Vaccine
Covid-19 vô tình khoét sâu bất bình đẳng kinh tế toàn cầu
https://www.facebook.com/vanhenrypham/posts/10224765650875725
Khi vaccine Covid-19 được
tiêm, suy thoái kinh tế có thể được đảo ngược, nhưng các nước đang phát triển
nguy cơ bị bỏ lại phía sau.
Lối thoát cho đại dịch cuối
cùng đã được tìm thấy. Vaccine sẽ giải cứu thế giới khỏi thảm họa kinh tế đau
thương nhất kể từ cuộc Đại suy thoái. Khi vaccine đi vào máu nhân loại, quá
trình phục hồi sẽ trở thành hiện thực.
Nhưng lợi ích sẽ không được
phân bổ đồng đều. Các quốc gia giàu có ở châu Âu và Bắc Mỹ đã có phần lớn lượng
vaccine còn hạn chế, nắm lợi thế cải thiện đáng kể về vận mệnh kinh tế. Các nước
đang phát triển - nơi sinh sống của hầu hết nhân loại - phải tự đảm bảo liều lượng
cho mình.Việc phân phối vaccine như vậy chắc chắn sẽ dẫn đến thực tế, kinh tế
toàn cầu sẽ bất bình đẳng hơn bao hơn hết. Các nước nghèo sẽ tiếp tục bị tàn
phá bởi đại dịch, buộc họ phải sử dụng các nguồn tài nguyên ít ỏi, vốn đã bị
căng thẳng bởi nợ nần vay từ Mỹ, châu Âu và Trung Quốc.
Nền kinh tế toàn cầu từ
lâu đã bị phân hóa bởi chênh lệch sâu sắc về giàu nghèo, giáo dục và khả năng
tiếp cận các yếu tố quan trọng như nước sạch, điện và Internet. Đại dịch đã tạo
ra chết chóc và tàn phá sinh kế của những người dân tộc thiểu số, phụ nữ và các
hộ gia đình có thu nhập thấp.
"Rõ ràng là các nước
đang phát triển và đặc biệt là các nước đang phát triển kém hơn sẽ bị loại ra
trong một thời gian", Richard Kozul-Wright, Giám đốc bộ phận chiến lược
phát triển và toàn cầu hóa tại Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển
ở Geneva, nhận xét, "Bất chấp nhận thức rằng vaccine cần được coi là hàng
hóa toàn cầu, việc cung cấp phần lớn vẫn nằm trong tầm kiểm soát của các công
ty dược phẩm lớn ở các nền kinh tế tiên tiến".
Các tổ chức viện trợ quốc
tế, các nhà từ thiện và các quốc gia giàu có đã liên kết lại với nhau, bằng lời
hứa đảm bảo rằng tất cả quốc gia sẽ có được những công cụ cần thiết để chống lại
đại dịch, như đồ bảo hộ cho đội ngũ y tế cũng như các xét nghiệm, trị liệu và
vaccine. Nhưng họ không đảm bảo là đủ tiền.
Một trong các sáng kiến
hàng đầu, "Act-Accelerator Partnership" - một cam kết của WHO và Quỹ
Bill và Melinda Gates, bảo đảm được ít hơn 5 tỷ USD trong số 38 tỷ USD mà họ đặt
ra.
Một nhóm các nước đang
phát triển, dẫn đầu là Ấn Độ và Nam Phi, đã tìm cách tăng nguồn cung vaccine bằng
cách tự sản xuất, lý tưởng nhất là hợp tác với các công ty dược phẩm đã sản xuất
các phiên bản vaccine hàng đầu. Nhóm đã đề xuất WTO bỏ qua các biện pháp bảo vệ
truyền thống đối với sở hữu trí tuệ, cho phép các nước nghèo sản xuất các phiên
bản vaccine giá cả phải chăng.
WTO hoạt động dựa trên sự
đồng thuận. Đề xuất đã bị ngăn chặn bởi Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu, nơi các
công ty dược phẩm nắm giữ ảnh hưởng chính trị. Ngành công nghiệp dược phẩm lập
luận rằng, việc bảo vệ bằng sáng chế và lợi nhuận mà họ thu được là một yêu cầu
đối với sự đổi mới sản xuất thuốc cứu người.
Những người ủng hộ việc
không cần bảo hộ sở hữu trí tuệ với vaccine thì cho rằng, nhiều loại thuốc
"bom tấn" được đưa ra thị trường thông qua nghiên cứu do chính phủ
tài trợ, có nghĩa là bắt buộc phải đặt lợi ích xã hội vào trọng tâm của chính
sách.
"Câu hỏi thực sự là:
'Đây có phải là thời điểm để kiếm lợi nhuận?'", Mustaqeem De Gama, Ủy viên
hội đồng của phái bộ Nam Phi tại WTO nói, "Chúng ta đã chứng kiến các
chính phủ đóng cửa các nền kinh tế, hạn chế các quyền tự do, nhưng quyền sở hữu
trí tuệ được coi là bất khả xâm phạm đến mức không thể đụng đến".
Ở các quốc gia giàu có đã
đảm bảo khả năng tiếp cận vaccine, việc cứu nền kinh tế đang được tiến hành.
