liệu nào chứng minh giả thiết này, dù đã thực hiện mấy chục ngàn
xét nghiệm. Ngược lại, khả năng một tai nạn từ phòng thí nghiệm bị bác bỏ hẳn,
dù chỉ đơn thuần dựa trên sự khẳng định của chính quyền Bắc Kinh và giám đốc
nghiên cứu trực tiếp liên quan là bà Zeng Li Shi.
Bản báo cáo rõ ràng là không khách quan mà
ngay từ hôm công bố đã bị chính tổng giám đốc WHO chỉ trích (!), đã khởi đầu một
sự thay đổi quan điểm trong giới khoa học. Cụ thể là một lá thư đăng trên tạp
chí uy tín « Science » được 18 chuyên gia nổi tiếng nhất ký tên, trong đó có 13
giáo sư thuộc các trường đại học danh giá của Mỹ. Cho dù phải theo phong cách
trung lập về chính trị trên các tạp chí khoa học (mỉa mai thay, Trung Quốc thì
tha hồ phát tán thông tin), các tác giả xác quyết rằng giả thiết virus thoát ra
từ phòng thí nghiệm rất đáng tin cậy, cần phải nghiên cứu một cách nghiêm túc.
Tiếp theo các lá thư ngỏ gởi đến WHO từ các tập
thể khoa học ít nổi tiếng hơn, bài viết này đã phá vỡ « luật im lặng »
do các nhóm gây áp lực thân Trung Quốc áp đặt, với sự thông đồng của các tạp
chí y sinh học lớn. Các tờ này đã đăng những bài mỉa mai xu hướng nghi ngờ giả
thiết virus truyền qua loài vật, cáo buộc « thuyết âm mưu » và những
bài viết trả lời đều bị kiểm duyệt chặn lại.
Vì sao nhiều nhà
khoa học bênh vực Viện Virus Vũ Hán ?
Có nhiều lý do. Trong số những người bênh vực
Viện Virus học Vũ Hán hăng hái nhất, có Peter Daszak, một nhân vật nhiều
ảnh hưởng, đứng đầu tập đoàn Ecohealth Alliance vốn cùng nghiên cứu với ê-kíp
Zeng Li Shi từ năm 2014. Điểm đáng chú ý : ông này là thành viên người Mỹ
duy nhất trong phái đoàn Tổ chức Y tế Thế giới đến Trung Quốc ! Bên cạnh
đó còn có giáo sư Anthony Fauci, giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc
gia Hoa Kỳ (NIAID), cơ quan đã tài trợ 3,7 triệu đô la cho Ecohealth Alliance.
Mới
đây ông Fauci đã bị các thượng nghị sĩ Cộng Hòa chỉ trích dữ dội vì những tuyên
bố dối trá một cách vụng về. Thực tế các tài trợ này được dùng để làm các thí
nghiệm nhằm tạo ra các biến thể độc hại hơn virus corona tự nhiên để nghiên cứu
sự nguy hiểm của chúng đối với con người. Việc tài trợ đã bị chính quyền Donald
Trump chận đứng vào tháng 5/2020, trên cơ sở thông tin tình báo nhấn mạnh việc
virus thoát khỏi phòng thí nghiệm Vũ Hán đã gây ra đại dịch.
Quyết định của ông Trump gây giận dữ cho nhiều
nhà khoa học (trong đó có 77 giải Nobel). Rất có thể là vì họ ủng hộ đảng
Dân Chủ (vốn có quan hệ làm việc với Trung Quốc vì Bắc Kinh tuyển mộ nhiều). Từ
đó đến nay, Dân Chủ và Cộng Hòa vẫn giữ quan điểm của mình về giả thuyết phòng
thí nghiệm. Nhờ lá thư quan trọng trên « Science », giờ đây có thể hy vọng giả
thuyết này có thể được xem xét một cách khách quan, nếu Trung Quốc cho phép -
tác giả mỉa mai.
Tân Cương : Đền
thờ Hồi giáo bị biến thành nhà vệ sinh công cộng !
Cũng liên quan đến Trung Quốc, đặc phái viên
Simon Leplâtre của Le Monde có bài phóng sự dài về một « Mùa
chay Ramadan dưới sự kiểm soát ở Tân Cương ». Bản thân tác giả bị an
ninh Trung Quốc theo sát gót khi thực hiện bài phóng sự.
Nhà báo Pháp mô tả cả các nhạc công chơi đàn
trước cổng đền thờ Hồi giáo Id Kah, thánh địa chính ở Khách Thập (Kachgar),
thành phố lớn của Tân Cương ; khoảng 100 người cùng nhày theo vòng tròn,
các du khách người Hán tham gia với người Duy Ngô Nhĩ. Khung cảnh vui tươi,
nhưng giả tạo, giống như là một cuộc tập dượt văn nghệ của học sinh ở nhà trường
trước khi có quan khách đến thăm.
