https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=10222645555105149&id=1160946631
Nhiều bạn muốn tôi cho họ biết, để in một cuốn
sách tại nhà xuất bản ở Việt Nam, cần những thủ tục gì và thường gặp vấn đề gì?
Vinh dự được hầu chuyện các bạn.
Đầu tiên bạn mang bản thảo đến Nhà xuất bản. Với
một số Nhà xuất bản bạn có thể đưa thẳng cho Biên tập viên.
Biên tập viên sẽ viết một vài dòng tóm tắt (đa
phần là hỏi ngay chính tác giả về nội dung, còn nếu không thể hỏi thì bịa ra),
để đăng kí đề tài với Cục xuất bản. Trước khi có luật xuất bản 2013 thì danh
sách của bản đăng kí này (thường gộp cùng với vài chục cuốn khác) ngoài chữ kí
của giám đốc Nhà xuất bản, phải có xác nhận đồng ý của lãnh đạo cơ quan chủ quản
(ví dụ Nhà xuất bản Hội nhà văn thì lãnh đạo cơ quan chủ quản là Chủ tịch Hội);
sau tháng 7 năm 2013 chỉ cần chữ kí của Giám đốc nhà xuất bản là đủ.
Bản danh sách được chuyển lên Cục xuất bản.
Bình thường, đây chỉ là vấn đề thủ tục. Nhiều bạn khoe Cục xuất bản đã cấp
phép, là chưa hiểu gì về Luật xuất bản Việt Nam. CXB chỉ xác nhận đề tài. Tuy
nhiên, như mọi chuyện khác, thực tế không phải vậy. Chẳng hạn nếu bạn chả may
đã có tên trong danh sách “đen thui”, thì hệ thống “đánh chặn từ xa” (Bản đăng
kí đề tài luôn liên thông với vài ba cơ quan khác quan trọng hơn Cục xuất bản )
sẽ lập tức được kích hoạt. Người ta bằng mọi cách phải biết nội dung cuốn sách
sắp tới của bạn để đưa ra quyết định và họ làm điều này khá dễ dàng. Trong trường
hợp nội dung bị coi là không phù hợp, sẽ có cả một rừng “hàng rào” được dựng
lên và bạn thua toàn phần. Vũ khí bí mật bất bại cuối cùng là những cú điện thoại,
có giá trị như mệnh lệnh, yêu cầu Nhà xuất bản không cấp phép. Chấm hết. Bạn
không thể kiện ai, hoặc có kiện thì cũng tuyệt đối vô nghĩa.
Trong trường hợp bạn chỉ “đen vừa vừa”, hàng
rào an ninh cũng được kích hoạt nhưng mức độ không quá quyết liệt. Bài quen thuộc
là Cục xuất bản sẽ yêu cầu cơ quan chủ quản giám định nội dung. Trong đa số trường
hợp bạn không đủ kiên nhẫn để chờ đến khi có kết quả, bởi cơ quan chủ quản, khi
được yêu cầu giám định, đã biết rõ họ cần làm gì, vì thế họ luôn chủ động khiến
bạn mệt mỏi mà bỏ cuộc.
Nếu mọi việc bình thường, thì sau khi Cục xuất
bản thông báo chấp nhận đề tài, họ sẽ cấp cho đề tài đó một số để ghi vào giấy
phép và một mã ISBN (mã này ở Việt Nam hiện vẫn mang tính tượng trưng vì không
có thông tin!) Căn cứ vào sự chấp nhận đó, Nhà xuất bản sẽ biên tập và việc cấp
phép hay không cấp phép là quyền của một trong ba thành phần sau:
- Biên
tập viên (có quyền từ chối biên tập hay không biên tập mà không phải giải thích
vì Luật không yêu cầu).
- Tổng biên tập-Một số nhà xuất bản chức danh
này thuộc luôn về giám đốc- (đọc duyệt), có toàn quyền từ chối hoặc đồng ý mà
cũng không cần phải giải thích.
- Và cuối cùng mới là Giám đốc (ký cấp phép).
