Nghiệp
đoàn tự do là con đường dân chủ hóa sắp tới?
Jackhammer
Nguyễn
04/01/2021
https://baotiengdan.com/2021/01/04/nghiep-doan-tu-do-la-con-duong-dan-chu-hoa-sap-toi/
Trong một bài viết gần
đây trên Tiếng Dân, tôi có đưa ra kết luận rằng, phong trào đối kháng ở Việt Nam thực sự đã tan rã vào năm 2020.
Có thể có bạn đọc không đồng ý, cho rằng hơi bi quan, nhưng tôi thấy, đó là một
thực tế mà chúng ta cần nhìn nhận để có thể đi bước tiếp theo, thay vì tự huyễn
hoặc chính mình. Thực tế đó là, đảng cộng sản vẫn còn rất mạnh và những người
chống lại họ thì rất yếu, chưa đủ sức trở thành lực lượng đối trọng với họ.
Hãy thử nhìn lại xem những người
đối kháng từ trước đến nay, họ là ai?
Đa số họ cư trú ở các
thành thị lớn nhỏ trên đất nước Việt Nam. Một số đông, khi bắt đầu dấn thân vào
hoạt động đối kháng là sinh viên. Những người nằm trong guồng máy của chế độ,
vì nhiều nguyên nhân khác nhau, cũng trở thành lực lượng đối kháng. Một số chức
sắc tôn giáo, trong đó mạnh nhất là nhóm Công giáo và một số luật sư, nhà báo,
nhà văn, nhà thơ, là những nhân vật đối kháng.
Chúng ta thấy rằng, những
người Việt sống ở đô thị này không thể đại diện cho số đông dân chúng Việt Nam
hiện nay, với 60% sống ở nông thôn. Đã có những nhóm nông dân bị mất đất trở
thành đối kháng, được gọi là dân oan. Tuy nhiên các nhóm dân oan này cũng chỉ
là thiểu số và hoạt động đối kháng của họ được chỉ huy bởi những người ở đô thị,
không xâm nhập được vào vùng thôn quê rộng lớn của đất nước, nơi các chi bộ đảng
cộng sản có ảnh hưởng vô cùng lớn.
Có những trường hợp ngoại
lệ, như gia đình bà Cấn Thị Thêu, một nông dân hiểu rất rõ tình trạng nông dân
và nông thôn Việt Nam, nhưng hoạt động của bà nhanh chóng bị công an cộng sản
đàn áp khốc liệt.
Vậy, để phong trào dân chủ
hóa Việt Nam phát triển, phải chăng là nên chuyển hướng về nông thôn?
Tôi không nghĩ đó là ý
hay, vì hai lý do: Thứ nhất là cơ sở của đảng cộng sản rất mạnh ở nông thôn; thứ
hai là nông thôn Việt Nam sẽ biến đổi sâu sắc trong thời gian tới, với hàng triệu,
nếu không muốn nói hàng chục triệu người sẽ rời bỏ làng quê trở thành công nhân
trong các thành phố và các khu công nghiệp. Xu hướng này sẽ không giảm đi trong
nhiều chục năm tới khi mà có phần chắc là Việt Nam sẽ phát triển mạnh công nghiệp
chế tạo, sử dụng nhiều công nhân.
Vì thế tôi cho là, sắp
tới đây hoạt động nghiệp đoàn tự do sẽ rất quan trọng cho dân chủ hóa ở Việt
Nam.
Quá khứ thành công
và thất bại
Và hoạt động đó phải thay
đổi, để tránh những thất bại liên tục trong quá khứ cho đến nay.
Hoạt động nghiệp đoàn tự
do tại Việt Nam đã từng đạt được những thành công lớn khi huy động được những
cuộc biểu tình đến hàng ngàn người trong một số khu công nghiệp. Với sự trợ
giúp của một số tổ chức người Việt hải ngoại và nghiệp đoàn quốc tế, phong trào
nghiệp đoàn tự do Việt Nam nghĩ ra được những hoạt động rất thông minh, như là
tổ chức hoạt động nghiệp đoàn cho công nhân Việt Nam đi xuất khẩu lao động chẳng
hạn.
Nhưng hiện nay các tổ chức
nghiệp đoàn độc lập hầu như chỉ còn là cái tên, không còn hoạt động thật sự. Việc
này là kết quả của sự đàn áp khốc liệt của chính quyền cộng sản VN, nhưng bản
thân họ là nguyên nhân lớn hơn cho sự thất bại của họ. Điều quan trọng nhất là
đấu tranh cho quyền và cuộc sống của những người công nhân trong nước, nhưng đa
số những nhà tổ chức lại sống ở nước ngoài.
Việc sống ở nước ngoài
không phải là điều trở ngại, thậm chí còn có thể giúp đỡ được nhiều cho phong
trào trong nước với nguồn lực vật chất, quan hệ với các quốc gia và nghiệp đoàn
Tây phương, nhưng các nhà tổ chức ấy sa đà vô tổ chức hình thức, đấu đá nội bộ
vì danh nghĩa,… tất cả đã triệt tiêu hoạt động của các tổ chức nghiệp đoàn độc
lập mới manh nha được vài năm.
Nhưng sức sống của nghiệp
đoàn độc lập vì nhu cầu tranh đấu cho đời sống công nhân vẫn còn. Gần đây có
tin vui là, những nhóm nghiệp đoàn trong nước, hoạt động bí mật đã bắt đầu hình
thành trở lại.
Hoạt động nghiệp đoàn sắp tới
đây sẽ có những lợi thế và trở ngại như sau:
Lợi thế
Sự giúp đỡ quốc tế: Việt
Nam đã ký hiệp định thương mại tự do với EU, nơi có hoạt động nghiệp đoàn rất mạnh
và những chính phủ rất nghiêm chỉnh trong đòi hỏi quyền lợi của công nhân. Sức
ép của EU lên nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam về chuyện nghiệp đoàn sẽ là quan
trọng.
