Trích "Đông Âu Anh Hùng Truyện" của Nam Nguyên
Viet
Studies 23-5-2021)
http://www.viet-studies.net/kinhte/AHDA_TuXuong.html
Được sự cho phép của Nam Nguyen, tác giả bộ
truyện ba tập "Đông Âu Anh Hùng Truyện", viet-studies sẽ đăng
vài chương trong công trình độc đáo này. Tác giả cho biết muốn truyền đạt hai ý
chính: "(1) Đã từng có hàng chục năm, đặc biệt là 1980-2000, mà mục
đích chính của đa số người Việt ở Đông Âu không phải học hành, làm việc mà
chính là "cứu nước, cứu nhà" - kiếm tiền bằng mọi cách để gửi về, bất
chấp nguy hiểm, gian nan để giúp đỡ gia đình trong những năm tháng túng quẫn nhất
của chế độ khi phe XHCN bắt đầu sụp đổ, còn ở nhà đang loay hoay "đổi mới",
cực khổ! (2) Trong số hàng chục vạn người Việt đó đã hình thành 10-20 doanh
nhân cùng lứa rất xuất sắc, họ đã quay về Việt Nam vào đầu những năm 2000 khi bắt
đầu có thị trường chứng khoán... và chính họ (không phải vì bắt tay nhau, mà vì
cạnh tranh lẫn nhau) đã tạo cho nền kinh tế Việt Nam một khuôn mặt mới, và có lẽ
họ còn định hình nền kinh tế này trong 5-10 năm tiếp theo." Xin
cám ơn
***
Hình : http://www.viet-studies.net/kinhte/DA_AHT_Moscow.jpg
TÚ XƯƠNG THỜI MỞ CỬA
Nhân vật này chắc nhiều người chơi Phây đã
biết mặt quen tên, còn anh em bạn học thì hay gọi là T “khọm” (lịch sự thì gọi
là “già”, thân thì kêu là “khỉ”). Là “con ngoan, trò giỏi” của trường Lê Hồng
Phong - Nam Định, sau này là lớp trưởng của A0 chuyên toán Tổng hợp. Cả lũ vào
trường đại học Kỹ thuật Quân sự để học dự bị một năm chuẩn bị “đi Tây”, lúc này
anh em còn dáng vẻ học sinh ngờ nghệch, nhưng T thì đã kinh nghiệm nội trú lắm
rồi, chả gì cũng mấy năm ăn cơm tập thể ở tổng hợp trước rồi. T nổi bật với ngoại
hình rất “quái”, tóc 3 phân vẫn không giấu được trán hói như Lenin, mồm rộng
nói to điếc tai, gân guốc như “người lớn”, chạy rất nhanh, nhanh nhất nhì đại đội
đấy. Rất nhiệt tình năng nổ, học giỏi và lại hát hay, hay xung phong hát nữa mới
vui chứ (tất nhiên là hát vẫn quá to so với quy định!) - hồi đó chúng tôi đang
học tiếng Nga nên hát búa xua cả tiếng Nga, tiếng Việt, đi ăn cơm bụng rỗng
không cũng phải hát, nhưng nghĩ lại cũng là kỷ niệm một thời...
Những lúc rảnh rỗi nhìn lên bầu trời đầy sao của
Sài Gòn, mấy thằng nhớ nhà, nhưng háo hức về chuyện học hành sắp tới ở phương
xa, mỗi đứa một suy nghĩ một mơ mộng, đại loại là “tao sẽ học toán lý thuyết,
cùng lắm là vật lý lý thuyết, hoặc không được thì đi học thiên văn học cho nó
lãng mạn...”. T thì cực đoan hơn cả, tôi vẫn nhớ hắn nói không chỉ một lần:
“tao sẽ đi theo toán, kiểu gì cũng phải phát minh được một định lý, chứng minh
được xong mà Việt Nam không biết làm gì với nó nữa thì tao in ra rồi cho vợ gói
xôi đi bán ngoài chợ cũng được...”. Và chúng tôi tin T nghĩ như thế thật.