Tại Khách Thập, nhiều đền thờ Hồi giáo nhỏ đã
bị gỡ mất chóp nhọn trên đỉnh, bị đóng cửa hoặc chuyển thành cửa hàng, quán
bar. Thậm chí có một đền thờ bị biến thành nhà vệ sinh công cộng, các bồn nhỏ đựng
nước thánh trở thành bồn tiểu !
Việc kiểm soát xã hội càng thấy rõ hơn tại các
ngôi làng : trước cửa nhà dân treo những tấm bảng « gia đình
văn hóa », « gia đình ôn hòa ». Một biểu ngữ « Yêu
đảng, yêu nước » được giăng trước đền thờ. Những người dân khi được
phóng viên hỏi đều e dè trả lời đúng theo « chủ trương chính sách ».
Muốn được nghe lời nói thật phải đi xa hơn. Một sinh viên người Kazakhstan ở
Thượng Hải cho biết thỉnh thoảng vẫn bị công an đến hỏi thăm, nhưng dù sao còn
được tự do hơn ở Tân Cương.
Gaza dưới bom đạn
Chuyển sang vùng Trung Đông nóng bỏng, cuộc
xung đột Israel-Palestine là chủ đề được báo chí đề cập nhiều nhất hôm
nay. La Croix nói về « Chủ nhật đẫm máu ở
Gaza », Le Figaro nhấn mạnh « Israel gia tăng không
kích tại dải Gaza ». Le Monde mô tả « Gaza : Nỗi
sợ và sự tàn phá », Libération quan tâm đến « Trẻ em
Gaza trước sự khủng khiếp của bom đạn ».
Những xác người quấn kín trong vải liệm trắng
trên xe tải, những rãnh sâu trên đường phố, các tòa nhà bị bom phá vỡ, những
thân hình phủ đầy bụi chui ra từ những đống đổ nát - những hình ảnh quen thuộc,
chỉ có những chiếc khẩu trang chứng tỏ đang ở vào năm 2021.
Ba
tòa nhà ở Gaza hôm qua đã biến thành gạch vụn, 42 người thiệt mạng. Một nhà báo độc lập nói với Libération về tâm trạng
sợ hãi ở khắp nơi liên quan đến chiến lược Israel đánh mạnh vào các đường hầm của
phe Hamas. Thường dân biết những nơi Hamas đặt văn phòng nên họ tránh xa, tuy
nhiên đường hầm thì không thể nào biết. « Mọi người đều nghĩ, có
thể ngay dưới đường phố nơi mình cư ngụ, thật khủng khiếp ! ». Một
ông cụ 70 tuổi sống ở tầng 6 một cao ốc 10 tầng kể lại lúc nửa đêm, hàng xóm đập
cửa gọi dậy báo tin tòa nhà sắp bị tấn công, ông kịp chạy trước khi hỏa tiễn
đâm vào tầng ba.
Những cao ốc sụp đổ
như trong phim
Đường phố bị tàn phá khiến các toán cấp cứu
khó vào đến nơi, các bệnh viện đông nghẹt người bị thương nhẹ. UNRWA, cơ quan
Liên Hiệp Quốc về người tị nạn Palestine, cho biết đã có 38.000 người đến sơ
tán tại 48 trường học, tương tự như hồi 2014, nhưng điểm khác biệt là lần này
còn phải xử lý dịch Covid.
Ấn tượng nhất là vụ đánh sập cao ốc 13 tầng
nơi đặt trụ sở hãng tin Mỹ AP và hãng tin Al Jazira của Qatar. Theo quân đội
Israel, tòa nhà này có một đơn vị thông tin, một bộ phận nghiên cứu và vũ khí
công nghệ của Hamas. Đây vốn là chiến lược của Hamas, nhưng AP đòi bằng chứng.
Tổng giám đốc AP Gary Pruitt cho biết, may thay, hơn một chục nhà báo và cộng
tác viên đã sơ tán kịp. Theo Le Figaro, một sĩ quan Israel đã gọi
điện báo trước cho chủ tòa nhà, cho thời hạn một tiếng đồng hồ, ông này xin
thêm 10 phút nhưng không được đồng ý. Hiện hãng tin Pháp AFP đang cho các đồng
nghiệp Mỹ « ở nhờ ».
Phía Israel trước khi oanh kích thường báo cho
cư dân, nhưng ở những địa điểm nghi có quân Hamas thì bị tấn công bất ngờ. Trước
đó, hôm 11/05, cao ốc Al Shourouk có văn phòng của 7 tờ báo trong đó có Hamas
đã thành gạch vụn, hôm sau tòa nhà 10 tầng Al Jawhara có trụ sở của 14 phương
tiện truyền thông cũng cùng chung số phận. Đây còn là một cuộc chiến thông tin,
vì tác động còn vượt ra ngoài lãnh thổ Palestine, mở rộng sang những người Ả Rập
sống tại Israel, Jordanie, Ai Cập và nói chung cả thế giới Ả Rập.
Netanyahou :
Hamas tấn công thường dân Israel, núp sau thường dân Palestine
Các báo đều nhận định quốc tế đang bất lực trước
cuộc xung đột Israel-Palestine mới nổ ra một tuần nay. Phương Tây chỉ biết
đưa những lời kêu gọi cổ điển như « đối thoại »,
« kềm chế ».
