Friday, 31 January 2025

NĂM MỚI VẪN 'HƯƠU, VƯỢN', CHƯA THẤY GÌ ĐỂ HY VỌNG! (Trân Văn | Blog VOA)

 



Năm mới vẫn ‘hươu, vượn’, chưa thấy gì để hy vọng!

Trân Văn

31/01/2025

https://www.voatiengviet.com/a/7958148.html

 

Ông Lương Cường – Chủ tịch Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam – vừa gửi Thông điệp chúc Tết Ất Tỵ và nội dung vẫn thế, vẫn là bất kể những khó khăn, bế tắc về kinh tế, xã hội mà ai cũng thấy, cũng cảm nhận để khẳng định vô bằng, rằng năm vừa qua, đảng của ông đã dẫn dắt xứ sở “gặt hái được nhiều thành tựu rất đáng tự hào”, chẳng hạn “tốc độ tăng trưởng kinh tế thuộc nhóm dẫn đầu thế giới, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện và nâng cao, chính trị - xã hội ổn định, quốc phòng và an ninh được tăng cường, đối ngoại mở rộng, được bạn bè quốc tế trân trọng, đánh giá cao...” [1].

 

https://gdb.voanews.com/ff3caee2-61a4-4ed3-9aee-95c3068618e4_w1023_r1_s.jpg

Các lãnh đạo cao nhất của Việt Nam. Chủ tịch Lương Cường ở bìa trái.

 

Cứ như ông Cường khẳng định thì hàng triệu người Việt sử dụng Internet để bày tỏ những băn khoăn về chuyện càng ngày càng chật vật, khó sống trước đủ loại khó khăn bủa vây là không... thành thật, họ thiếu... hiểu biết, chẳng chịu... lạc quan về tiền đồ tươi sáng của chính họ? Ông Cường và đảng của ông, nhà nước của ông vẫn thế, vẫn nói lấy được và tiếp tục tô vẽ cho “kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh và thịnh vượng” mà ông Tô Lâm vừa bày ra! Xem Thông điệp chúc Tết Ất Tỵ của ông Cường, người viết bài này bỗng nhiên nhớ tới ông Vũ Văn Vương...

 

Cách nay chừng hai tuần, ông Vương, 52 tuổi, ngụ ở xã Hoàng Long, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội đã giết bà mẹ liệt giường nhiều năm, bà vợ 50 tuổi, con gái 19 tuổi, con trai 17 tuổi, rồi uống thuốc ngủ để tự sát nhưng không chết. Khi bị bắt, ông Vương khai ông làm như thế là vì muốn giải thoát cho mình và người thân khỏi bế tắc vì quá nghèo [2]. Vụ án vừa kể làm xã hội rúng động và sau đó, hệ thống chính trị, hệ thống công quyền ở Việt Nam lên tiếng cải chính, rằng “gia đình bị can Vũ Văn Vương không phải hộ nghèo” [3]. Hóa ra sau một thập niên, tại Việt Nam, “nghèo” vẫn là một thứ tiêu chuẩn không dễ để... đạt!

 

Đầu năm 2013, xã hội Việt Nam từng rúng động trước sự kiện bà Nguyễn Thị Mỹ Nhân, 48 tuổi, ngụ tại xã An Xuyên, thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau treo cổ, tự kết liễu sinh mạng với hy vọng tổng thu nhập/tháng của cả gia đình sẽ giảm, nhờ vậy sẽ đạt tiêu chuẩn... “hộ nghèo”, ba đứa con của bà sẽ được giảm hoặc may mắn hơn, được miễn học phí, đặc biệt đứa con trai lớn không phải bỏ dở chương trình đào tạo của Cao đẳng Dầu khí ở Vũng Tàu! Mang bệnh nan y, không tiền chạy chữa, trong thư tuyệt mạng, bà Nhân nhắn với chồng con rằng, bà tự tử là lối thoát duy nhất cho cả gia đình, bà mong các con cố gắng tận dụng cơ hội dành cho “hộ nghèo”, nỗ lực vươn lên [4]!

 

Thực tế suốt từ đó đến nay cho thấy, con đường mà bà Nhân lựa chọn – tự sát để con cái có thêm điều kiện học hành cũng không phải là lối thoát! Số thanh niên tốt nghiệp cao đẳng, đại học, thậm chí cao học nhưng thất nghiệp càng ngày càng lớn. Theo thời gian, vấn nạn thất nghiệp của nhóm có học vấn cao càng ngày càng thêm trầm trọng. Chẳng lẽ ông Cường và đảng của ông vô can khi nỗ lực học hành cũng không phải là lối thoát để thay đổi số phận, chẳng phải hàng trăm ngàn cá nhân mà còn có thêm hàng trăm ngàn gia đình lún sâu trong khốn cùng? Sự học thấm đẫm mồ hôi, nước mắt, thậm chí nhuốm cả máu mà vẫn vô vọng là một loại “thành tựu đáng tự hào”?

