Việt Nam: Nhân quyền từ
Dân trí
Nguyễn
Hữu Vinh
Viết từ Hà Nội
12 tháng 12 năm 2020
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-55287016
Trong cuộc hội luận Bàn tròn trên BBC nhân ngày
Nhân quyền thế giới 10/12/2020, Luật sư Nguyễn Văn Đài từ Đức cho rằng:
"Cái giá sẽ quá đắt
nếu như quá ít người đấu tranh … Hiện nay có vài trăm người đấu tranh thôi …
" Và ông cho rằng cái giá phải trả đối với họ là người thì phải ra nước
ngoài, hàng trăm người bị đi tù. Nhưng "cái giá sẽ rất là rẻ" nếu có
hàng chục ngàn, thậm chí hàng triệu người "hiểu được giá trị của nhân quyền,
cùng đồng lòng hợp tác với nhau đấu tranh" thì giá phải trả sẽ "rất
nhẹ nhàng, thậm chí không ai phải trả giá bằng một ngày mất tự do nào".
Thế nào là "đấu
tranh"
Nhưng, thế nào là "đấu
tranh" (cho tự do dân chủ)? Thế nào là phải "trả giá" cho việc
"đấu tranh" đó? Có đúng là chỉ có vài trăm người "đấu
tranh" thôi hay không? Và đi liền câu hỏi đó, là có những cách "đấu
tranh" khác nhau nào cho quyền tự do dân chủ của người dân?
Phải đặt hàng loạt câu hỏi
như vậy, bởi tôi cho rằng từ lâu nhận thức về tranh đấu cho tự do dân chủ nói
chung đang có vài sai lầm, những sự khác biệt lớn, từ từng người dân Việt Nam
bình thường (đáng chú ý trong số bà con ở hải ngoại), đến người đang được gọi
là "tranh đấu" cho tới các tổ chức nhân quyền quốc tế, các chính phủ
phương Tây, Mỹ.
Nếu như cho rằng đấu
tranh cho tự do dân chủ chỉ gói gọn trong việc viết những bài báo, lập các
blog, FB để lên án chính quyền vi phạm nhân quyền, xuống đường biểu tình, thành
lập tổ chức để đấu tranh … tới độ bị bắt bớ, hành hạ - tức là những hoạt động
"nổi", thì có thể dễ dàng tán thành các ý kiến trên của LS Đài.
Rồi việc hỗ trợ cho nhân
quyền Việt Nam có vẻ tập trung nhiều vào các nhân vật, các hoạt động "đấu
tranh" đó.
Thế nhưng, thử hỏi có hay
không những việc làm tranh đấu cho nhân quyền nhưng không "nổi", hầu
như không ai biết; từ trong chính hệ thống đảng, chính quyền bằng cách tác động
vào việc ban hành/thực thi các chính sách pháp luật, cho tới ngoài xã hội/trên
mạng xã hội như từng việc đơn giản là phản ánh tình trạng nhũng nhiễu của cán bộ
nhà nước trong tiếp dân, … chẳng hạn?
Nếu không trả lời cho thấu
đáo câu hỏi trên, thì e rằng những người đang được gọi là "tranh đấu"
đã tự tách mình ra khỏi cả một biển người có thể cùng với mình trong một lý tưởng
cao đẹp, nhưng có những hoàn cảnh, phương pháp khác nhau, trên những mặt trận
khác, bằng muôn vàn thứ vũ khí khác nhau và hiệu quả cũng khác.
Cái "giá phải trả"
cho sự "tự tách mình ra", tự cho là phải có hoạt động "nổi"
mới là "đấu tranh" như vậy là không nhỏ. Còn lớn hơn, là tâm lý tiêu
cực … lầm.
"Trận địa"
khổng lồ bị lãng quên?
Một chuyên viên trong cơ
quan nhà nước có quan điểm tiến bộ về quyền con người cũng có thể "đấu
tranh" cho nó, bằng việc lặng lẽ góp phần vào việc ban hành một văn bản giảm
bớt thủ tục phiền hà cho dân.
Cũng chính anh hay chị
đó, không chấp nhận những hành động nhũng nhiễu dân để kiếm lợi của đồng nghiệp,
và họ đã đấu tranh trong nội bộ.
Một sĩ quan công an,
cương quyết đấu tranh với một vụ việc tham nhũng, thậm chí trái cả ý cấp trên
muốn nương nhẹ, vì cho rằng có tiêu cực đằng sau.
