Vì
sao hàng chục triệu người Mỹ tiến tới việc chấp nhận chủ nghĩa độc tài của
Trump?
Edward
Lempinen - UC Berkeley
Dịch giả: Trần Ngọc
Cư
28/12/2020
Hơn một tháng trôi qua kể
từ cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, một cuộc chạy đua căng thẳng gay gắt, trong
khi các thiết chế chính trị của quốc gia từng ngày tiến đến việc chấp nhận kết
quả là Joe Biden của Đảng Dân chủ trở thành người chiến thắng đối với Tổng thống
đương nhiệm Donald Trump của Đảng Cộng hòa. Nhưng Trump không nhìn nhận thất bại
cũng không xúc tiến việc bàn giao – và dường như, điều này được sự hưởng ứng của
hàng triệu người ủng hộ ông.
Click : https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/0-22-1024x851.jpg
Các con số, có lẽ, không
nói dối: Kết quả được các quan chức của cả hai đảng chứng nhận cho thấy, Biden
đã đánh bại Trump với hơn 7 triệu phiếu bầu. Tuy nhiên, ngay từ khi các phòng
phiếu vừa đóng cửa, Trump đã khiến cả nước choáng váng với những lời tuyên bố
thiếu bằng chứng, rằng ông đã bị cướp mất chiến thắng, do gian lận tràn lan,
khiến hiện nay chỉ có 15% trong số 74,1 triệu cử tri của ông nói rằng chiến thắng
của Biden là hợp pháp.
Làm thế nào chúng ta giải
thích việc đông đảo quần chúng bác bỏ các tiến trình dân chủ và từ chối một thực
tế đã được xác minh? Trong một loạt cuộc phỏng vấn, các học giả đại học
Berkeley trên nhiều lĩnh vực khác nhau cho rằng, đây là một câu chuyện không chỉ
về những con số, mà là tác động qua lại rất phức tạp của xung đột giai cấp và
chủng tộc, bị làm trầm trọng thêm bởi sự tuyệt vọng và quĩ đạo đi xuống của xã
hội [despair and social drift], đồng thời bị khuếch đại bởi các nền tảng truyền
thông mới, hội tụ vào điều mà một số người coi là một hiện tượng tâm lý rất
đáng lo ngại.
Một số ý kiến cho rằng,
các thế hệ ngày càng mất an ninh kinh tế đã khơi dậy sự tức giận sâu sắc, khiến
nhiều cử tri thuộc tầng lớp trung lưu và lao động da trắng ôm lấy Trump, cùng với
những sai sót và tất cả cá tính của ông, vì ông dám thách thức nguyên trạng của
Mỹ [the American status quo].
Adam Jadhav, một nghiên cứu sinh Tiến sĩ ngành địa lý, đã đến vùng nông thôn
Henry, bang Illinois, nơi ông sống thời thơ ấu, để mở cuộc nghiên cứu thăm dò
các động lực của chủ nghĩa dân túy nông thôn [the dynamics of rural populism].
Ông cho rằng mặc dù bức tranh ở đó phức tạp, nhưng một người bảo thủ cứng rắn
đã nói với ông thẳng thừng, đại ý như sau:
Các phiếu bầu cho Trump
là “một quả lựu đạn ném
vào giới quyền lực [the establishment]”, ông nói với Jadhav. “Trump làm một số điều ngu ngốc,
nói rất nhiều điều ngu ngốc, không ngậm miệng khi cần. [Nhưng] làm rung chuyển
cả hệ thống là việc đáng làm”.
Những người khác nhận thấy
lòng trung thành đối với Trump mãnh liệt và không thể lay chuyển đến mức nó tạo
ra một lực hấp dẫn giống như một sự sùng bái [a cult].
Jennifer A. Chatman, một nhà nghiên cứu có ảnh hưởng về ngành
lãnh đạo và văn hóa tổ chức, đồng thời là phó hiệu trưởng Trường Kinh doanh
Hass của Đại học UC Berkeley cho biết: “Trump đã tuyên bố rằng ông ấy là ‘người được Thiên Chúa
lựa chọn’ [the chosen one]”. Ống ấy nói rằng, ông là người siêu
thông minh, một thiên tài… Ông đã tạo được hình ảnh của mình như một nhà lãnh đạo
đang dọn dẹp Washington và là vị cứu tinh của mọi người, một cách thuyết phục đến
nỗi không ai trong số những người ủng hộ ông có thể nhìn xa hơn nữa để thấy rằng
trên thực tế, nhiều điều ông đang làm, hoàn toàn đi ngược lại nguyện vọng của họ.