Phải nói rõ thêm cho các bạn đọc trẻ về cái thời
“mông muội” của chúng tôi - khi mà toán lý thuyết đang chễm chệ ngôi vương, những
học sinh học giỏi là phải đi học toán, mà thấy mấy anh năm trên ai bị phân vào
học toán ứng dụng, chả biết học “phần cứng” hay “phần mềm” nhưng cứ buồn thầm,
cứ GATO với mấy đứa học toán lý thuyết, còn chí ít thì cũng phải học vật lý lý
thuyết mới tạm yên lòng (mặc dù học xong đi đâu làm gì ngoài vào mấy cái Viện
chết đói thì cũng kệ, “thanh niên thời đại” nó phải thế!). Mấy thằng tôi được
chọn ngành nên cũng khá yên tâm, ngay cái nguyện vọng từ hôm vào học đã ghi
luôn như vậy rồi, chứ làm gì có mà có cũng chả biết “quản trị kinh doanh” như
sau này (mà mấy môn này bây giờ cũng gần hết thời mất rồi...).
Oái oăm là năm ấy theo chủ trương mới, trường
không gửi học viên đi học các ngành lý thuyết nữa, thế là “tan vỡ giấc mơ con”.
T được gửi sang học trường Trắc địa ở Moscow, thực ra là một lựa chọn trên cả
tuyệt vời, được học giữa thủ đô, một trường có phong trào “đánh quả” kiếm tiền
cũng dễ, học ngành ấy ra lại dễ có việc tốt làm ngay. Thế nhưng T buồn hiu hắt,
chẳng bao giờ hắn nghĩ lại đi hành nghề “vẽ bản đồ” cả. Thế là phản ứng của tuổi
trẻ cũng tiêu cực nhưng có phần hiểu được: thời gian chủ yếu T dành ở ký túc xá
để ... ngủ! Và để làm thơ... bằng tiếng Nga. Hết thấy thằng bạn lạc quan, to mồm,
yêu đời dạo trước, mà chỉ thấy một “cụ” hói trắng đằng trước, tóc dài thượt đằng
sau, hút thuốc suốt ngày khi nào không ... ngủ. Khó khăn lắm anh em mới rủ được
hắn đi học buổi đực buổi cái, mà cái thời “bôn sệt”ấy hơi nhiều điểm “khá” thì
sứ quán đã hằm hè đuổi sinh viên về nước rồi, nữa là “chây bửa”, cũng may nhờ
thông minh T cầm cự được mấy năm...
Hình : http://www.viet-studies.net/kinhte/TuXuong_1.jpg
Matxcơva
1982
Môn duy nhất thi thoảng T còn chịu học, đó là
toán, rồi thế nào đến năm thứ hai trường cử đi thi, hắn được giải nhất toán
sinh viên toàn Moscow, một chuyện cũng rất hy hữu đấy! Thế là T càng yên tâm...
ngủ!
Tôi không học cùng trường nên chả biết
có chính xác không, nhưng nghe kể là cuối năm thứ hai có môn thi “vẽ bản đồ” gì
đấy, mà ngày xưa vẽ là vẽ, chứ làm gì có máy tính với internet như bây giờ. Ngồi
nghiến răng vẽ mấy cái đường đồng cấp lít nha lít nhít điên cả tiết, rồi gần
xong lại rơi rớt cả mấy giọt mực lên giấy, thế chỉ còn nước vứt đi vẽ lại, cú
quá T viết luôn mấy từ bậy bạ lên đấy, rồi vứt bản vẽ đi, chả nộp bài thi cử gì
nữa. Thế nào có mấy em năm dưới thấy anh T “tiêu cực”, sợ ảnh hưởng thành tích
toàn đơn vị, toàn trường, nên mách với khoa và với sứ quán... Kể ra T có thể
xin thi lại được, chả gì thì cũng mang lại thành tích toàn thành cho trường kia
mà, thế nhưng T cũng “cùn”, vả lại quá chán rồi, nên bị dọa đuổi thì nhất trí về
luôn, về chả mang theo cái gì (ngoài một số đồ bạn bè thân “ủng hộ”)!
Mấy năm sau vài thằng bạn tốt nghiệp về, thì
thấy “cụ khọm” đang ở Nam Định, ngày ngày hút thuốc lào vặt rồi lại ngủ. Bố mẹ
T nhờ bạn bè động viên T thi lại đại học, vào trường nào cũng được, chứ ai lại
thế này...