 

Khi bi bô về “tốc độ tăng trưởng kinh tế”, về “đời sống vật chất và tinh thần”, về an ninh - trật tự - quốc phòng – đối ngoại, ông Cường quên nhiều thứ. Cũng ngay trước Tết, người ta vớt được thi thể một phụ nữ 25 tuổi, ngụ ở phường Long Bình, Thủ Đức, TP.HCM. Cô có cha bị ung thư, mẹ bị phong thấp, dành dụm, vay mượn với hy vọng có thể tìm thấy cơ hội đổi đời nhưng cuối cùng bị lừa sạch số tiền 200 triệu qua Internet. Sau khi trình báo công an, cô thất vọng hơn nên gieo mình xuống sông Đồng Nai [5]. Năm vừa qua, có hàng triệu người bị lừa, mất sạch mọi thứ như thế song chính quyền không thể ngăn chặn. Dồn toàn bộ tâm lực, sức lực vào việc săn tìm, trấn áp những người dám bình phẩm đường lối, chính sách trên Internet mặc cho tội phạm qua mạng Internet lộng hành liệu có hợp lý? Ai cần sự “ổn định” ấy?

 

Trong thống kê mà Bộ Kế hoạch Đầu tư (KHĐT) công bố tháng trước (12/2024) về thực trạng doanh giới tại Việt Nam trong 11 tháng đầu của 2024, số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn tăng 12,6% so với cùng kỳ năm trước, số doanh nghiệp ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể tăng 0,9% so với cùng kỳ năm trước, số doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể tăng 19,8% so với cùng kỳ năm trước. Trong năm 2024, hơn 173.000 doanh nghiệp rút khỏi thị trường, trung bình mỗi tháng có 15.700 doanh nghiệp rút khỏi thị trường [6]. Cái gọi là “tốc độ tăng trưởng kinh tế thuộc nhóm dẫn đầu thế giới” vẫn có ý nghĩa trước những số liệu như vừa đề cập?

 

Trước đó một tháng (11/2024), khi giải trình với Quốc hội, Bộ KHĐT từng nhận định, thực trạng vừa đề cập vẫn là hậu quả của thể chế, pháp luật. Vẫn còn một số vướng mắc, bất cập, chưa được kịp thời sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển. Tình trạng nợ, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật chưa được khắc phục triệt để. Việc phân cấp, phân quyền, cắt giảm một số quy định, thủ tục hành chính, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, điều kiện kinh doanh... trong một số lĩnh vực có lúc, có nơi còn chưa thống nhất. Một số cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp chậm được triển khai, hiệu quả chưa cao. Sức cầu trong nước phục hồi chậm, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng chín tháng tăng thấp hơn cùng kỳ năm 2023 và giai đoạn 2015 - 2019Tốc độ tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (nếu loại trừ yếu tố giá) chưa có nhiều chuyển biến rõ nét. Một bộ phận doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận vốn, thiếu nguồn lực để tiếp tục mở rộng đầu tư, sản xuất kinh doanh [7].

 

Cũng chỉ cách nay vài tháng, có đại biểu quốc hội đã liệt kê hàng loạt khó khăn đang tác động trực tiếp không chỉ đến doanh giới mà còn khiến dân chúng khốn đốn: Lạm phát – vật giá gia tăng. Tỉ lệ thất nghiệp tăng. Chênh lệch thu nhập giữa các vùng miền và các nhóm dân cư càng ngày càng lớn, đặc biệt là giữa khu vực đô thị và nông thôn. Chi tiêu cho các chương trình an sinh xã hội chiếm khoảng 2,8% GDP trong năm 2024 nhưng hiệu quả còn hạn chế do sự phân bổ nguồn lực chưa đồng đều và việc giám sát thực hiện chưa chặt chẽ. Người nghèo ở vùng sâu, vùng xa chưa được tiếp cận đầy đủ với các chính sách hỗ trợ vẫn là vấn đề chưa được giải quyết [8].

 

Nếu ông Cường và đảng của ông vẫn ưỡn ngực cho rằng thực trạng như đã biết và đang thấy là “thành tựu đáng tự hào” thì năm mới có gì đáng để trông chờ?