‘Sự ngu dốt hợp lý’ đang định
hình nền chính trị của chúng ta như thế nào?
Click : https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/0-23-1024x761.jpg
Để hiểu lý do tại sao nhiều
người bỏ phiếu bầu cho Trump một lần nữa sau bốn năm hỗn loạn chính trị có ý
nghĩa lịch sử – với phản ứng thất bại của ông trước đại dịch, cú sốc kinh tế
tàn khốc và khủng hoảng về công bằng chủng tộc – chúng ta cần phải hiểu các lực
tác động đã đưa ông đến chiến thắng vào năm 2016.
Trong các
sách xuất bản gần đây, các học giả Berkeley gợi ý rằng Trump đã chiến thắng với
một liên minh phi thường của tầng lớp lao động và giới trung lưu da trắng Mỹ,
những người bị thúc đẩy bởi sự phẫn uất là nền văn hóa và kinh tế đương đại
không cho họ một sự công nhận và không tôn trọng công việc họ làm. Các ngành
công nghiệp của họ đang thay đổi, công việc của họ bị chuyển ra nước ngoài hoặc
bị mất đi vì tiến trình tự động hóa. Họ cho rằng người da đen, người Châu Mỹ-Latin,
người Châu Á, và người nhập cư đang thăng tiến trước sự mất mát, thiệt thòi của
họ.
Nhưng một số học giả
Berkeley cho rằng đối với nhiều cử tri, việc ủng hộ Trump – hoặc bất kỳ nhà
lãnh đạo nào – là một lựa chọn thụ động được hình thành trong một phạm vi không
mấy hợp lý.
Gabriel Lenz, một chuyên gia về tâm lý chính trị, là tác giả của cuốn “Đi theo nhà
lãnh đạo? Các cử tri thường phản ứng thế nào trước thành tích và chính sách của
các chính trị gia” [Follow the Leader? How Voters Respond to Politicians’
Performance and Policies] (Nhà xuất bản Đại học Chicago, 2012). Lenz thấy quan
điểm chính trị được định hình bởi một lực tác động gần như tầm thường: một sự
thiếu ý thức vì thiếu quan tâm [an apathetic lack of awareness].
Các nhà nghiên cứu cho biết,
nhiều người theo một đảng chính trị như theo một đội bóng nhà. Các giá trị của
đảng có thể ít quan trọng hơn trong việc hình thành lòng trung thành so với
truyền thống gia đình hoặc bản sắc chung và áp lực xã hội của một cộng đồng.
Hầu hết các cử tri ít dấn
thân [low-engagement voters] chỉ đơn giản là tuân theo các tín hiệu của các nhà
lãnh đạo đảng mà họ ưa thích. Nếu một nhà lãnh đạo nổi tiếng biết khai thác sự
chia rẽ trong xã hội, họ sẽ phân cực và đứng về một phía. Nếu nhà lãnh đạo nhắm
vào những cảm xúc như đau buồn hoặc tức giận, thì niềm đam mê của họ sẽ được
khơi dậy mãnh liệt.
Lenz và các nhà khoa học
chính trị khác gọi đó là “sự ngu dốt hợp lý” [rational ignorance].
Lenz nói: “Đấy là điều
khó tin đối với những người say mê chính trị, nhưng hầu hết mọi người đều có những
điều tốt đẹp hơn trong đời để làm hơn là chú ý đến chính trị. Nếu bạn hỏi, ‘Làm
thế nào, sau bốn năm qua, người ta vẫn còn muốn thêm nhiều thứ như thế này hơn
nữa?’ Thì, người ta vì đảng phái. Đất nước đang phân cực. Và có gì chắc chắn rằng
dân chúng quan tâm nhiều đến các chi tiết.”
Lenz cho biết, mặc dù
hàng loạt báo chí thăm dò tác động của Fox News và môi trường truyền thông cánh
hữu, tương đối ít người thực sự theo dõi chúng. Trên thực tế, người dân cũng
thường không hiểu rõ về chính trị hoặc chính sách.
Ông viện dẫn nghiên cứu
năm 2018 do ông đồng tác giả với Douglas J. Ahler, cựu nghiên cứu sinh
Tiến sĩ tại Berkeley, hiện đang giảng dạy tại Đại học Tiểu bang Florida. Nghiên
cứu kết luận rằng nhiều cử tri thậm chí không nắm bắt được tính cách cơ bản của
đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ.
