ĐÔI ĐIỀU
VỀ MỘT BÀI THƠ CHƯA TRAO GIẢI
https://www.facebook.com/chu.nguyenngoc/posts/2352857798180970
Không bàn về thơ. Chỉ đề cập đến cách xuất hiện
thơ.
Khi Luật sư Lê Văn Hòa tuyên bố từ bỏ nghề luật
sư vì đã mất hết niềm tin vào nền Tư pháp, vợ anh là chị Phương Phạm đã giãi
bày tâm sự bằng một bài thơ 5 chữ. Không chủ ý sáng tác thơ. Chỉ giãi bày tâm sự.
Thế mà có một bài thơ hay. Rất hay.
Bài thơ CHỒNG BỎ NGHỀ LUẬT SƯ không chỉ hay,
mà đẹp. Thơ đẹp không kém phần quan trọng cùng với thơ hay.
Có người chủ ý viết thơ. Nhất là thơ tuyên
truyền. Kể cả những tên tuổi nổi tiếng. Thơ được in. Thậm chí được dạy. Nhưng
chưa hay. Càng chưa đẹp.
Bài thơ CHỒNG BỎ NGHỀ LUẬT
SƯ của chị Phương Phạm vừa hay vừa đẹp.
***
CHỒNG BỎ NGHỀ LUẬT SƯ
Hôm nay chồng bỏ nghề
Luật sư của nhà nước,
Chồng đã nhìn thấy trước
Một kết thúc buồn đau,
Khi mọi người bảo nhau
Chồng không còn tin nữa
Em cũng không tin nữa,
Nhiều người cũng giống mình
Khi tất cả lặng thinh
Thì chuyện gì sẽ đến,
Này nhé, em nghĩ thế
Nếu một ngày không làm
Của những người tốt bụng:
Bác sĩ và luật sư
Lái xe và đầu bếp
Thợ may và bà vợ
Bộ đội và công an
Nông dân và nhà máy…
Ôi thế thì gay đấy
Chỉ còn lại gian tham
Bác sĩ và luật sư
Lái xe và đầu bếp
Thợ may và bà vợ
Bộ đội và công an
Nông dân và nhà máy…
Một đất nước suy tàn!
Hôm nay chồng bỏ nghề
Luật sư của nhà nước,
Ở nhà nghỉ trồng hoa
Nếu có người đến hỏi
Người tốt nên ở nhà!
Em sẽ bảo họ thế
Người tốt nên ở nhà!
(Phương Phạm)
***
Đọc bài thơ, đọc đến đâu câu chữ theo nhau lặng
lẽ biến đi, để hiện dần lên trước mắt, mỗi lúc một rõ hơn, trọn vẹn những tầng
lớp lao động đại diện cho đất nước.
Đọc bài thơ, đọc đến đâu câu chữ theo nhau lặng
lẽ biến đi, để hiện dần lên trước mắt, mỗi lúc một rõ hơn, trọn vẹn hình ảnh của
một người phụ nữ Việt – một người vợ với thật nhiều đức tính quý giá. Mà trong
đó nổi trội là lòng yêu đất nước.
Đó là hai dòng sáng lấp lánh xuyên suốt bài
thơ CHỒNG BỎ NGHỀ LUẬT SƯ của Phương Phạm.
Trước tiên hãy nói về sự chịu đựng. Chịu đựng
sự bỏ việc của chồng. Đó là sự bỏ việc làm cho chồng bị tổn thương về tinh thần,
gia đình tổn thất về vật chất. Nhưng người vợ đã chịu đựng để đón nhận “Một kết
thúc buồn đau” của chồng với một tư thế bình tĩnh, vì đã nhìn thấy trước:
“Hôm nay chồng bỏ nghề/
Luật sư của nhà nước,/
Chồng đã nhìn thấy trước/
Một kết thúc buồn đau,”
Một sự mở đầu quá tự nhiên và quá đẹp. Đẹp vì
tự nhiện. Tự nhiên vì giã bày tâm sự. Không làm thơ mà nên thơ.
Nhưng tại sao lại phải chịu đựng và chịu đựng
được? Là vì đồng cảm và tin tưởng chồng:
“Chồng không còn tin nữa/ Em cũng không tin nữa”.
Chắc chắn sự đồng cảm và tin tưởng này đến với
người vợ không phải chỉ bây giờ, khi người chồng bỏ việc, mà đến từ lâu. Có
nghĩa là chị Phương Phạm đã đi cùng với LS Lê Văn Hoà qua nhiều sóng gió mà
trong đó LS Lê Văn Hoà phải đối mặt với những thế lực xấu. Vợ chồng luật sư đã
phải trải qua nhiều ngày tháng chống chọi với điều đen tối thì mới đúc kết được
sự tin tưởng tuyệt đối hai là một như thế. Tin tưởng tuyệt đối mà không mù
quáng. Vì nó chắt lọc từ đồng cam cộng khổ của nghĩa vợ chồng. Đến mức tâm đầu
ý hợp.
Nhưng không chỉ có 2 vợ chồng LS Lê Văn Hoà
không tin, mà “Nhiều người cũng giống mình”. Một người vợ bình dị – không lý luận
cao siêu, không từ ngữ hào nhoáng, không khẩu hiệu lên gân – vì thương chồng là
người tốt mà phải bỏ việc, nên thấy được thực trạng:
“Chồng không còn tin nữa/
Em cũng không tin nữa,/
Nhiều người cũng giống mình”.