 

--------------

Chú thích

 

[1] https://baotintuc.vn/thoi-su/thong-diep-chuc-tet-at-ty-2025-cua-chu-tich-nuoc-luong-cuong-20250128053459059.htm

 

[2] https://laodong.vn/phap-luat/qua-trinh-gay-an-cua-nghi-pham-vu-4-nguoi-tu-vong-o-ha-noi-1452146.ldo

 

[3] https://vov.vn/phap-luat/vu-sat-hai-4-nguoi-o-ha-noi-gia-dinh-bi-can-khong-phai-ho-ngheo-post1150005.vov

 

[4] http://tuoitre.vn/nguoi-me-tu-van-vi-chong-con-chinh-quyen-dia-phuong-co-loi-545422.htm

 

[5] https://dantri.com.vn/xa-hoi/co-gai-trinh-bao-bi-lua-hon-200-trieu-dong-roi-tu-vong-duoi-song-dong-nai-20250115190827540.htm

 

[6] https://vietnambiz.vn/so-doanh-nghiep-roi-bo-thi-truong-11-thang-cao-ky-luc-vuot-ca-nam-2023-2024126105152419.htm

 

[7] https://tuoitre.vn/bo-ke-hoach-va-dau-tu-phan-tich-viec-gan-164-000-doanh-nghiep-rut-khoi-thi-truong-20241103171932189.htm

 

[8] https://tapchitaichinh.vn/kinh-te-xa-hoi-nhung-thang-cuoi-nam-2024-nhung-van-de-dat-ra-va-khuyen-nghi.html

 

 

 

 




BÀI MỚI NGÀY 31/01/2025 (Báo Tiếng Dân)

 



Báo Tiếng Dân

NGÀY 31/01/2025

https://baotiengdan.com/

 

 

50 năm lưu vực sông Mekong vẫn là địa bàn đầy thách đố của Hoa Kỳ

Ngô Thế Vinh  -  31/01/2025

.

Giao thừa Ất Tỵ, Minh Tuệ khai thị, Báu lộ hình Hồ ly

RFA Gió Bấc   -  31/01/2025

.

Khi tu tập không theo… định hướng

Blog VOA  -  Trân Văn  -  31/01/2025

.

Năm mới vẫn ‘hươu, vượn’, chưa thấy gì để hy vọng!

Blog VOA  -  Trân Văn  -  31/01/2025

.

Trở lại quê nhà (Bài 7): Đi hai chân là xa xỉ?

Nguyễn Thọ  -  31/01/2025

.

Chuyện gì sẽ đến với ngài Minh Tuệ và các sư?

Võ Xuân Sơn   -  30/01/2025

.

Bệnh hoang tưởng của Đoàn Văn Báu

Kim Văn Chính  -  30/01/2025

. - 

Các công ty trá hình của Nga xâm nhập vào châu Âu như thế nào

ZEIT  -  Tác giả: Kristina Thomas  -  Vũ Ngọc Chi chuyển ngữ  -   30/01/2025

.

Nhân sự, kỷ nguyên mới và phúc ai hưởng? (Phần 2)

Blog VOA  -  Trân Văn  -  29/01/2025

.

Chuyện “con nhà” và đôi khi bơm trở thành… họa

RFA  -  Đồng Phụng Việt  -  29/01/2025

.

Một gia đình 16 năm không có Tết!

Lê Đại Anh Kiệt  -  29/01/2025

.

Nhân sự, kỷ nguyên mới và phúc ai hưởng? (Phần 1)

VOA Trân Văn  -  28/01/2025

.

Lại phải nói về Nick Út

Ngọc Vinh  -  28/01/2025

.

Giấc mơ trước giao thừa

Võ Xuân Sơn  -  28/01/2025

.

Ất Tỵ 2025 khởi động với hư hư, thực thực

Blog VOA  -  Trân Văn  -  28/01/2025

.

Tổng Bí thư cũng nên xem xin lỗi là cấp thiết

RFA  -  Đồng Phụng Việt  -  28/01/2025

.

F*ck off Mister Trump!

Đoàn Bảo Châu, dịch  -  27/01/2025

.

Ngày cuối năm nhìn về tương lai

Nguyễn Ngọc Chu  -  27/01/2025

.

Tại sao Greenland, Canada, Mexico và Panama?

Substack  -  Tác giả: Timothy Snyder  -  Trần Gia Huấn, biên dịch  -  27/01/2025

.

Donald Trump và nhân quyền

Nhã Duy  -  27/01/2025

.

Anh ta là quần chúng

Zeit  -  Tác giả Jeannette Otto  -  Vũ Ngọc Chi chuyển ngữ  -  26/01/2025

.

Muốn “vươn mình”, phải thương dân

Tạ Dzu  -  25/01/2025

.

 “Điểm nghẽn” việc shipper Trần Thành bị đánh chết

Hồ Phú Bông  -  25/01/2025

.

Ông Tô Lâm từng bước gạt bỏ di sản của ông Nguyễn Phú Trọng

RFA  -  Trọng Khang  -  25/01/2025

.

Bốn ngàn đồng và năm trăm ngàn đồng

Khải Đơn  -  25/01/2025

.