Ahler viết với đồng tác
giả Gaurav Sood, một nhà khoa học xã hội độc lập: “Dân chúng phạm phải
những lỗi hệ thống to lớn khi đánh giá thành phần của các đảng. Ví dụ, người Mỹ
tin rằng 32% đảng viên Dân chủ là đồng tính nam, đồng tính nữ hoặc lưỡng tính
(thực tế chỉ có 6,3%) và 38% đảng viên Đảng Cộng hòa kiếm được hơn 250.000 đô
la mỗi năm (thực tế chỉ có 2,2%)”.
Hơn nữa, họ viết, đảng Cộng
hòa về cơ bản đánh giá quá cao tỷ lệ đảng viên Dân chủ là người Da đen, hoặc
người vô thần; Các đảng viên Dân chủ đánh giá quá cao số lượng đảng viên Cộng
hòa trên 65 tuổi. Những quan niệm sai lầm cơ bản này có thể làm gia tăng căng
thẳng giữa đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa, khiến nền chính trị có thể bị hướng dẫn
bởi sự kiện phe này không thích phe kia hơn là đánh giá hợp lý các vấn đề.
Lenz giải thích: “Các quyền
tự do và các giá trị dân chủ mà chúng ta có ở đất nước này – đó không phải là
điều mà mọi người nghĩ đến hàng ngày”.
‘Tôi có ngu ngốc không? Tôi bị mù hay sao?’
Khi một nhà lãnh đạo được
nhiều người ưa chuộng liên tục sử dụng sự chia rẽ và thông tin sai lệch để thúc
đẩy mục tiêu của mình, những người trung thành với ông ta có thể xa dần các chuẩn
mực dân chủ – và xa dần thực tế dựa trên sự thật [fact-based reality].
Click : https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/9-7-1024x799.jpg
Chatman, chuyên gia về ngành lãnh đạo tại học viện Berkeley Haas, được đào tạo
như một nhà tâm lý học xã hội. Bà nói, nghiên cứu đã chỉ ra rằng dân chúng có
thể nghe theo những câu chuyện mà các nhà lãnh đạo kể cho họ. Nếu một nhà lãnh
đạo đưa ra một lời hứa hấp dẫn, người nghe sẽ vẫn trung thành, ngay cả khi ông
ta không thực hiện lời hứa đó.
Trump, Chatman giải
thích, “đã tạo ra một luận điệu nói rằng, ‘Tôi là người xoay chuyển được tình
thế. Tôi sẽ tát cạn đầm lầy. Tôi sẽ làm nổ tung cả Washington. Và vì vậy, bất kỳ
ai bất mãn với chính phủ, hóa ra là rất nhiều người, đều thích luận điệu đó”.
Ảnh hưởng đó mở rộng
được bao xa?
Biểu đồ A: QAnon là một giáo phái âm mưu kỳ lạ thống nhất trong niềm tin tưởng rằng
Trump đang bảo vệ thế giới chống lại một mạng lưới rộng lớn những kẻ ấu dâm của
quỉ Satan – bao gồm các đảng viên Đảng Dân chủ, các ngôi sao Hollywood và những
người khác nằm trong “nhà nước ngầm” – những người này đang âm mưu buôn bán trẻ
em và nói chung là đang đe dọa tự do.
Trump đã hoan nghênh sự ủng
hộ của QAnon và đôi khi tweet lại các thông tin của họ. Một cuộc thăm dò gần
đây cho thấy 56% đảng viên Đảng Cộng hòa hiện nay tin rằng những âm mưu không
thể xảy ra của QAnon là đúng một phần hoặc đúng hoàn toàn. Chỉ 4% đảng viên Dân
chủ đồng ý.
Theo quan điểm của
Chatman, Trump là một người
ái kỷ [narcicist]- hành động của ông chủ yếu nhằm mục đích thúc đẩy sự nổi
tiếng và quyền lực của chính mình. Và các quá trình tâm lý được gọi là “sự quen
dần” [habituation] và “leo thang cam kết” [escalation of commitment] ràng buộc
những người ủng hộ với nhà lãnh đạo, bà nói, tạo cho chủ nghĩa Trump một số phẩm
chất của một sự sùng bái.
Chatman giải thích: “Lòng
trung thành to lớn của một người đối với một giáo phái là kết quả của sự leo
thang từng bước nhỏ về cam kết cá nhân. Mọi người bắt đầu đồng hoá mình với
nhóm và cảm thấy có trách nhiệm với các thành viên và đặc biệt là với người
lãnh đạo. Họ sợ rằng việc đào ngũ của họ sẽ làm những người khác thất vọng, hoặc
họ có thể bị nhóm này từ bỏ trong khi danh tính của họ đã bắt đầu gắn bó sâu sắc.