Đó là nỗi lo của chị Phương Phạm. Lo vì trong
xã hội nhiều người “không tin nữa”, “cũng giống mình”. Bởi vì lo nên rất có
trách nhiệm. Vì có trách nhiệm nên tìm cách giãi bày điều phải trái. Giãi bày một
cách nhẹ nhàng, một cách thủ thỉ:
“Khi tất cả lặng thinh/
Thì chuyện gì sẽ đến,/
Này nhé, em nghĩ thế”.
Cách dẫn chuyện thật tài tình. Chỉ vỏn vẹn 5
chữ “Này nhé, em nghĩ thế” mà hiện rõ chân dung của người vợ thông minh, lễ độ.
Thông minh vì cách khuyên. Lễ độ vì lời lẽ.
Và cứ thế mà thủ thỉ sự đánh mất, để lặng lẽ
hiện ra sự sáng suốt:
“Nếu một ngày không làm
Của những người tốt bụng:
Bác sĩ và luật sư
Lái xe và đầu bếp
Thợ may và bà vợ
Bộ đội và công an
Nông dân và nhà máy…
Ôi thế thì gay đấy
Chỉ còn lại gian tham”.
Chao ôi, đọc mà cảm phục sự sáng suốt. Đọc mà
khâm phục sự dấn thân. Người vợ Phương Phạm nhìn thấy chồng LS Lê Văn Hoà là
người tốt mà phải bỏ nghề luật sư vì mất lòng tin, nên mới thủ thỉ rằng, nếu tất
cả những người tốt trong xã hội mà bỏ nghề thì “gay đấy”, thì “Chỉ còn lại gian
tham”. Không sáng suốt đã không thấy xã hội “Chỉ còn lại gian tham”.
Cho nên tất cả những người tốt không thể bỏ cuộc.
Tất cả “Bác sĩ và luật sư/ Lái xe và đầu bếp/ Thợ may và bà vợ/ Bộ đội và công
an/ Nông dân và nhà máy…” phải dấn thân. Nếu không thì “Chỉ còn lại gian tham”.
Chỉ mấy dòng thủ thỉ mà có sức thuyết phục hơn cả trăm câu khẩu hiệu giáo điều.
Nhưng đó chưa phải là hoạ lớn nhất khi những
người tốt khuất phục. Hoạ lớn nhất khi tất cả những người tốt đầu hàng là “Một
đất nước suy tàn”:
“Bác sĩ và luật sư
Lái xe và đầu bếp
Thợ may và bà vợ
Bộ đội và công an
Nông dân và nhà
máy…
Một đất nước suy
tàn!”
Điệp khúc. Đọc đến đâu hình ảnh những tầng lớp
nhân dân đại diện cho đất nước hiện lên đến đấy. Không yêu nước đã không thấy
được “Một đất nước suy tàn”. Không yêu nước sâu thẳm không thể có được những
câu thơ này. Những câu thơ thôi thúc “Bác sĩ và luật sư/ Lái xe và đầu bếp/ Thợ
may và bà vợ/ Bộ đội và công an/ Nông dân và nhà máy…” không được lùi bước trước
kẻ xấu. Nếu không thì “đất nước suy tàn”!
Chị thật tài tình trong khắc hoạ đất nước. Đất
nước là ai? Là “Bác sĩ và luật sư, Lái xe và đầu bếp, Thợ may và bà vợ, Bộ đội
và công an, Nông dân và nhà máy…” Chỉ nêu 10 danh xưng mà thâu tóm được giai cấp,
tầng lớp, gói gọn cả giới tính, bao quát được cả đất nước. Cách chọn điển hình
đến bái phục!
Có người cố làm ra vẻ thật thà trong thơ mà
người đọc vẫn nhận ra, không phải là con nai mà là con sói. Chị Phương Phạm
không tuyên truyền. Chị thật thà tâm sự:
Hôm nay chồng bỏ nghề
Luật sư của nhà nước,
Ở nhà nghỉ trồng hoa
Nếu có người đến hỏi
Người tốt nên ở nhà!
Không nghĩ đến phải làm thơ thế nào, không
nghĩ đến phải mở đầu thế nào, không nghĩ đến phải kết thúc thế nào, chỉ giãi
bày mà toàn bộ bài thơ là dòng chảy tự nhiên của tâm tình, và bài thơ được kết
thúc với hai câu thấm đẫm nước mắt, thật súc tích, thật đúng chỗ, thật đúng
lúc:
Em sẽ bảo họ thế
Người tốt nên ở nhà!
Đừng vội hiểu tác giả đồng tình với “Người tốt
nên ở nhà”. Xuyên suốt cả bài thơ, chị Phương Phạm đã nhắc nhở không được nhường
chỗ cho kẻ xấu, để đất nước không “chỉ còn lại gian tham”, để đất nước không
suy tàn!
Câu thơ “ Người tốt nên ở nhà” được lặp lại 2
lần cảm thán điều không thể nói thành lời, không thể viết ra chữ, không thể
khóc thành tiếng!
Có điều gì mâu thuẫn. Có điều gì uất ức. Có
cái gì cay trong mắt. Có cái gì chát đắng trong miệng. Có cái gì nghẹn nơi cổ họng.
No comments:
Post a Comment