Viết để những oan nghiệt như thế này đừng bao giờ lặp lại trên quê hương

Phan Thúy Hà  -  25/01/2025

 







TIN & BÀI NGÀY 30/01/2025

 



TIN & BÀI NGÀY 30/01/2025

 

 

30/01/2025

TIN VIỆT NAM & QUỐC TẾ TỔNG HỢP, NGÀY 30/01/2025

VIỆT NAM : TẠI SAO PHẢI VẬT LỘN ĐỂ THUÊ NHÀ Ở THÀNH PHỐ . . . . (AFP)

REUTERS : DEEPSEEK GÂY RA ĐỢT BÁN THÁO CỔ PHIẾU AI . . . (Cù Tuấn / Facebok)

A.I. ĐANG LÀM XÓI MÒN TƯ DUY PHẢN BIỆN CỦA CHÚNG TA? (Phong Vệ dịch từ BIG THINK)

NỀN KINH TẾ MỸ VẪN VỮNG MẠNH NHỜ NGƯỜI DÂN TIẾP TỤC CHI TIÊU (Người Việt Online)

CHÁNH PHÁP CŨNG PHẢI "CHẠY TRỐN" (Huỳnh Thị Tố Nga / Facebook)

BỆNH HOANG TƯỞNG CỦA ĐOÀN VĂN BÁU (Kim Văn Chính / Báo Tiếng Dân)

CHUYỆN GÌ SẼ ĐẾN VỚI NGÀI MINH TUỆ? (Võ Xuân Sơn/Báo Tiếng Dân)

TAI NẠN HÀNG KHÔNG THẢM KHỐC : TRUMP ĐỎ LỖI BIDEN & OBAMA (Người Việt Online)

CÁC CÔNG TY TRÁ HÌNH CỦA NGA XÂM NHẬP VÀO CHÂU ÂU NHƯ THẾ NÀO (Kristina Thomas -  ZEIT)

BÀI MỚI NGÀY 30/01/2025 (Báo Tiếng Dân)

TIN & BÀI NGÀY 29/01/2025







TIN VIỆT NAM & QUỐC TẾ TỔNG HỢP, NGÀY 30/01/2025

 



TIN VIỆT NAM & QUỐC TẾ TỔNG HỢP, NGÀY 30/01/2025

 

 

 

TT Trump nói về vụ tai nạn máy bay bi đát vừa xảy ra. NATO cáo buộc Nga mưu sát. Nổ kho hỏa tiễn Nga

 

 

 

 

 

Mùng Một Tết: Ukraine đột kích, phá tan bộ chỉ huy Kursk, bắt sống tù binh. Putin tung chiêu mới

 

 

 

Putin vừa tung gián điệp qua Ukraine tìm F-16, Kyiv bắt trọn ổ. Quăng Lênin ra để làm lăng cho Putin

 

 

 

Tin vui đầu xuân: Đại Tá tử trận, lính Kim cắm đầu chạy. Kế hoạch hòa bình của TT Trump bị rò rỉ?

 

 

 

 

 

Trump đã khiến hàng triệu nhân viên liên bang ngộp thở , khi cho nghĩ việc được hưởng lương 7 tháng

Hoàng Bách   Phạm Hoài Bắc

Nguoi Viet Channel

Jan 30, 2025

https://www.youtube.com/watch?v=T_4NGoFUXBs

 

 

 

 

 

 

 

 

60 Bài Nhạc Xuân Xưa Hải Ngoại Chọn Lọc Hay Nhất

Chiều Hôm Ấy - PMG

49 watching

LIVE

 

 

 

 

MÚA LÂN

Chiều Mùng 2 Tết ẤT TỴ, Nhơn Nghĩa Đường Full show ở Nguyễn Chí Thanh - Lion Dance 2025 (Full clip)

New Sài Gòn

Jan 30, 2025

https://www.youtube.com/watch?v=oNRtoDas-ss

 

MÙNG 1 TẾT SÀI GÒN 2025, MÚA LÂN NHƠN NGHĨA ĐƯỜNG: TIẾNG TRỐNG VANG TRỜI, MÚA RỒNG MÚA RẮN RẤT ĐẸP

Tung Thanh Ly Vietnam

Jan 29, 2025

https://www.youtube.com/watch?v=0d1kCXz3BCs

 

 

NHÀ VÔ ĐỊCH GIẢI LÂN SƯ RỒNG QUỐC TẾ QUẬN 5 MỞ RỘNG, CÚP CHỢ LỚN - HTV 2025: MIẾU BẢY BÀ - AN GIANG

HTV Sports

50K views 2 weeks ago

Jan 13, 2025

https://www.youtube.com/watch?v=pQMPmEtbeLw

 

 

ĐOÀN LSR: CỔ NHẠC TRIỀU CHÂU - THÁI LAN | CHUNG KẾT LÂN MAI HOA THUNG | CÚP CHỢ LỚN-HTV 2025

HTV Sports

Jan 13, 2025

https://www.youtube.com/watch?v=rTLKx4V05qk

 

 

 

 

 






VIỆT NAM : TẠI SAO PHẢI VẬT LỘN ĐỂ THUÊ NHÀ Ở THÀNH PHỐ . . . . (AFP)

 



 

 

Việt Nam: Tại sao phải vật lộn để thuê nhà ở thành phố.....

