“Kiện
ra công an” và kiện ra tòa
TRỊNH HỮU LONG - LUẬT
KHOA
06/05/2021
https://www.luatkhoa.org/2021/05/kien-ra-cong-an-va-kien-ra-toa/
Khi đã đụng tới
công an, nghĩa là bạn muốn đẩy vụ việc theo một hướng khác với hướng kiện ra
tòa.
Quang cảnh một
phiên tòa dân sự ở Lạng Sơn. Ảnh: Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Lạng Sơn
***
Nhiều người nói Vinfast đã “kiện” khách hàng
ra công an rồi từ đó sẽ ra tòa giải quyết, không có gì gọi là rùng rợn hay
không văn minh ở đây cả.
Đó là cách họ đáp trả cho quan điểm của những
người cho rằng nhẽ ra Vinfast nên kiện khách hàng ra tòa thay vì “méc
công an”.
Theo cách giải thích của những người ủng hộ
Vinfast, có thể hiểu theo hai hướng.
Một là, kiện ra công an là cơ sở đầu tiên để
ra tòa giải quyết. Như vậy, công an là sẽ đầu mối đầu tiên để hai bên gặp nhau
tại tòa và xử lý tranh chấp của mình.
Hai là, có thể họ đang nghĩ rằng cơ quan công
an sẽ giải quyết vụ việc riêng rẽ, và bản thân cơ quan tòa án cũng sẽ giải quyết
vụ việc trong phạm vi quyền năng của mình.
Cả hai cách hiểu này đều có vấn đề.
Vậy “kiện ra công an” và “kiện ra tòa” thì
khác gì nhau?
Thực ra luật không có khái niệm “kiện ra công
an”. Đó là lối nói dân dã. Đã kiện thì chỉ có kiện ra tòa dân sự hoặc tòa hành
chính. Kiện là việc nhờ tòa phân xử một vụ việc dân sự hoặc hành chính. Công an
không phải cơ quan phân xử để mà tới đó kiện được.
Khi đã đụng tới công an thì nghĩa là bạn muốn
đẩy vụ việc theo một hướng khác: hướng vụ án hình sự.
Như vậy, ở đây ta có ba con đường để giải quyết
một xung đột theo pháp luật: dân sự, hành chính, và hình sự.
Ta tạm gác con đường khởi kiện hành chính sang
một bên vì vụ Vinfast – Trần Văn Hoàng không liên quan tới cơ quan nhà nước hay
quyết định hành chính nào để mà phải tính đến con đường khởi kiện hành chính.
Ta xem xét con đường dân sự và con đường hình sự.
Khởi kiện dân sự
Nhiều người nói rằng Vinfast nên học các hãng
xe ở các nước văn minh là xin lỗi khách hàng, chăm sóc khách hàng chu đáo, nếu
có tranh chấp gì quá đáng lắm thì hãy khởi kiện dân sự.
Khởi kiện dân sự thì phải đâm đơn kiện trực tiếp
ra các tòa án dân sự, nơi chuyên xét xử những tranh chấp liên quan đến hợp đồng,
hôn nhân, lao động, sở hữu trí tuệ, bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng,
v.v. Bộ luật Dân sự và Bộ luật Tố tụng Dân sự là hai văn bản bạn cần đọc.
Vụ Vinfast – Trần Văn Hoàng rơi vào trường hợp
tranh chấp về hợp đồng mua xe, bảo dưỡng xe ô-tô và tranh chấp về bồi thường
thiệt hại ngoài hợp đồng do gây tổn hại uy tín.
Bản chất của tranh chấp dân sự là nó liên quan
đến lợi ích tư, chứ không phải lợi ích công cộng như an ninh quốc gia hay tính
mạng, tài sản của công dân.
Quá trình giải quyết một tranh chấp dân sự
cũng có thể qua con đường hai bên tự thỏa thuận, trọng tài, hay các trung gian
hòa giải khác, không nhất thiết phải ra tòa.
Khi tòa dân sự đã thụ lý rồi thì hai bên vẫn
có thể rút đơn, tự thỏa thuận với nhau, hoặc hòa giải tại tòa. Đó gọi là nguyên
tắc quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự. Nó dựa trên cơ sở là đây là
chuyện riêng giữa các đương sự, tòa chỉ can thiệp khi được đương sự yêu cầu.
Khi giải quyết vụ việc tại tòa, về cơ bản
nghĩa vụ chứng minh thuộc về các đương sự, chứ tòa hay các cơ quan nhà nước
không có nghĩa vụ điều tra, chứng minh giúp cho ai, trừ một số trường hợp đặc
biệt quy định tại Điều 97 và 106 của BLTTDS.
Phán quyết dân sự cũng chỉ ảnh hưởng tới các yếu
tố nhân thân (uy tín, danh dự, hình ảnh…) và tài sản (trong trường hợp phải bồi
thường, hoàn trả tài sản…). Việc thi hành án dân sự là bổn phận của các bên
liên quan và cơ quan thi hành án dân sự, chứ không liên quan tới… trại giam hay
công an.
Và ngay cả khi tòa dân sự đã tuyên án, hai bên
vẫn có thể thỏa thuận về việc có thi hành án hay không, nếu có thì thi hành một
phần hay toàn bộ bản án, và thi hành án như thế nào. Xin tham khảo thêm Luật Thi hành án Dân sự.
Trong suốt quá trình tố tụng dân sự đó, có thể
thấy lực lượng công an không có bất kỳ vai trò nào để mà “kiện ra công an rồi
ra tòa giải quyết” cả.