Một quốc gia có nghiệp
đoàn rất mạnh là Úc, rất có khả năng gần gũi hơn với Việt Nam về kinh tế và
thương mại trong tương lai.
Nghiệp đoàn tại Mỹ được
mong đợi là sẽ mạnh lên trong thời gian tới để giải quyết chuyện tụt lại của
vùng đất công nghiệp chế tạo, đồng thời khuynh hướng cấp tiến chống lại các tập
đoàn công nghiệp, tài chính lớn cũng mạnh lên. Nước Mỹ với nghiệp đoàn mạnh, sắp
tới đây có nhiều hoạt động thương mại kinh tế với Việt Nam là một điều kiện rất
thuận lợi.
Phong trào nghiệp đoàn độc
lập tuy bị đàn áp và tan rã, nhưng để lại một số khá đông những hạt nhân của
phong trào nghiệp đoàn trong tương lai.
Bản thân nhà nước cộng sản
Việt Nam cũng công nhận sự cần thiết phải có nghiệp đoàn độc lập cho công nhân.
Khó khăn lớn hơn nhiều so với thuận lợi
Tầng lớp công nhân Việt
Nam mới thoát ra từ nông dân, không phải là nhóm xã hội lâu đời như ở châu Âu.
Ý thức nghiệp đoàn của công nhân Việt Nam rất thấp, vì thế trong thời gian ngắn
trước mắt, không mong đợi sẽ có sự hình thành những tổ chức lớn như là Công
đoàn Đoàn kết ở Ba Lan.
Công nhân Việt Nam vẫn bị
chi phối bởi khái niệm công đoàn của nhà nước, mà thật ra chỉ là cánh tay nối
dài của Đảng Cộng sản để kiểm soát xã hội.
Đảng Cộng sản Việt Nam chắc
chắn sẽ tìm cách thao túng các tổ chức nghiệp đoàn độc lập trong tương lai. Để
làm việc này, họ có hai cách: Cách thứ nhất là dựng lên những nghiệp đoàn độc lập
giả do họ chi phối; cách thứ hai là dung túng cho những hoạt động kiểu mafia
trong môi trường công nhân, giả danh là nghiệp đoàn.
Có khả năng là cả hai
cách thức nói trên đều đã được Đảng Cộng sản Việt Nam triển khai. Cho tới nay,
nhiều nhà quan sát vẫn đặt dấu hỏi nghi vấn về sự kiện công nhân ở khu công
nghiệp Bình Dương, đổ ra đường đập phá các doanh nghiệp Trung Quốc, Đài Loan hồi
năm 2014, là có bàn tay giật dây của các tổ chức mafia như thế, với sự dung
túng của công an cộng sản.
Tôi chưa bao giờ tin rằng
Đảng Cộng sản Việt Nam có thiện ý cho phép nghiệp đoàn độc lập hoạt động. Một
nhà hoạt động nghiệp đoàn là tác giả Bùi Thiện Tri có đưa ra nhận xét trong một
bài viết trên Tiếng Dân về sự chậm trễ trong việc ban hành các quy định về nghiệp đoàn độc
lập cho công nhân, là một minh chứng cho điều đó.
Người cộng sản vốn không
thích những tổ chức mà họ không kiểm soát được. Những nhóm hoạt động môi trường
nhỏ bé, các hoạt động từ thiện theo mùa mà còn bị đàn áp, huống hồ gì những tổ
chức nghiệp đoàn.
Nhưng hiệp định đối tác
thương mại với Liên Âu cho thấy rằng, người cộng sản bắt buộc phải thay đổi cho
sự tồn tại của chính họ. Những nhà hoạt động nghiệp đoàn độc lập và dân chủ hóa
Việt Nam liệu có tranh thủ được sự thuận lợi đó hay không?!
Phải nhắc lại một ý tôi
đã từng nhấn mạnh rằng: ở Việt nam chưa có phong trào dân chủ, nên đừng khẳng định
phong trào đó đã chết. Thực ra ở Việt nam mới chỉ có khuynh hướng chống độc
tài, lạm quyền của chính quyền. Một vài tổ chức độc lập như Hội nhà báo độc lập,
Hội nhà văn độc lập v.v...chưa phát triển tới mức chúng đại diện cho một phong
trào dân chủ. Ngay những phản ứng quyết liệt của dân đối với chính quyền như ở
Đồng Tâm, Dương Nội và nhiều địa phương khác về bản chất là mâu thuẫn giữa quyền
lợi của nông dân đối với sự lạm quyền của chính quyền. Dân Đồng Tâm vẫn luôn khẳng
định họ không chống đảng cộng sản, họ chỉ chống tham nhũng trong đảng. Nhận
thức chính trị của đa số người Việt tuy đã khá lên nhiều, nhưng để nói những nhận
thức đó trở thành nền tảng cho một phong trào chính trị vì dân chủ, tự do thì
còn khá sớm và có phần chủ quan. Cũng với cơ sở này, cho rằng nghiệp đoàn tự do
ở Việt nam sẽ là phương tiện đấu tranh dân chủ cũng là suy nghĩ chưa đủ chín.
Chỉ có một hy vọng hợp với thực tế hiện nay là nhận thức chính trị của người Việt
đang trong quá trình thay đổi. Với một dân tộc không có truyền thống dân chủ và
không có nền tảng kinh tế để những tư tưởng dân chủ, đa nguyên phát triển ở Việt
nam, điều kiện trước hết để có một khuynh hướng dân chủ ngày càng rõ rệt là thời
gian. Nói khác đi, là phải biết chờ đợi.
No comments:
Post a Comment