Cù Tuấn

26 tháng 1 lúc 22:04  · 

Việt Nam: Tại sao phải vật lộn để thuê nhà ở thành phố lớn khi vùng nông thôn có cuộc sống thoải mái hơn?

- Cù Tuấn biên dịch phóng sự của AFP.

https://www.facebook.com/cutuan4/posts/pfbid02nkDWQLE2L8qKD1uU6A8Su2NuQxoB7zSCdzpAveA2dsKnhUjuXb8yVH7zRN8oTCmjl

 

 

XEM >>>>>  

 

 

 

 

 





REUTERS : DEEPSEEK GÂY RA ĐỢT BÁN THÁO CỔ PHIẾU AI . . . (Cù Tuấn / Facebok)

 



 

Reuters: DeepSeek gây ra đợt bán tháo cổ phiếu AI;...  

Cù Tuấn

27 tháng 1 lúc 20:13  · 

Reuters: DeepSeek gây ra đợt bán tháo cổ phiếu AI; Nvidia ghi nhận kỷ lục mới của mức lỗ vốn hóa thị trường trong 1 ngày

- Cù Tuấn biên dịch

https://www.facebook.com/cutuan4/posts/pfbid0CZBQuWeWRgcyeNfegZ5hjyjY6sj4dAVrLyBGPZN3tHypkWFzeNRRNcxNzQPNS7Etl

 

 

XEM >>>>>  

 






A.I. ĐANG LÀM XÓI MÒN TƯ DUY PHẢN BIỆN CỦA CHÚNG TA? (Phong Vệ dịch từ BIG THINK)

 



A.I. ĐANG LÀM XÓI MÒN TƯ DUY PHẢN BIỆN CỦA CHÚNG TA?

Phong Vệ dịch từ BIG THINK

Cù Tuấn

29-1-2025  lúc 18:41  

https://www.facebook.com/cutuan4/posts/pfbid02KYnXAzqJxbKRFtfnT49NUiJcTnhVL2e4ceQnDVmJCw6HyDLsaC8kWgegY8s6NsTsl

 

Tóm tắt: "Cuối cùng, lựa chọn nằm ở mỗi cá nhân: hoặc đi theo con đường tiện lợi bằng cách để AI đảm nhiệm tư duy phản biện của chúng ta, hoặc tự mình bảo tồn quá trình nhận thức quan trọng này."

 

---

 

Những điểm chính:

 

• Khi chúng ta ngày càng giao phó các nhiệm vụ nhận thức cho trí tuệ nhân tạo, các nhà nghiên cứu lo ngại rằng kỹ năng tư duy phản biện của chúng ta sẽ suy giảm.

 

• Một nghiên cứu gần đây đã xác nhận điều đó: Những người tham gia báo cáo mức độ sử dụng AI cao hơn có điểm số thấp hơn trong các bài kiểm tra tư duy phản biện.

 

• Trong một cuộc phỏng vấn với Big Think, tiến sĩ Michael Gerlich, tác giả của nghiên cứu, cho rằng AI không phải là yếu tố gây hại cố hữu đối với khả năng nhận thức của con người — giống như bất kỳ công cụ nào khác, nó cần được sử dụng đúng cách.

 

-----

 

Trong một loạt thí nghiệm được mô tả trên Tạp chí Khoa học năm 2011, một nhóm ba nhà nghiên cứu đã tìm thấy bằng chứng ủng hộ một nghi ngờ âm ỉ đang dần trỗi dậy trong tâm trí của nhiều người hâm mộ Google: Những người thường xuyên sử dụng công cụ tìm kiếm trên internet không ghi nhớ thông tin thu thập được qua việc tra cứu trực tuyến tốt bằng những người tiếp thu thông tin theo cách ngoại tuyến (offline). Như các nhà khoa học đã giả định, dường như con người và máy tính đang trở thành một "hệ thống liên kết", trong đó các chức năng ghi nhớ cơ bản được giao phó cho các công cụ tìm kiếm.

 

Trong những năm sau đó, hiệu ứng “Google” này đã có một tên gọi mới: “chứng hay quên kỹ thuật số” (digital amnesia). Đây là xu hướng quên đi những thông tin có thể dễ dàng tìm thấy trực tuyến thông qua các công cụ tìm kiếm. Rốt cuộc, tại sao não bộ lại phải lãng phí tài nguyên để lưu trữ thông tin khi nó có thể được truy cập chỉ bằng một cú nhấp chuột? Thay vào đó, con người nhớ cách truy cập thông tin tốt hơn là chính thông tin đó.