Một đại biểu quốc hội, bằng
kiến thức pháp luật vững vàng, nắm chắc thông tin đã phản bác, bỏ phiếu chống
việc cho ra đời một bộ luật không tốt cho quyền lợi của người dân. Từ Hiến
pháp, cho tới một số bộ luật (Hình sự chẳng hạn) mấy năm qua, có được những điều
khoản tiến bộ hơn liên quan nhân quyền trong đó, ít nhiều có đóng góp của họ.
Trong những quý vị đó còn
có người không "sợ" cường quyền và những hiểm họa rình rập, dám lên
tiếng trước nghị trường chê trách các cá nhân, cơ quan hành pháp kém cỏi, thiếu
trách nhiệm.
Một nhà báo có thể phản đối
việc cho đăng bài viết "đánh" doanh nghiệp vô lý theo lối "dằn mặt"
để kiếm lợi; đồng thời dám tiếp xúc với người dân phản ánh tiêu cực để có tư liệu
tốt cho bài viết.
Một cán bộ về hưu, có thì
giờ hơn, đỡ bị kiểm tỏa hơn nên tiếp thu được những kiến thức rộng lớn về quyền
con người, để rồi mở Facebook cho riêng mình, bàn về vấn đề đó; hay là bằng uy
tín của mình, kiên trì lặng lẽ gửi thư khuyên răn các lớp đàn em trong chính
quyền để có chính sách hợp lòng dân hơn.
Hàng ngàn vạn người dân,
cư dân mạng xã hội theo dõi thời sự hàng ngày, đưa thông tin, lên tiếng phê
phán từ những hành động tiêu cực của cảnh sát giao thông, cho tới việc nhà trường
ăn chặn tiền ăn trưa của trẻ, …
Cũng là họ, nhanh chóng
lan truyền, ca ngợi những việc làm từ thiện vô tư, nhưng đồng thời phản ánh biểu
hiện khuất tất của chính quyền trong đợt quyên góp sau bão lũ vừa qua.
Tất cả đó, có phải là những
hành động "đấu tranh" cho quyền tự do dân chủ của người dân hay
không?
Tôi cho là PHẢI!
Họ không "nổi",
có thể không phải "trả giá" lớn, nhưng chớ lãng quên, coi thường.
Chưa nói tới chuyện trong đó có những việc làm thầm lặng nhưng lại có tác động
tốt gấp ngàn lần những việc làm nổi trội, phải trả giá quá đắt bằng tù tội. Ngược
lại, có hoạt động có thể gọi là "đấu tranh" cho nhân quyền đấy, nhưng
lại phản tác dụng, vì dại dột, nóng nảy.
Bao nhiêu hiện tượng tiêu
cực bị phanh phui, những áp lực buộc phải có công cuộc gọi là "đốt
lò", phải sửa đổi luật hay "gác lại" luật ("Đặc khu"
chẳng hạn), … và nhiều thay đổi theo hướng tích cực khác, có phải là công trạng
của chỉ "vài trăm người đấu tranh", của áp lực quốc tế, hay là chủ yếu
của cả biển người nói trên?
"Trận địa" đó của
nhân dân không bị "lãng quên", mà chẳng qua nó không dễ thấy, chưa được
những phương tiện truyền thông tự do, những người trong giới "đấu
tranh" nổi trội (nhất là những người đã ở nước ngoài) chú tâm nhiều, coi
trọng đáng kể mà thôi.
Trường học cho
"trận chiến"
Một tình trạng đáng được
báo động liên quan tới cuộc tranh đấu cho nhân quyền, là nhận thức yếu, khác
nhau về những gì liên quan tới "đấu tranh", trong đó có lẽ lớn nhất
và gốc rễ là DÂN TRÍ.
Mấy năm trước, khi ở Trại
giam số 5, tôi vẫn khuyên mấy bạn trẻ "chính trị phạm", có những người
văn hóa chưa hết phổ thông, là … "đừng phí đời tù". Thoạt nghe chắc
buồn cười. Nhưng nội dung của nó là các bạn hãy tranh thủ thời gian ở tù để đọc
sách, học ngoại ngữ, theo dõi thời sự qua báo đài, rồi suy ngẫm; và giữ sức khỏe,
tập thể thao, yoga, thiền.
Trên trường đời, vì vướng
chuyện oan trái, vì tiếp thu được ít nhiều tư tưởng tiến bộ, họ đã dấn thân
tranh đấu. Thế nhưng, họ vẫn là những người còn thiếu nhiều vốn kiến thức cần
thiết nói chung. Mặt khác, khi dấn thân, họ tự nhiên trở thành "ngôi
sao", dễ tự mãn, cho là mình hơn kẻ khác, mà quên rằng có thể thua kém người
đời rất nhiều, thua những người cũng tranh đấu đấy, nhưng có phương pháp khác,
ôn hòa, khôn khéo hơn, ít phải trả giá quá sớm, quá đắt.