Nhiều trường hợp Biên tập viên và Tổng biên tập
đồng ý, nhưng Giám đốc vẫn loại bỏ, bởi có ý kiến chỉ đạo ngầm, mình Giám đốc
biết và không cần, không có nghĩa vụ phải thông báo lại với cấp dưới?
Chỉ cần một trong ba người không ký duyệt bản
thảo, giấy phép sẽ không được cấp. Thường những quyết định này cũng luôn bị chi
phối mạnh bởi tên của tác giả. Bạn thuộc danh sách “đen thui” thì kể cả khi các
đòn “đánh chặn” chưa kịp triển khai, hầu hết các biên tập, vì sợ, sẽ bỏ lại
ngay từ bàn của họ.
Giấy phép do giám đốc nhà xuất bản kí là văn bản
pháp luật cao nhất để cuốn sách nào đó được coi là hợp pháp. Giấy phép chỉ có
giá trị để đưa in một lần.
Giả sử mọi chuyện trót lọt, sách đã ra khỏi
nhà in, bạn cũng chớ vội mừng. Bạn còn phải chờ Cục xuất bản “hậu kiểm”, thời gian
là từ 10-12 ngày (tùy thời điểm có ngày lễ hay không). Nếu tên bạn lạ hoắc,
nhân viên Hậu kiểm có thể để sau (vì lực lượng hậu kiểm không bao giờ đủ kiểm
soát nội dung toàn bộ số sách các Nhà xuất bản nộp lưu chiểu mỗi ngày). Nhưng nếu
tên bạn nằm trong sổ đen, cánh Hậu kiểm sẽ “ưu tiên” đọc trước. Cục xuất bản
căn cứ vào báo cáo của nhân viên Hậu kiểm để cho qua, hoặc yêu cầu Nhà xuất bản
không cấp quyết định phát hành cho cuốn sách đó. Trong trường hợp thứ hai, về
lý thuyết sách của bạn chỉ còn con đường nằm đắp chiếu và chờ vào nhà nghiền. Đối
tác in sách của bạn coi như gặp hạn, bởi sẽ chẳng có bất cứ cơ quan nào bồi thường
cho họ dù họ không hề sai! Một bộ luật để xảy ra tình huống pháp lý như vậy mà
vẫn tồn tại, thì bạn chỉ còn cách “bái lạy” nơi thông qua cái luật ấy!
Không có quyết định phát hành, sách của bạn
lưu thông ra ngoài một cuốn thôi là (nếu muốn) cơ quan chức năng có thể quy tội
cho đối tác của bạn được rồi. Vì thế, các công ty in và phát hành sách rất sợ
tình huống này. Thà bị ngăn ngay từ đầu, chỉ có tác giả thiệt hại. Còn khi đã bỏ
tiền đầu tư (có cuốn lên tới cả tỷ đồng) để in thành sách mà không được phát
hành, thì bán nghiệp như chơi!
Tốt nhất là tên của bạn lạ hoắc, bộ phận Hậu
kiểm sẽ bỏ qua, chưa vội sờ tới. Hết thời hạn lưu chiểu mà không thấy Cục xuất
bản có ý kiến gì, thì Nhà xuất bản phải tự động cấp quyết định phát hành. Sách
ra thị trường rồi, ầm ĩ lên rồi và khi đó bộ phận Hậu kiểm mới phát hiện cuốn
sách của bạn thuộc loại “có vấn đề”, thì Cục xuất bản (sau khi tham khảo nhiều
cơ quan) sẽ phải ra quyết định đình chỉ phát hành. Để đến mức phải làm việc
này, thì không thể bất chấp quy trình pháp lý, lại dễ mang tiếng là ngăn cản tự
do ngôn luận. Đó là lý do các cơ quan gắn với xuất bản không tiếc công sức tìm
cách ngăn cuốn sách nào đó từ khi nó còn là bản thảo. Thông thường quyết định
đình chỉ phát hành luôn …vô thời hạn.
Trong đời làm biên tập, tôi chưa thấy cuốn
sách nhạt nhẽo, tầm thường nào gặp khó trong việc xin giấy phép xuất bản. Đó là
bí mật lớn nhất tôi mách cho bạn.
Hình : https://www.facebook.com/photo/?fbid=10222645554465133&set=a.10214678173885598
No comments:
Post a Comment