 

Hiện nay, Google là trang web có lượng truy cập nhiều nhất thế giới, còn internet đã trở thành kho tàng tri thức tối thượng của nhân loại. Nếu trước đây não bộ của những người dùng Google và công cụ tìm kiếm vô giá này chỉ đơn thuần liên kết với nhau, thì giờ đây chúng gần như đã hợp nhất. Những tác động đa dạng của hiện tượng này vẫn còn là một chủ đề gây tranh cãi.

 

Giờ đây, trí tuệ nhân tạo không chỉ hỗ trợ mà thậm chí còn có thể thay thế nhận thức của con người, có khả năng định nghĩa lại và mở rộng hiện tượng chứng hay quên kỹ thuật số. Từ trợ lý ảo, ChatGPT đến AI Overview của Google Search, AI đang lập kế hoạch cho mọi ngày của chúng ta, thực hiện công việc của chúng ta và trả lời các câu hỏi của chúng ta. Về bản chất, nó đang suy nghĩ thay cho chúng ta. Liệu mối quan hệ mới này có định hình lại cách chúng ta suy nghĩ và hành xử không? Các nghiên cứu đang được tiến hành, với trọng tâm lớn đặt vào tư duy phản biện.

 

1. AI ngày càng suy nghĩ thay cho chúng ta

 

Tư duy phản biện là khả năng phân tích, đánh giá và tổng hợp thông tin để đưa ra quyết định có lý lẽ. Những người đạt điểm cao trong các thước đo khoa học về tư duy phản biện thường có thành tích học tập tốt hơn, làm việc hiệu quả hơn và ít bị thao túng hơn. Tư duy phản biện có thể có vẻ mơ hồ và không quan trọng, nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Chẳng hạn, khi bạn so sánh các điều khoản vay mua nhà hoặc xem xét kỹ lưỡng mức phí bảo hiểm ô tô, bạn đang sử dụng tư duy phản biện. Khi bạn tìm hiểu ý nghĩa của một bài thơ, cuốn sách hoặc tác phẩm nghệ thuật, bạn cũng đang tư duy phản biện. Khi bạn lên kế hoạch cho một ngày bận rộn sao cho tối ưu về mặt thời gian, đó cũng chính là tư duy phản biện.

 

Nhưng vấn đề là: AI có thể thực hiện tất cả những nhiệm vụ đó thay bạn, và còn hơn thế nữa, với độ thành thạo ngày càng cao. Việc sử dụng AI đang trở nên phổ biến. Kể từ khi ra mắt vào năm 2022, ChatGPT đã nhanh chóng trở thành trang web có lượng truy cập cao thứ chín và là ứng dụng phổ biến thứ tư trên iPhone. Tính đến đầu tháng 1, công cụ AI này có 300 triệu người dùng hoạt động hàng tuần và 123,5 triệu người dùng hoạt động hàng ngày.

Mọi người thường xuyên sử dụng AI để viết email, lập kế hoạch du lịch, nhận tư vấn tài chính, tóm tắt văn bản và chuẩn bị cho các cuộc phỏng vấn xin việc. Theo một cuộc thăm dò của Pew Research năm 2024, khoảng một nửa số người Mỹ cho biết họ sử dụng AI ít nhất vài lần mỗi tuần. Một khảo sát gần đây còn chỉ ra rằng hầu như tất cả người Mỹ đều đang sử dụng các sản phẩm có tích hợp AI — mặc dù hai phần ba trong số họ không nhận ra điều đó.

 

Các công ty cung cấp trợ lý AI quảng bá chúng như những công cụ tăng cường năng suất. Họ lập luận rằng việc giao các nhiệm vụ trí óc tẻ nhạt và các truy vấn đơn giản cho AI sẽ giúp người dùng tiết kiệm thời gian và tài nguyên nhận thức, từ đó có thể tập trung vào những hoạt động sáng tạo và đổi mới hơn. Ý tưởng này có vẻ hợp lý và cũng nhận được sự ủng hộ từ các nghiên cứu khoa học. Theo lý thuyết tải nhận thức (cognitive load theory), hệ thống nhận thức của con người có khả năng giới hạn. Vì vậy, việc giảm tải nhận thức có thể giúp nâng cao khả năng học tập và hiệu suất làm việc.

 

2. Suy giảm tư duy phản biện

 

Tuy nhiên, thói quen liên tục giao phó các nhiệm vụ nhận thức cho AI có thể phản tác dụng. Khi AI ngày càng trở nên phổ biến trong đời sống hàng ngày, các nhà tâm lý học đưa ra giả thuyết rằng nó khiến người dùng ít tham gia vào quá trình suy nghĩ sâu sắc và phản tỉnh, từ đó dẫn đến sự suy giảm dần dần của kỹ năng tư duy phản biện.