Nể bạn, T cũng nộp hồ sơ thi đại học, chả nhớ
trường gì, chỉ biết hắn kiên quyết không học ôn gì cả, đến hôm thi anh em đến
giục hắn mới uể oải đi. Chắc là mấy giám thị ở cuộc thi năm ấy phải ấn tượng cả
đời, họ cũng trẻ hai mấy tuổi thôi, mà thấy một “cụ” lọm khọm đến, mang theo cả
ống điếu thuốc lào! Giám thị định không cho mang vào, nhưng T kiên quyết không
chịu, bảo làm gì có quy định nào không được mang, miễn là tôi không hút trong
phòng thi thì thôi chứ! Không cãi lý được với “cụ”, họ đành cho “cụ” mang ống
điếu vào, mà cụ làm bài cũng nhanh lắm, 180 phút mà non tiếng cụ đã nộp xin ra,
một đằng là xong rồi, chỉ có thế thôi, một đằng cũng thèm rít thuốc lào... Lần ấy
T thiếu nửa điểm, thế là từ bỏ học hành...
Hồi tám mấy T trông còn “khọm” hơn cả bây giờ,
cứ ở nhà không ngủ thì làm thơ, bây giờ làm thơ tiếng Việt để... tán vợ! Được
cái cô bé ấy được tặng bài nào cũng thích, còn T thì cẩn thận lắm, ghi lại hết
thơ thẩn để làm database sau này (cô này mà không đồng ý yêu thì để chuyển thơ qua
cô khác, cũng may cô này đoán được mưu đồ của T nên đồng ý sớm, cho đỡ phí mấy
chục bài thơ!). Chứ làm gì rồi cũng thấy chán, mà đã chán là không làm được,
“càng dễ càng khó làm”. Phụ huynh kiếm được cho T suất đi lao động bên Đông Đức,
tưởng đổi vận đến nơi, thế nào sang đấy “nó” lại sập mất, lại về. Hồi đó T làm
việc kỷ luật lắm, tay quản lý người Đông Đức cứ gạ T ở lại (bao người khác ở lại
đấy) đi làm tiếp, cần thủ tục gì nhà máy lo hộ toàn bộ, nhưng tính T là thế, về
thì về!
Hai vợ chồng quyết tâm ra Hà Nội, thời đầu
cũng khó khăn, T còn đạp xe đạp, đường phố có biết mấy đâu. T cũng đi làm mấy
nơi, toàn chỗ cũng của anh em bạn bè, chúng nó cũng biết T “vĩ đại”, không phải
loại đầu óc kinh doanh mánh mung, nên giao toàn những việc dễ mà khó, kiểu như
bảo hành sao cho máy tính nào cũng chạy được... Khó ở chỗ nó dễ quá đối với T,
mà đã dễ là khó làm rồi... Hơn nữa cứ T làm ở đâu một thời gian thì công ty ở đấy
lại “không kinh doanh nữa”, nặng vía thì phải?
Cô vợ T đảm đang lắm, thấy chồng vất vả thế thì
giao cho một nhiệm vụ khó: đưa đón, dạy dỗ hai thằng con (tự nhiên liên tưởng đến
Tú Xương - mà cũng đúng người quê T luôn!). Việc khó này thì T lại rất mát tay,
thằng cu anh năm lớp 12 đã được huy chương vàng Olimpic Vật lý quốc tế, rồi xuất
ngoại để “trả thù” cho bố, sang Bách Khoa Paris mặc bố can nát nước, còn cu em
cũng sắp đến lúc thử lửa như cu anh rồi...
Thấy ông anh mình phải đón đưa hai đứa để học
hành, rồi giữa chừng không biết làm gì nên cô em gái mới tặng T cái máy ảnh, thế
là tạo cho T một niềm đam mê. T chụp a-ma-tơ nhưng khá lắm, chụp gì cũng đẹp,
mà lại rất hay chụp, mà lại chụp mọi lúc mọi nơi... Rồi FB xuất hiện, đúng là gặp
đất dụng võ, T “tả xung hữu đột”, mỗi ngày mười mấy stt. Qua FB mọi người hiểu
T nhiều hơn, ảnh cũng nói lên tình, văn thơ thì tất nhiên nói lên người rồi!
ACE hay vào FB đánh giá T “tỉnh” lắm, từ thời sự quốc tế, quốc nội đến văn hóa,
sự kiện... cái gì T cũng tham gia được, viết rất hay và logic. T lại có tài “xuất
khẩu thành thơ” - cứ bình cái gì là phải bình bằng thơ mới vui! Rồi thì bình luận,
tranh luận, bút chiến... đủ cả, phải nói T “cày” FB rất năng suất!