Tôi cũng từng góp ý những
người người trẻ đó, là hãy học hỏi kiến thức, kể cả lối sống trong tù của một
thanh niên khác phạm tội gián điệp (bán tài liệu mật cho Trung cộng), không nên
coi khinh anh ta hết cả. Bản thân tôi, cũng tâm sự, là mình vào tù "được"
nhiều hơn "mất". Có những cái "được" rất lớn chưa muốn nói
ra, còn cái dễ nói là đọc, học hỏi và nghiền ngẫm mọi thứ để tự sửa mình cho
hoàn thiện hơn.
Tôi đã đề nghị gia đình,
được thân hữu bên ngoài giúp đỡ thêm, gửi nhiều sách báo vào, lập nên một tủ
sách nho nhỏ cho riêng khu "chính trị", gần bốn trăm đầu sách. Giới
thiệu cho bạn tù trẻ từng cuốn sách, ai thì nên bắt đầu, tập trung vào đọc những
cuốn sách nào, … cũng là một việc quan trọng.
Có tư tưởng tiến bộ nói
chung, nhưng nếu thiếu những kiến thức nền tảng, từ văn hóa, pháp luật, cho tới
các kinh nghiệm tranh đấu của nhân loại cho các quyền con người thì không thể
nào tìm được cho mình một lối sống có ích, huống hồ là tham gia thực hiện lý tưởng
vì dân chủ tự do của xã hội.
Ra tù đã năm rưỡi nay, lặn
ngụp trên mạng hàng ngày, tiếp xúc với bao nhiêu người ngoài đời, tôi càng thấy
nhu cầu học hỏi, trao đổi quanh vấn đề tranh đấu cho nhân quyền là rất lớn và cấp
thiết.
Chỉ đơn cử, trong không
khí nóng bỏng của cuộc bầu cử ở Mỹ 2020, người Việt có nhiều khác biệt quan điểm
về đánh giá con người, chính sách của chính quyền Mỹ. Thế nhưng, không ít người
am hiểu, đặc biệt trong giới trí thức, văn hóa, báo chí có tư tưởng tiến bộ, mà
thay vì viết ra những bài báo phân tích sâu, trao đổi hòa nhã với nhau, thì lại
sa vào chỉ trích vụn vặt, lời lẽ nóng nảy đến khó ngờ, coi khinh những người
khác quan điểm với mình. Mặt trái của mạng xã hội đã nhân lên gấp bội cái dở
trong những ứng xử sai lầm đó.
Phải sống trong một môi
trường khắc nghiệt - không được lập hội đoàn cho riêng mình, không được ra báo
tư nhân, người dân càng khó có được môi trường thuận lợi để trao đổi nhận thức,
kinh nghiệm với nhau một cách lành mạnh, văn minh.
Điều đó góp thêm phần vào
hậu quả của lối tranh luận thiếu xây dựng nói trên. Rõ ràng, mọi người đều cần
phải đọc, học hỏi thêm nhiều; chớ tưởng mình là bậc trí thức khoa bảng, đang sống
ở xứ văn minh mà không còn mang nặng cái căn tính "tiểu nông" ở quê
nhà; có khi còn phải học ở kẻ đáng là học trò mình, "ít chữ" hơn
nhưng có khi lại tinh quái, "tỉnh" hơn trong nhãn quan chính trị.
Cho nên, một khi những
người "tranh đấu" (dưới mọi hình thức) có được điều kiện cọ sát, trao
đổi một cách hòa nhã với nhau, trân trọng phương pháp đấu tranh khác nhau, họ mới
gắn kết được, để sát cánh cùng nhau cho lý tưởng chung.
"Ngoại viện"
cho nhân quyền
Từng được làm việc mười
năm trong một môi trường thuận lợi bậc nhất cả nước về kiến thức mọi mặt trên
thế giới (vì tiếp xúc hàng ngày với tài liệu, con người từ các nước văn minh
dân chủ), trong những năm đất nước bắt đầu "Đổi mới", tôi học hỏi được
rất nhiều, và thấy cái giá trị lớn lao của việc phải nâng cao dân trí đến thế
nào.
Nhưng phải đến mười năm
sau đó, đất nước mới được "mở cửa" kha khá về thông tin, tri thức qua
không gian mạng Internet, những năm đầu thế kỷ 21.