 

Giáo sư Tiến sĩ Michael Gerlich, Trưởng Trung tâm Dự báo Chiến lược Doanh nghiệp và Phát triển Bền vững tại Swiss Business School, là một trong những nhà nghiên cứu đang nghiên cứu về rủi ro này.

 

“Nếu con người sử dụng các tài nguyên nhận thức được AI giải phóng để thực hiện những nhiệm vụ đổi mới, thì lời hứa này sẽ được giữ vững,” ông nói với Big Think. “Tuy nhiên, nghiên cứu của tôi và các nghiên cứu liên quan cho thấy nhiều người dùng lại dành những tài nguyên này cho việc tiêu thụ bị động, bị chi phối bởi các hệ thống quản lý nội dung do AI tối ưu hóa. Xu hướng này phù hợp với các phát hiện về sự phụ thuộc kỹ thuật số, nơi mà sự tiện lợi của AI tạo ra một vòng lặp phản hồi, trong đó giải trí được ưu tiên hơn so với tư duy phản biện.”

 

Nói cách khác, khi AI giúp con người giải phóng nguồn lực nhận thức, họ thường không sử dụng thời gian và trí tuệ dư thừa để giải quyết vấn đề hoặc sáng tạo. Thay vào đó, họ dành thời gian để xem Netflix hoặc lướt mạng xã hội—những nội dung được thuật toán AI sắp đặt để tối đa hóa sự thu hút. Trong nghiên cứu gần đây nhất của Gerlich, được công bố vào ngày 3 tháng 1 trên tạp chí Societies, ông đã khảo sát 666 người tham gia tại Vương quốc Anh về việc họ sử dụng công cụ AI và đo lường kỹ năng tư duy phản biện của họ bằng các bài kiểm tra đã được khoa học xác nhận và sử dụng rộng rãi.

 

Gerlich phát hiện ra mối tương quan tiêu cực rất mạnh giữa việc sử dụng công cụ AI và kỹ năng tư duy phản biện của người tham gia. Càng sử dụng AI nhiều, kỹ năng tư duy phản biện càng thấp. Những người trẻ tuổi có xu hướng phụ thuộc vào AI nhiều hơn so với những người lớn tuổi.

 

Trong khi đó, trình độ học vấn có liên quan đến khả năng tư duy phản biện cao hơn và làm giảm tác động tiêu cực của AI.

 

Nhiều người tham gia cũng nghi ngờ rằng AI đang làm suy giảm khả năng tư duy phản biện của họ.

 

“Tôi thấy mình sử dụng AI cho hầu như mọi thứ—từ tìm nhà hàng cho đến đưa ra quyết định nhanh trong công việc,” một người chia sẻ. “Nó giúp tiết kiệm thời gian, nhưng tôi cũng tự hỏi liệu mình có đang đánh mất khả năng suy nghĩ thấu đáo như trước đây không.”

 

Một người khác lo lắng: “Tôi phụ thuộc vào AI đến mức không nghĩ rằng mình có thể tự giải quyết một số vấn đề nếu không có nó.”

 

Phát hiện của Gerlich cho thấy những lo ngại này là hoàn toàn có cơ sở.

 

“Khi cá nhân ngày càng giao phó các nhiệm vụ nhận thức cho công cụ AI, khả năng đánh giá thông tin một cách phản biện, nhận diện thiên kiến và suy luận phản tỉnh của họ bị suy giảm,” ông viết. “Mối quan hệ này nhấn mạnh bản chất hai mặt của công nghệ AI: trong khi nó nâng cao hiệu suất và sự tiện lợi, nó cũng vô tình nuôi dưỡng sự phụ thuộc, điều có thể làm suy yếu kỹ năng tư duy phản biện theo thời gian.”

 

 

3. Sử dụng AI đúng cách

 

Mặc dù kết quả nghiên cứu là rất rõ ràng, nhưng Gerlich nhấn mạnh rằng mối tương quan đáng lo ngại này không phải là một định mệnh tất yếu.

 

Có một số lý do. Trước hết, phát hiện này cần được nghiên cứu thêm để có thể xác nhận một cách đầy đủ.

 

“Một hướng nghiên cứu tiềm năng là điều tra ảnh hưởng dài hạn của việc sử dụng công cụ AI đối với kỹ năng tư duy phản biện theo thời gian,” ông đề xuất. “Điều này có thể bao gồm việc theo dõi sự phát triển nhận thức của các cá nhân và mô hình sử dụng AI của họ trong nhiều năm để hiểu toàn diện các tác động lâu dài.”

