Cuộc
tranh luận về TikTok có thể gây ra xung đột trong Nhà Trắng
James Palmer
| Foreign
Policy
Tạ Kiều
Trang, biên dịch | Nghiên cứu Quốc tế
Đề nghị còn mơ hồ về mặt pháp lý của Trump nhằm
gia hạn thêm thời gian cho TikTok tìm người mua đã để quyền quyết định vào tay
Bắc Kinh.
Tiêu điểm
tuần này:
Đề nghị gia hạn thời gian để TikTok tìm người mua mới của tổng thống Trump khiến
tương lai của ứng dụng này phụ thuộc vào Trung Quốc; Đài Loan đối mặt với khủng
hoảng hiến pháp sau ba dự luật gây tranh cãi được thông qua hồi tháng 12; Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình điện đàm với Tổng thống Trump và Tổng thống Nga
Vladimir Putin.
Tương
lai của TikTok phụ thuộc vào Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ)
Tổng
thống Mỹ Donald Trump, người vừa tiếp quản Nhà Trắng, đã đề xuất gia hạn cho ứng
dụng mạng xã hội của Trung Quốc TikTok 75 ngày để tìm kiếm người mua. Vào tuần
trước, Tòa án Tối cao Mỹ đã giữ nguyên đạo luật yêu cầu công ty mẹ ByteDance phải
bán nền tảng này; đạo luật chính thức có hiệu lực vào ngày 19 tháng 1.
TikTok
ngừng hoạt động tại Mỹ vào cuối ngày 19 tháng 1 rồi tiếp tục nối lại hoạt động
chưa đầy 24 giờ sau đó vào ngày diễn ra lễ nhậm chức, kèm theo là một lời cảm
ơn gửi đến Trump. Điều quan trọng bây giờ không phải là quyết định của TikTok,
mà là quyết định của ByteDance – và ByteDance, với tư cách là một doanh nghiệp
Trung Quốc, không thể tự đưa ra các quyết định đối với những vấn đề có ý nghĩa
địa chính trị.
Điều
này có nghĩa là tương lai của TikTok phụ thuộc vào ĐCSTQ, và cách mà các nhà
lãnh đạo Trung Quốc phản ứng có thể cung cấp một số manh mối quan trọng cho mối
quan hệ Mỹ – Trung trong thời gian tới.
Lời
đề nghị gia hạn của Trump khá mơ hồ về mặt pháp lý. Luật cho phép gia hạn thêm
90 ngày nếu như có tiến triển trong việc đạt được một thoả thuận trước khi đạo
luật có hiệu lực. Oracle, nhà cung cấp dịch vụ máy chủ của TikTok tại Mỹ, có vẻ
đang đặt cược rằng động thái của Trump sẽ không bị thách thức tại tòa. Đối với
những công ty khác có thể đối mặt với án phạt tiền, họ không chắc chắn về tình
huống này, đó là lý do tại sao TikTok vẫn chưa quay lại cửa hàng ứng dụng Apple
và Google Play.
Vậy
điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Một kịch bản có thể là trong vòng 75 ngày tới, một
thỏa thuận sẽ được thực hiện và ByteDance bán TikTok cho một công ty của Mỹ hoặc
một người mua nước ngoài khác.
Đây
sẽ là cách tiếp cận khôn ngoan nhất của Trung Quốc, và cũng đồng nghĩa rằng Bắc
Kinh có thể lợi dụng lòng tham của Trump theo cách mà họ đã không thể làm trong
nhiệm kỳ đầu của Trump. Trump luôn cởi mở với các thỏa thuận, nhưng trong bối cảnh
quan hệ song phương xấu đi sau năm 2016, Trung Quốc đã không đưa ra bất kỳ lời
đề nghị nào.
Một
thỏa thuận theo hướng mà Trump đã vạch ra một cách mơ hồ – Mỹ sở hữu 50% TikTok
– có thể để Bắc Kinh kiểm soát được hầu hết dữ liệu của ứng dụng và rất có thể
cả các thuật toán nội dung của TikTok, nếu như phân nửa còn lại vẫn thuộc về
ByteDance.