Hình : http://www.viet-studies.net/kinhte/TuXuong_2.jpg
Nếu ngày mai các bạn gặp một “cụ” hói trắng,
vác cái máy ảnh rất to, lang thang sáng Hồ Tây chiều Mỹ Đình, tối Bờ Hồ, mai lại
Kim Ngưu rồi thì khả năng lớn đấy là T “khọm”. Bây giờ thì phố nào cũng thuộc rồi!
Anh em cùng thời đến bây giờ vẫn đánh giá rất
cao trí tuệ của hắn, vẫn biết hắn là thằng tài, thì không cách này hay cách
khác sẽ đến lúc hắn làm được, tất nhiên đó phải là việc khó rồi! Chưa biết hắn
sẽ bộc lộ ra ở chỗ nào, là cái gì thôi, nhưng “cứ đợi đấy!”. Chỉ đoán biết, bao
nhiêu năm nay chắc hắn đang ấp ủ cái gì, thể nào cũng có cái gì... Chẳng có khi
nào là muộn cả, cứ thử nghĩ về Khương Tử Nha, hay chí ít là chú Trần Đĩnh vừa rồi
thì biết! Đối với anh em, hắn là “người bình thường nhưng không hề tầm thường!”.
Mà thậm chí cũng không bình thường lắm đâu...
http://www.viet-studies.net/kinhte/TuXuong_3.jpg
My Triangle Geometry
P.S.1: Luật sư Trần Vũ Hải
đặc tả về ông bạn cùng lớp mình như sau: BQT từng là đồ hiếm. Cấp 1 phổ thông
(tiểu học) cuối cấp đạt giải nhất văn toàn tỉnh, cuối cấp 2 (trung học cơ sở)
đoạt giải nhì toán quốc gia. Làm lớp trưởng A0 chuyên toán Đại học tổng hợp, cuối
cấp giữa học kỳ được (bị) mời về quê Nam Định. Đáng tiếc cho tài năng của T “khọm”,
sinh không đúng thời.
T “khỉ” - giỏi nhất trong những người chưa tốt
nghiệp đại học, thông minh nhất trong những người thất nghiệp, người chồng đảm
đang giỏi việc nhà lẫn việc vỉa hè. Ngoài ra T là ông đồ dạy toán, lý hoá đáng
yêu vì không nhận thù lao cho các cháu trong xóm phố mặc dù ví rỗng. T muốn làm
nhà cách mạng vì giống Lê Nin, nhưng nhát quá, sợ vợ mắng nên chỉ dám ôm mộng đến
kiếp sau... Nhưng bây giờ bạn có vẻ mãn nguyện vì 2 con ngoan giỏi, vợ biết kiếm
tiền cho T thả sức lang thang ngoài đời và trên FB. Hai người (tất nhiên ngoài
cha mẹ) T biết ơn nhất là vợ và Mark Zuckerberg...
P.S.2: Tuy vậy mối tình với
toán vẫn chưa dứt được, “đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên”. Hắn vẫn “nghịch”
toán (liều thế chứ, chả hiểu vợ có biết không?!). Nhiều năm rồi, khá nhiều phát
kiến về số học, và nhất là về hình học (hắn vẽ hình trên computer rất đẹp, các
bạn thử vẽ xem có được không đã, tôi thì chịu, chứ chưa nói đến nghĩ ra những
bài toán đẹp, những lời giải ngoạn mục). Hắn âm thầm đăng tải khá nhiều qua mạng
với “Tây” (mà chưa chắc đã âm thầm, có cái tôi và các bạn có quan tâm tới ba
cái chuyện này đâu mà biết...), ví dụ: “My Triangle Geometry”.
P.S.3: Theo lời đồn thì mấy
chữ hắn viết năm xưa trên cái bản vẽ bị dây mực là: “Sắp tới một ngày thằng ngốc
nào cũng có thể dùng máy mà vẽ mấy cái hình này”.
http://www.viet-studies.net/kinhte/TuXuong_4.jpg
Họp trường tại Phú Quốc, sau 39 năm nhập học Trắc địa
Matxcơva
No comments:
Post a Comment