Có điều, thấy tiếc vì sao
có quá ít những trang báo mạng tự do góp phần vào việc nâng cao dân trí; có
nghĩa không chỉ có những bài viết "đấu tranh" trực diện phản đối vi
phạm nhân quyền, mà sâu, xa hơn, là phải trang bị kiến thức mọi mặt cho người
dân - thứ mà báo chí trong nước thiếu hoặc méo mó, sai lầm. Người Việt ở ngoài
nước có điều kiện vô cùng lớn để đóng góp, ấy thế mà …
Dân có hiểu biết thì mới
đỡ bị áp bức.
Xưa người cộng sản tố cáo
"đế quốc thực dân" duy trì "chính sách ngu dân" để dễ bề
cai trị. Thế rồi, khi có được chính quyền, dường như họ lại … "học"
giỏi hơn cái bài vở sơ đẳng đó.
Không chỉ người dân, mà
chính những người trong hệ thống chính quyền cũng cần được trang bị kiến thức từ
xã hội bên ngoài Việt Nam, bởi họ cũng bị bưng bít, tự "trói tay".
Lập ra blog từ năm 2007,
bản thân nhắm tới mục tiêu đi theo lời dạy của Chí sĩ Phan Châu Trinh, có nâng
cao dân trí thì mới hòng "thoát khỏi vòng nô lệ". Tự nghĩ, không chỉ
có nô lệ ngoại bang, nô lệ cường quyền, mà người Việt còn bị "nô lệ chính
mình" ở sự kém hiểu biết mà không dám làm, mà hành động sai, nhiều căn
tính xấu không chịu sửa nó cản trở mình cố kết với nhau, cùng hành động sáng suốt.
Trong hơn 10 năm, trang blog đã thu hút được hàng chục ngàn bài viết, bài dịch
giá trị, thậm chí nhiều phản hồi của độc giả được sử dụng như một bài viết,
đóng góp nhiều cho nâng cao dân trí.
Đấu tranh cho dân chủ
nhân quyền dường như có hai "mặt trận" chính.
Một trực diện, khắc nghiệt,
"nổi", được quốc tế quan tâm, người đời để ý. Bà con mình ở ngoài
quan tâm hơn, sốt ruột hơn hẳn cho mặt trận này.
Còn một khác chính là mặt
trận dân trí, lâu dài, âm thầm, cần chiều sâu và kiên nhẫn, nhưng xem ra ít được
nhìn nhận rõ hình hài. Đây mới tạo ra được nền tảng căn bản cho nhân quyền.
Nhiều cuộc bắt bớ, nhiều
người bị tù đày, không còn có biểu tình, không hy vọng những luật về hội, luật
biểu tình, … dẫn đến những nhận xét tiêu cực cho rằng phong trào đấu tranh cho
tự do dân chủ đang vào thoái trào.
Còn nếu thấy đó như là một
khoảng "lặng" cũng cần thiết, để ngẫm nghĩ, tập trung nhiều hơn cho
nâng cao dân trí nói chung, chuyển "trận địa" lên mạng xã hội, bằng
những phương cách khác; nhìn rộng ra việc "đấu tranh" không phải là
chỉ quẩn quanh trong "vài trăm người", thì sẽ có suy nghĩ khác.
Và cuộc tranh luận về nước
Mỹ đang tiếp tục sôi nổi chính là một bài rèn tập, thử nghiệm không nhỏ cho dân
trí; một cách rất tự nhiên, lộ ra nhiều cái yếu, kém về tính cách, hổng về kiến
thức, nhãn quan chính trị khi mà người Việt phải nhìn rộng, xa, sâu hơn so với
câu chuyện quẩn quanh trong xứ sở mình.
---------------------------------
Bài thể hiện văn
phong và quan điểm riêng của tác giả, một cựu thiếu tá an ninh từng làm việc
trong ngành công an Việt Nam, hiện là nhà báo tự do sinh sống tại Hà Nội.
***
TIN LIÊN QUAN
Carl
Thayer nhận định việc Việt Nam bắt giữ Phạm Đoan Trang
15 tháng 10 năm 2020.
.
Nhân quyền: Chính phủ VN
phải giải trình trước LHQ về 'đe dọa công dân'
17 tháng 9 năm 2020
.
Luật Magnisky và chế tài
vi phạm nhân quyền ở Việt Nam thế nào?
3 tháng 10 năm 2020
.
Tuyên bố của EU về vụ xử
Đồng Tâm nói lên điều gì?
21 tháng 9 năm 2020
No comments:
Post a Comment