Theo Le Monde, thực tế là không
còn « cộng đồng quốc tế », mà là một thế giới rạn vỡ, xáo trộn, cạnh
tranh với nhau, không có đại cường thống trị. Đại dịch Covid đã đẩy nhanh sự
tan vỡ của các cơ chế đa phương truyền thống. Châu Âu bị chia rẽ, một số nước
như Pháp lo ngại "nhập khẩu" xung đột vào lãnh thổ mình và gia tăng nạn
bài Do Thái. Số khác ở Đông Âu chận tất cả những ý định « chống
Israel ».
Thế nên Liên Hiệp Châu Âu từ chối gây áp lực
lên Nhà nước Do Thái, hơn nữa việc Hamas bắn vô số loạt rốc-két vào các thành
phố Israel bất kể mục tiêu dân sự cũng khó thể bênh vực. Le Figaro dẫn
lời thủ tướng Netanyahou nhấn mạnh Hamas đã « phạm tội ác chiến
tranh đến hai lần : họ nhắm vào thường dân của chúng tôi và ẩn nấp sau thường
dân Palestine bị dùng làm bia đỡ đạn ».
Quốc tế bất lực
Trong khi đó Nhà Trắng vẫn không thay đổi
chính sách so với thời Donald Trump. Les Echos cho biết ông
Joe Biden dù không chú trọng cuộc xung đột Israel-Palestine, nhưng trong ba
ngày qua đã điện đàm với Benjamin Netanyahou hai lần, trong khi ông chỉ gọi cho
thủ tướng Israel một lần từ khi nhậm chức, và tất nhiên cũng nói chuyện với chủ
tịch Palestine Mahmoud Abbas.
Mỹ vẫn chưa bổ nhiệm đại sứ tại Israel, và
không còn lãnh sự phụ trách vấn đề Palestine. Vì vậy, ba thành viên khác của Bộ
Tứ về Trung Đông (Nga, Liên Hiệp Châu Âu, Liên Hiệp Quốc), thành lập năm
2020, lại phải bắt tay vào việc. Le Figaro ghi nhận Trung Quốc
hiện là chủ tịch luân phiên Hội Đồng Bảo An tháng này, bênh vực người Hồi giáo
Palestine và đả kích việc Hoa Kỳ phản đối một hội nghị về Gaza, trong khi lâu
nay Bắc Kinh vẫn luôn ngăn chận tất cả các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc về người
Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.
Le Monde nhận xét lần này
phe Hồi giáo Hamas ra tay mạnh mẽ « tiên hạ thủ vi cường » để áp đặt
một tương quan lực lượng mới với Israel, lại vừa đóng vai người đấu tranh cho
quyền lợi Palestine, nhấn mạnh sự bất lực của đối thủ Abbas thủ lãnh Fatah. Đây
là một bước ngoặt cho Yahya Sinouar, thủ lãnh Hamas ở Gaza từ 2017.
Nguy cơ nội chiến
La Croix cho biết Sinouar từng
bị Israel bắt giam năm 1988 vì « hoạt động khủng bố » và lãnh đến ba
bản án chung thân. Ông ta đã ở tù 22 năm rồi được thả ra vào tháng 10/2011
trong khuôn khổ đổi 1.000 tù nhân Palestine lấy một quân nhân song tịch
Pháp-Israel, Gilat Salit bị Hamas bắt giữ. Là người thực dụng, Sinouar tham gia
« tiến trình hòa giải » với ông Abbas nhằm trút một phần trách nhiệm
việc quản lý tồi tệ của Hamas ở dải Gaza ; và thỏa thuận với Israel việc
ngưng bắn rốc-kết để được giảm nhẹ cấm vận, nhận những vali tiền mặt từ Qatar.
Nhà nghiên cứu Omer Dostri cho rằng « Mục
tiêu của Israel là nhằm yếu đi lâu dài sức mạnh của Hamas, điều này vẫn chưa đạt
được ». Hamas đang cậy vào kho vũ khí dồi dào và chính xác hơn hồi
năm 2014, đồng thời hy vọng sự nổi dậy của người Palestine ở Cisjordanie và
Israel.
Theo Le Monde, trước một quân đội
cực mạnh như Israel, việc không bị tiêu diệt đã có thể coi là một thắng lợi của
phe Hồi giáo này. Trong bài « Israel trước sự thức tỉnh thô bạo của
ngọn núi lửa Palestine » đăng trên Les Echos, nhà
chính trị học Dominique Moisi nhận định, cuộc xung đột giờ đây không chỉ là giữa
người Israel và người Palestine, mà là giữa người Do Thái và Ả Rập. Cũng có thể
Hoa Kỳ, Ai Cập và Qatar, với sức mạnh, ảnh hưởng và tiền bạc có thể áp đặt được
một thỏa thuận. Nhưng cuộc xung đột Israel-Palestine đã tìm lại tầm vóc ban đầu
hồi năm 1936, và có nguy cơ trở thành nội chiến.
No comments:
Post a Comment