Dưới
sự sắp đặt này, TikTok nếu không còn liên quan đến Trung Quốc thì có thể sẽ được
dùng để quảng bá cho những tuyên truyền của cánh hữu tại Mỹ. Điều này cho thấy
hiểu biết của Bắc Kinh về chính trị Mỹ đã được nâng cao – rằng các quan chức
thay vì coi cả cựu Tổng thống Joe Biden lẫn Trump là một phần của mối thù địch
kéo dài với Trung Quốc, họ sẵn sàng tạm ngưng việc bán TikTok cho đến nào khi
chính quyền mới đưa ra một thỏa thuận tốt hơn.
Ngay
cả khi TikTok được bán thẳng cho một đồng minh của Trump thì điều này cũng chỉ
ra rằng Trung Quốc sẵn sàng đưa ra các thỏa thuận hấp dẫn đối với lợi ích cá
nhân của Trump nhằm đổi lấy sự nhượng bộ của Mỹ ở những vấn đề khác, cho dù đó
là về vấn đề an ninh Đài Loan, chủ nghĩa bành trướng ở Biển Đông hay các thỏa
thuận thương mại.
Trước
lễ nhậm chức, Phó Chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính đã gặp cả Phó Tổng thống Mỹ
J.D. Vance và Elon Musk. Bắc Kinh được cho là đã xem Musk như một người mua
TikTok tiềm năng. Tuy nhiên, cuộc trao đổi có vẻ chỉ xoay quanh tương lai của
các nhà máy Tesla của Musk tại Trung Quốc và vấn đề thuế quan. Dù thế nào đi nữa,
Trung Quốc dường như vẫn xem Musk như là một “cửa sau” hữu ích.
Tuy
nhiên, tôi vẫn nghĩ rằng dường như Trung Quốc không sẵn sàng ra lệnh cho
ByteDance bán TikTok. Các tuyên bố chính thức từ Trung Quốc và các phương tiện
truyền thông nhà nước vẫn tỏ ra thù địch với ý tưởng này, trong khi hệ thống
chính trị ở Bắc Kinh thì miễn cưỡng phải tin tưởng Trump. Học thuyết Marx – ít
nhất là theo cách hiểu của ĐCSTQ – không thể giải thích một nhân vật hỗn loạn
như Trump mà thay vào đó, họ xem Trump là công cụ trong tay các thế lực chính
trị vĩ mô hơn.
Nếu
không bán được TikTok, có khả năng Trump vì muốn một nền tảng mạng xã hội lớn đứng
về phía mình nên sẽ cố gắng thúc ép giải quyết vấn đề này. Ông có thể gây áp lực
lên các nghị sĩ đảng Cộng hòa để huỷ bỏ lệnh cấm TikTok bằng cách thông qua một
đạo luật mới hoặc tiếp tục gia hạn thêm thời gian bất chấp văn bản đạo luật. Thậm
chí ngay cả trước khi đạo luật có hiệu lực, những nội dung thiên hữu cũng đã
tràn lan trên TikTok.
Luật
này được thông qua với đa số phiếu áp đảo vào năm ngoái, nhưng không loại trừ
khả năng áp lực mới từ phía Trump và từ các đảng viên Dân chủ như Hạ nghị sĩ
bang California Ro Khanna – những người muốn lấy lòng các tập đoàn công nghệ lớn
– có thể sẽ thúc đẩy một dự luật mới thay thế luật cũ. Dù thế nào đi nữa, tình
trạng đạo luật không chắc chắn về mặt pháp lý có khả năng sẽ kéo dài trong nhiều
tháng, và việc này củng cố thêm niềm tin cho giới lãnh đạo Trung Quốc rằng
Washington là một đối tác vốn dĩ không đáng tin cậy.