Vì vậy, khi Trump không công bố hồ sơ thuế hoặc có quan hệ bất chính với một
ngôi sao khiêu dâm hoặc lạm dụng quyền lực của mình, các đồng minh của ông vẫn
tìm ra lý do để ủng hộ và trung thành nồng nhiệt.
“Mỗi khi một người ở lại
với ông sau một trong số những hành vi vi phạm đó của Trump, họ sẽ khó rút ra
hơn vào lần tiếp theo”, bà nói. “Họ có một loạt các cam kết ngày càng tăng và nếu
họ rút ra, họ sẽ phải tự nói với chính mình, ‘Trước đây mình có ngu ngốc không?
Mình bị mù không?’
“Ở lại với Trump và nói rằng,
‘Ồ, giới truyền thông, Đảng Dân chủ, họ không cho ông ta một cơ hội công bằng’
sẽ là một điều dễ dàng hơn và nhất quán hơn về mặt nhận thức. Đó là lý do tại
sao chúng tôi không thấy bất cứ một chuyển động nào trong cơ sở hậu thuẫn của
Trump”.
Miền Trung nước Mỹ:
Cú sốc bị bỏ lại đằng sau
Click : https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/0-24-1024x817.jpg
Năm 2017, khi Adam Jadhav
trở về quê nhà cũ của ông ở thị xã Henry, Illinois (dân số 2.200), cuộc nghiên
cứu ông đã tìm thấy một số căn bệnh xã hội được mô tả bởi Lenz và Chatman. Một
số người khao khát những ngày tốt đẹp đã trôi qua. Một số nam thanh niên “căm
phẫn” vì họ không còn chỗ đứng trong nền kinh tế địa phương.
Nhưng trong một bài báo
xuất bản gần đây trên “Journal of Rural Studies” [Tạp chí Nghiên cứu Nông
thôn], ông đã mô tả một điều gì đó tinh tế hơn: một nỗi tuyệt vọng lặng lẽ ở
nông thôn.
Cách đây không lâu, thị
xã Henry là một trục kinh tế ở trung tâm Illinois. Có những trang trại gia đình
hoạt động mạnh mẽ và các ngành công nghiệp liên quan đến trang trại – các nhà
máy sản xuất máy móc, nhà máy sản xuất lốp xe của Caterpillar Inc. Và thị trấn
có 99% là người da trắng, điều này cho phép một sự phân biệt chủng tộc không thể
cưỡng lại. Jadhav thường bị sách nhiễu vì cha anh, một mục sư giáo phái United
Methodist, là một người nhập cư Ấn Độ.
Trong những thập kỷ gần
đây, sự thay đổi đã quét qua Henry như một cơn bão trên thảo nguyên. Nền kinh tế
đã xuống cấp. Cơ hội, của cải và dân chúng – đặc biệt là những người trẻ tuổi –
đã chạy đến các thành phố lớn hơn. Các cửa hàng đã đóng cửa. Các nhà thờ đã
đóng cửa. Và những người bị bỏ lại tiếc thương cho những gì đã mất.
Khi Donald Trump tranh cử
vào năm 2016, Jadhav nói, khẩu hiệu “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” đã tìm được
khán giả. Không phải Trump nổi tiếng – đối với nhiều người, Jadhav nói, ông ấy
có vẻ “là một ứng cử viên thiếu sót kinh khủng”. Tuy nhiên, Trump đã nói đến
các giá trị và nỗi bất an của họ, còn Hillary Clinton thì không.
“Người ta đã nói với những
cử tri nông thôn qua nhiều thế hệ rằng những ‘người khác’ ở thành thị đang qua
mặt họ, cướp đi cơ hội khó kiếm được của họ một cách không công bằng – những
người đó,” Jadhav nói, “có lẽ suốt bốn năm qua cảm thấy như thể người của họ bị
tấn công ngay cả khi họ không thích anh chàng này bao nhiêu.”
Bây giờ Trump đã thua, điều
gì sẽ xảy ra tiếp theo? Jadhav có hai hướng suy nghĩ.
Ông phát biểu một cách dè
dặt về “các chiến tuyến đang được củng cố” và nói: “Tôi nghĩ chúng ta nên xem
đây là một giai đoạn mới trong cuộc nội chiến cấp thấp”.
Nhưng đồng thời, nghiên cứu
của ông vào năm 2017 cho thấy mọi người đang mở vòng tay chào đón, mặc dù một
cách dè chừng, khi cư dân từ Mexico, Ấn Độ và Phi Luật Tân mang lại cuộc sống
kinh tế mới cho Henry. Và hôm nay, các trang Facebook của những người liên hệ với
Henry cho thấy họ đang lật sang trang khác đối với cuộc Bầu cử 2020.