“Kiện ra công an”
Như đã nói, pháp luật không có khái niệm “kiện
ra công an”. Đã đụng đến công an thì chỉ có thông qua thủ tục tố giác, báo tin
tội phạm. Lý do đơn giản là công an không phải người bảo vệ cho lợi ích tư của
các cá nhân, doanh nghiệp, nói đơn giản là không phải người gác cổng cho nhà
riêng của bạn. Họ bảo vệ lợi ích công cộng, tức là lợi ích của một cộng đồng xã
hội. (Xem thêm Bộ luật Hình sự và Luật Công an Nhân dân).
Ví dụ:
·
Khi bạn giết một người, bạn
không chỉ tước đoạt tính mạng của riêng người đó, bạn còn tạo ra một mối đe dọa
đến tính mạng của tất cả các thành viên khác của xã hội.
·
Khi bạn cướp tài sản, bạn
không chỉ tước đoạt tài sản của riêng người đó, mà còn tiềm tàng sẽ cướp của bất
kỳ ai trong xã hội mà bạn có thể cướp.
Đó là lý do người ta phải làm hai việc: cách
ly bạn với xã hội ngay lập tức nếu cần thiết và trừng phạt bạn. Bộ luật Tố tụng Hình sự nói riêng và các luật trong
lĩnh vực hình sự nói chung sẽ được áp dụng trong quá trình này.
Bản chất của vụ án hình sự là xem xét trừng phạt
một công dân (và cả pháp nhân) bằng vũ lực của nhà nước. Tính chất cưỡng chế ở
đây là hoàn toàn rõ ràng chứ không còn mang màu sắc tự do thỏa thuận như trong
vụ việc dân sự nữa.
Khi tố giác ra công an thì họ tiếp nhận thông
tin, sau đó tiến hành xác minh, điều tra sơ bộ. Sau đó, nếu thấy có dấu hiệu của
tội phạm thì họ khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can, bắt tạm giam bị can, triệu
tập các bên liên quan, v.v. Quá trình này sẽ kết thúc với việc ban hành bản kết
luận điều tra, gửi sang Viện Kiểm sát Nhân dân đề nghị truy tố bị can ra tòa án
hình sự.
Viện kiểm sát đi theo cơ quan điều tra trong
suốt quá trình nói trên. Nếu họ quyết định truy tố thì bị can phải ra tòa hình
sự và khi đó trở thành bị cáo.
Phán quyết của một phiên tòa hình sự là tuyên
bố bạn có tội hay không có tội, nếu có tội thì phải chịu hình phạt như thế nào
(tử hình, phạt tù, phạt tiền, trục xuất). Nếu bạn gây thiệt hại cho người khác
khi phạm tội thì còn phải bồi thường thiệt hại – đây là khía cạnh dân sự của một
vụ án hình sự. Xin đọc thêm Luật Thi hành án Hình sự.
Như vậy, lá đơn tố giác tội phạm của Vinfast,
trong trường hợp xấu nhất, có thể dẫn đến án tù cho khách hàng Trần Văn Hoàng.
Khi bạn đã tố giác rồi thì cơ bản là không thể rút đơn, và nếu có rút thì cũng
không có nghĩa là công an dừng xác minh, điều tra, không có nghĩa là người bị tố
giác sẽ không bị xét xử. Lý do rất đơn giản: công an có nghĩa vụ phòng, chống tội
phạm, ngăn ngừa những hành vi gây tổn hại đến lợi ích chung của xã hội. Vụ án
hình sự là việc giữa nhà nước với công dân, chứ không còn là việc riêng giữa
người tố giác và người bị tố giác nữa. Vì thế, bạn rút đơn tố giác hay không cơ
bản không làm thay đổi cách công an xử lý vụ việc, trừ một số trường hợp đặc biệt
(Điều 155 – BLTTHS).
Vụ việc Vinfast – Trần Văn Hoàng lại không rơi
vào trường hợp đặc biệt nào như trên, do đó, Vinfast có rút đơn thì về mặt pháp
lý, công an vẫn có thể khởi tố vụ án, khởi tố bị can với ông Trần Văn Hoàng.
***
Như vậy, với vụ việc này, câu hỏi đầu tiên cần
phải đặt ra là nó là vụ dân sự hay vụ hình sự?
Việc một khách hàng phát ngôn về chất lượng của
sản phẩm mà mình mua, về bản chất, là một vấn đề dân sự. Không có lợi ích công
cộng nào bị tổn hại vì phát ngôn này. Chỉ có lợi ích tư nhân, cụ thể là của
Vinfast, bị tổn hại.
Chuyện phát ngôn của khách hàng đúng hay sai
thì hậu xét, yếu tố đó không làm ảnh hưởng tới bản chất dân sự của vụ việc.
Tranh chấp giữa Vinfast và khách hàng Trần Văn
Hoàng, do đó, chỉ nên được giải quyết qua con đường dân sự: thỏa thuận, trọng
tài hay tòa án dân sự. Việc tố giác Trần Văn Hoàng ra công an được gọi là hành
vi hình sự hóa một vụ việc dân sự. Rất tiếc, luật Việt Nam hiện nay đang có nhiều
điều khoản hình
sự hóa các quan hệ dân sự, tạo điều kiện cho các công ty như Vinfast mượn
tay công an để trừng phạt khách hàng của mình.
Nếu một hãng xe ô-tô có thể yêu cầu công an bảo
vệ lợi ích riêng của mình thì chủ một cửa hàng bánh đúc có thể yêu cầu tương tự
khi có khách chê bánh dở không?
Hỏi tức là trả lời.
No comments:
Post a Comment