Phương
án cuối cùng là Trump trong cơn thất vọng sẽ quyết định thực thi lệnh cấm, từ
đó mở màn cho những đợt đối đầu tiếp theo với Trung Quốc. Hành động này sẽ củng
cố quan điểm rằng Washington không ngừng thù địch với Bắc Kinh và có thể khiến
các công ty Mỹ gặp nhiều thách thức hơn khi hoạt động trong lãnh thổ Trung Quốc.
Rốt
cuộc, đó là lựa chọn duy nhất không dẫn đến mâu thuẫn trong nội bộ chính quyền
Trump giữa các “diều hâu” chân chính trong vấn đề Trung Quốc và các đồng minh của
tổng thống tư duy theo kiểu “giao dịch”. Trong các nhóm trò chuyện kín, các
nhân viên tình báo và an ninh của đảng Cộng hòa đã tỏ ra tức giận trước hình ảnh
CEO TikTok Châu Thụ Tư ngồi cạnh ứng cử viên giám đốc tình báo quốc gia Tulsi
Gabbard tại buổi lễ nhậm chức.
Thượng
nghị sĩ Tom Cotton và Thượng nghị sĩ Pete Ricketts, cùng với một số người khác,
đã lên tiếng phản đối bất kỳ sự nhượng bộ nào đối với ByteDance. Tân Ngoại trưởng
Marco Rubio vẫn giữ im lặng, nhưng dựa trên các lập trường trước đây của ông,
khó có khả năng ông này ủng hộ đề nghị gia hạn của Trump. Tất cả những điều này
báo trước những cuộc xung đột trong tương lai (và có lẽ là nghiêm trọng hơn lần
này) nếu Trump vẫn cố gắng tìm cách thoả thuận với Bắc Kinh.
Tin
tức đang được quan tâm
Cuộc
khủng hoảng hiến pháp của Đài Loan.
Chính
phủ Đài Loan đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lớn sau khi ba dự luật
gây tranh cãi được thông qua tại quốc hội, Viện Lập pháp, vào tháng 12 năm
ngoái. Viện Lập pháp hiện do đảng đối lập Quốc Dân Đảng (KMT) kiểm soát, một đảng
thường được coi là thân Trung Quốc; trong khi đó, Đảng Dân Tiến (DPP) nắm giữ vị
trí tổng thống.
Những
luật này đã thay đổi đáng kể Tòa án Hiến pháp Đài Loan, mà đáng lẽ chúng phải
được chính tòa án nơi đây xem xét về tính hợp pháp. Tuy nhiên, hiện tại tòa án
đang rơi vào tình trạng tê liệt do Quốc Dân Đảng đã ngăn chặn việc bổ nhiệm các
thẩm phán mới, khiến tòa chỉ còn tám trên tổng số 15 thẩm phán – không đủ để đạt
tỷ lệ hai phần ba mà luật mới yêu cầu.
Chính
trường Đài Loan thường đầy những cuộc tranh cãi, với những bất đồng trong Viện
Lập pháp đôi khi leo thang thành các cuộc ẩu đả. Tuy nhiên, mức độ căng thẳng của
cuộc đối đầu lần này khá bất thường, nhất là khi mà quốc hội tìm cách cắt giảm
ngân sách do Tổng thống Lại Thanh Đức đề xuất. Đài Loan vốn đã phải chật vật để
chứng tỏ rằng họ có thể tự bảo vệ mình trước Trung Quốc; thế nên một cuộc khủng
hoảng kéo dài có thể trao thêm sức mạnh cho các “diều hâu” ở Bắc Kinh.
Các cuộc
điện đàm của ông Tập.
Cuộc
trò chuyện đầu tiên kể từ năm 2021 giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và ông
Trump – diễn ra vào ngày 17/1, trước khi Tổng thống Mỹ nhậm chức – tương đối
suôn sẻ. Các mức thuế quan mà Trump đe dọa áp lên Trung Quốc vẫn chưa thành hiện
thực – dù không rõ liệu đó là do Trump đang cố gắng mặc cả với Bắc Kinh hay do
các đồng minh kinh doanh của ông phản đối.