“Các bài đăng mới nhất là
ảnh Ngày Cựu chiến binh, ảnh Lễ tạ ơn và ảnh săn vịt”, anh cho biết. “Nói cho
ngay, hầu hết mọi người đang tiếp tục sống cuộc đời của họ”.
Click : https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/0-25-1024x794.jpg
Con đường đổi mới
là kinh tế và tinh thần
Tác giả bảo thủ Steven
Hayward, một giảng viên Luật Berkeley và là học giả thỉnh giảng tại Viện
Nghiên cứu Chính quyền của Berkeley, lại nhìn về quá khứ để tìm kiếm chỉ dẫn
cho tương lai. Ông nói, cuối những năm 1960 và đầu những năm 70 là thời kỳ biến
động ở Hoa Kỳ, và quốc gia này đã bị rung chuyển bởi các vụ ám sát, đánh bom, bạo
loạn và bất ổn trong khuôn viên các đại học. Tuy nhiên, cuối cùng, phần lớn cơn
thịnh nộ đã tự tàn lụi.
Hayward tin rằng nhiều
người thuộc tầng lớp lao động đã ủng hộ Trump vì ông dường như hiểu được cảm
giác bị bỏ lại đằng sau của họ. Nhưng giống như các học giả khác, Hayward gợi ý
chính quyền Biden sẽ mang tính truyền thống hơn, mang lại sự bình tĩnh có thể
làm giảm bớt sự phân cực và xung đột “mệt mỏi” trong nhiệm kỳ tổng thống Trump.
Tuy nhiên, một số học giả
cho rằng Đảng Dân chủ có trách nhiệm phải sửa chữa sự chia rẽ văn hóa – bởi vì
họ đã giúp tạo ra nó. Nhà xã hội học Berkeley Neil Fligstein cho biết phe Dân
chủ ngày càng mất ý thức liên minh với những người ở nông thôn của Mỹ và các
khu vực công nghiệp đang xuống dốc, và hậu quả là họ bị coi là giới tinh hoa xa
cách, kiêu ngạo.
Fligstein, một chuyên gia về xã hội học kinh tế, nói: “Mọi người lo lắng về công
ăn việc làm và tiền thuê nhà”. Để phục hồi sự kết nối với những người bị bỏ
quên, đảng Dân chủ có thể sẽ tăng mức lương tối thiểu 15 đô la một giờ trên cả
nước và đầu tư vào cơ sở hạ tầng tạo ra việc làm và các lợi ích môi trường.
Fligstein nói: “Chúng ta
cần phải xây dựng lại toàn bộ hệ thống điện lực. Chúng ta cần đầu tư vào việc
xây dựng các máy phát điện gió và sau đó trang bị thêm các ngôi nhà và tòa nhà
để sử dụng năng lượng hiệu quả. Chúng ta cần xây dựng lại hệ thống đường cao tốc.
Trump từng nói rằng ông sẽ làm điều đó và ý tưởng này vẫn còn được nhiều người
rất ưa thích. Và tất cả những điều này đều đòi hỏi nhiều công sức”.
Trong khi đó, Jadhav vượt
ra khỏi phạm vi chính trị và kinh tế để hướng tới một cái gì gần như tâm linh.
Nông thôn Mỹ – đất nước của
Trump – phải phản tỉnh về các vấn đề của chính mình và về con đường đổi mới,
ông nói. Để làm được điều đó, nông thôn phải từ bỏ niềm tin vào chủ nghĩa tư bản
không được kiểm soát, từ bỏ sự thù địch phản xạ của nó với chính phủ và từ bỏ
quyền tối cao của người da trắng.
Đồng thời, ông nhận thấy
nhu cầu thiết yếu về sự gắn kết giữa người dân miền biển và người dân vùng
trung tâm, người dân thành thị và người dân nông thôn.
Nếu không có điều đó,
Jadhav thấy “một thảm họa đang diễn ra từ từ ”, với các nền văn hóa Mỹ xung khắc
đánh nhau không ngừng từ chu kỳ bầu cử này đến chu kỳ bầu cử khác – và mọi người
đều đánh mất cơ hội tiến bộ.
Ông nói: “Tôi ghét sử
dụng ẩn dụ về ung thư, nhưng chính trị Mỹ có một di căn sâu xa. Bạn không thể
nhắm mắt bỏ qua. Và sự giả vờ rằng nó không phải là ung thư sẽ không làm cho nó
biến mất“.
No comments:
Post a Comment