 

Thứ hai, ông tin rằng cách chúng ta sử dụng AI mới là yếu tố quyết định quan trọng. AI về bản chất chỉ là một công cụ, và công cụ có thể được sử dụng đúng hoặc sai cách. “Những kết quả này liên quan đến cách sử dụng AI sai lầm,” ông nói với Big Think. “Theo tôi, nếu sử dụng đúng cách, AI có thể giúp nâng cao kỹ năng tư duy phản biện.”

 

Vậy chúng ta nên sử dụng AI như thế nào cho đúng?

 

“Các công cụ AI, như những mô hình ngôn ngữ lớn phổ biến hiện nay, có thể được sử dụng để thúc đẩy các cuộc thảo luận mang tính phản biện, chứ không chỉ đơn thuần là một phương tiện thay thế công việc hay suy nghĩ của con người,” Gerlich nhấn mạnh.

 

AI tạo sinh là một công cụ tuyệt vời để động não (brainstorming), giúp người dùng khám phá những lựa chọn và ý tưởng mà họ có thể chưa từng nghĩ đến. AI cũng có thể thúc đẩy tư duy phản biện khi người dùng tinh chỉnh câu hỏi của mình để đạt được kết quả mong muốn. Ví dụ, khi sử dụng một trình tạo hình ảnh AI, bạn cần diễn đạt rõ ràng và chi tiết để AI tạo ra thứ gần nhất với trí tưởng tượng của bạn.

 

 

4. Dạy AI trong trường học

 

Điều quan trọng là giáo viên phải giáo dục học sinh về cách sử dụng trợ lý AI đúng cách. Học sinh cần học cách đánh giá độ chính xác của câu trả lời từ AI, phân tích chất lượng văn bản do AI tạo ra và tinh chỉnh kết quả một cách có hệ thống.

 

Và tất nhiên, học sinh vẫn cần học các kỹ năng cốt lõi mà AI có thể hỗ trợ, như phân tích nội dung, viết lách, toán học và tư duy logic. Nếu không, chúng ta có nguy cơ biến AI thành một “hộp đen”, Gerlich cảnh báo.

 

“Vấn đề ‘hộp đen’ này có thể làm giảm mức độ tư duy phản biện và trách nhiệm cá nhân, vì con người có thể mù quáng tin tưởng vào các đề xuất của AI mà không đặt câu hỏi hay đánh giá chúng.”

 

Ông nhấn mạnh: “Hệ thống giáo dục nên chú trọng đến học tập chủ động, khuyến khích các bài tập như phân tích lập luận và học tập dựa trên vấn đề (problem-based learning). Trong môi trường làm việc, việc tạo ra những không gian đề cao khả năng ra quyết định độc lập có thể giúp duy trì những kỹ năng này. Các hoạt động phản tỉnh, như viết nhật ký hoặc tranh luận, cũng có thể thúc đẩy mức độ tư duy sâu sắc hơn.”

 

 

5. Một con đường dẫn đến sự trì trệ?

 

Nhà tư tưởng của công chúng, tác giả Yuval Noah Harari từng bày tỏ lo ngại rằng con người có thể trở nên ngày càng thụ động về mặt nhận thức khi AI tự động hóa nhiều hơn, dẫn đến tư duy lập trình sẵn và sự trì trệ của xã hội.

 

Viễn cảnh phản địa đàng (dystopia) này không phải là không thể xảy ra, Gerlich nói với Big Think, “đặc biệt là nếu việc áp dụng AI tiếp tục diễn ra mà không có các nỗ lực song song nhằm bảo vệ sự tham gia nhận thức của con người.” Tuy nhiên, ông bác bỏ quan điểm rằng đây là một hệ quả tất yếu: “Xu hướng này không phải là không thể đảo ngược,” ông phản biện. “Những biện pháp can thiệp, chẳng hạn như lồng ghép các bài tập tư duy phản biện vào giáo dục và thiết kế AI có đạo đức nhằm khuyến khích sự tham gia của con người, có thể giúp chống lại những ảnh hưởng tiêu cực này.”

 

Gerlich cho rằng việc tích hợp AI vào đời sống hàng ngày cần có sự cân bằng. Những lợi ích của AI quá lớn để có thể phớt lờ, nhưng chúng ta cũng không thể đón nhận nó một cách mù quáng.

 

“Cuối cùng, lựa chọn thuộc về mỗi cá nhân: hoặc đi theo con đường tiện lợi, để AI đảm nhận tư duy phản biện của mình, hoặc tự gìn giữ quá trình nhận thức thiết yếu này.”

 

Dù vậy, Gerlich vẫn có phần bi quan. “Rất có thể một bộ phận xã hội sẽ chọn con đường có ít trở ngại nhất.”

 

#trituenhantao #artificialintelligence #DeepSeek #chatgpt #METAAI #dystopian #selflearning #Adaptation #tuhoc #quanlythongtin #xulythongtin #informationmanagement #informationprocessing #foodforthought #criticalthinking #tuduyphanbien

 






View My Stats