Đáng
chú ý, cuộc trò chuyện giữa ông Tập và ông Trump đã được tiếp nối bằng một cuộc
điện đàm dài hơn nhiều với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 21/1, điều
này nhấn mạnh mối quan hệ đồng minh trên thực tế giữa Bắc Kinh và Moscow. Hai
cuộc gọi này là lời nhắc nhở rằng quan hệ Mỹ – Trung hiện đang bị ràng buộc với
cuộc chiến của Nga ở Ukraine, nơi Trung Quốc đã thể hiện sự ủng hộ của mình bằng
cả lời nói và vật chất.
Ông
Trump có thể tìm cách đạt được một “thỏa thuận lớn” để giải quyết cuộc chiến
Nga – Ukraine với những điều khoản theo hướng có lợi cho ông Putin, nhưng nhiều
thành viên phe diều hâu trong Đảng Cộng hòa đã nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc
trong cuộc chiến này và họ có thể sẽ không hài lòng với bất kỳ nỗ lực đàm phán
nào.
Công
nghệ và Kinh doanh
Tình huống
khó xử của ByteDance.
Không chỉ TikTok, một loạt các sản phẩm khác của công ty mẹ ByteDance cũng bị cấm
khỏi các cửa hàng ứng dụng ở Mỹ. Trong khi đó, hàng trăm nghìn người dùng
TikTok đã chuyển sang Xiaohongshu (Tiểu Hồng Thư), một ứng dụng mạng xã hội của
Trung Quốc. Xiaohongshu hiện đang chật vật để đảm bảo rằng các tài khoản mới được
kiểm duyệt đúng cách.
Như
bao doanh nghiệp Trung Quốc thành công khác, Xiaohongshu có mối quan hệ sâu rộng
với ĐCSTQ, khi đó một câu hỏi lớn hơn được đặt ra: Liệu việc cấm từng ứng dụng
hay công ty riêng lẻ cụ thể có hợp lý không, nếu xét đến những yêu cầu mà Bắc
Kinh đặt ra cho mọi doanh nghiệp? Hay liệu Mỹ sẽ hướng tới những quy định giống
như của Ấn Độ, nơi có lệnh cấm rộng rãi đối với các ứng dụng Trung Quốc?
Trung
Quốc thực sự đã dựng một bức tường ngăn cách internet của mình với phần còn lại
của thế giới. Liệu internet của Mỹ có cần phải được ngăn cách với Trung Quốc,
hay người dân Mỹ tự tin vào một kỷ nguyên khi mà thông tin sai lệch đến từ
trong nước lẫn ngoài nước thì luận điệu nào hay nhất vẫn sẽ chiến thắng?
Mục
tiêu tăng trưởng GDP bị hạ thấp. Một giọng điệu bi quan, hay là tiếng nói của
hiện thực, đang bao trùm các chính quyền địa phương ở Trung Quốc, khi một nửa
trong số họ đặt mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 thấp hơn so với năm ngoái. (Mục
tiêu tăng trưởng trung bình là 5,26%; năm 2024 là 5,41%). Chính phủ trung ương
sẽ công bố mục tiêu tăng trưởng chung vào ngày 5 tháng 3, và có khả năng sẽ dao
động quanh mức 5%.
Số
liệu GDP của các tỉnh Trung Quốc luôn vượt quá con số của chính quyền trung
ương: Các lãnh đạo địa phương được đánh giá một phần dựa trên thành công của họ
trong việc thúc đẩy GDP, và số liệu thống kê của Trung Quốc cũng rất không đáng
tin cậy. Ngay cả những mục tiêu đã được điều chỉnh thấp hơn vẫn có thể nghe
không thực tế khi mà nền kinh tế Trung Quốc đang phải vật lộn để tìm chỗ đứng
sau COVID và các chính quyền địa phương phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng
tài khoá nghiêm trọng.
Nguồn: James Palmer, “TikTok
Debate Could Stir White House Clash”, Foreign Policy,
21/1/2025
No comments:
Post a Comment