Các hạn chế đóng cửa doanh nghiệp có thể được dỡ bỏ, mang lại những lợi ích
kinh tế rõ nét từ tháng 3 hoặc 4 năm sau.
Sau khi giảm 4,2% trong
năm nay, nền kinh tế toàn cầu dường như sẽ mở tăng trưởng 5,2% trong năm tới,
theo Oxford Economics. Dự báo đó giả định mức tăng trưởng hàng năm là 4,2% ở Mỹ
và 7,8% ở Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nơi hành động của chính
phủ đã kiểm soát được dịch bệnh.
Theo IHS Markit, châu Âu
sẽ tụt hậu do sự lây lan của Covid-19. Nền kinh tế của lục địa này sẽ không trở
lại quy mô tiền khủng hoảng trong hai năm. Nhưng một thỏa thuận được ký kết giữa
Anh và Liên minh châu Âu hôm 24/12, bảo toàn phần lớn mối quan hệ thương mại của
họ sau Brexit, đã giúp giảm bớt những lo ngại tồi tệ nhất về sự chậm lại trong
thương mại khu vực.
Nhưng đến năm 2025, thiệt
hại kinh tế dài hạn từ đại dịch sẽ nặng gấp đôi ở những thị trường mới nổi so với
các nước giàu có, theo Oxford Economics. Tuy nhiên, những dự báo như vậy cũng nổi
tiếng là không chính xác. Một năm trước, không ai có thể đoán trước được một trận
đại dịch kinh hoàng. Các biến số cho kinh tế toàn cầu hiện đặc biệt lớn.
Việc sản xuất vaccine gặp
phải nhiều thách thức, có thể hạn chế nguồn cung, trong khi sức chịu đựng và hiệu
quả của chúng vẫn chưa được biết đầy đủ. Sự phục hồi kinh tế sẽ được định hình
bởi những câu hỏi về tâm lý. Sau cú sốc sâu sắc nhất trong ký ức, các xã hội sẽ
thực hiện quyền tự do di chuyển như thế nào một khi virus được "thuần
hóa"? Bất kỳ vấn đề nào kéo dài cũng có thể sẽ hạn chế sự phát triển trong
các ngành giải trí và khách sạn, vốn là những nhà tuyển dụng chính.
Đại dịch đã đẩy nhanh sự
phát triển của thương mại điện tử, khiến các nhà bán lẻ truyền thống rơi vào
tình trạng đặc biệt suy yếu.
Nếu cảm giác lo lắng kéo
dài, khiến người mua hàng tránh xa các trung tâm mua sắm, điều đó có thể hạn chế
tăng trưởng việc làm. Các nhà bán lẻ trực tuyến như Amazon đã tích cực áp dụng
tự động hóa, có nghĩa là sự gia tăng kinh doanh không nhất thiết phải chuyển
thành vị việc làm mới.
Nhiều nhà kinh tế giả định
rằng khi vaccine làm dịu đi nỗi sợ hãi, mọi người sẽ hướng tới những trải nghiệm
đã bị kìm nén lâu ngày. "Nếu tinh thần của mọi người được xoa dịu và một số
hạn chế được dỡ bỏ, bạn có thể thấy chi tiêu tăng vọt", Ben May, nhà kinh
tế toàn cầu tại Oxford Economics đánh giá, "Phần lớn điều này sẽ phụ thuộc
vào tốc độ và mức độ mà mọi người quay trở lại các hành vi bình thường. Điều đó
rất khó biết".
Nhưng nhiều quốc gia đang
phát triển sẽ thấy mình đang sống ở một hành tinh khác.
Mỹ tuyên bố bảo đảm 1,5 tỷ
liều vaccine, trong khi EU có gần hai tỷ liều - đủ để tiêm chủng cho tất cả
công dân của họ và hơn thế. Nhiều nước nghèo có thể phải đợi đến năm 2024 mới
tiêm chủng đủ cho hết dân chúng.
Gánh nặng nợ nần cao hạn
chế khả năng chi trả cho vaccine của nhiều nước nghèo. Các chủ nợ tư nhân đã từ
chối tham gia vào sáng kiến hoãn nợ do Nhóm 20 người ủng hộ.
Viện trợ hứa hẹn từ Ngân
hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế tỏ ra đáng thất vọng. Tại IMF, chính quyền
Trump đã phản đối việc mở rộng cái gọi là quyền rút vốn đặc biệt, tước đi nguồn
lực bổ sung của các nước nghèo.
"Phản ứng của quốc tế
đối với đại dịch về cơ bản là rất đáng thương", chuyên gia Kozul-Wright
làm việc tại Cơ quan thương mại Liên Hợp Quốc cho biết, "Chúng tôi lo lắng
rằng khi chúng ta chuyển sang phân phối vaccine, chúng ta sẽ gặp lại điều tương
tự".
Một yếu tố của quan hệ đối
tác Act-Accelerator, hay còn gọi là Covax, nhằm cho phép các nước nghèo mua
vaccine với giá cả phải chăng. Nhưng nó va chạm với thực tế là việc sản xuất bị
hạn chế và bị kiểm soát bởi các công ty hoạt động vì lợi nhuận.
Mark Eccleston-Turner,
chuyên gia về luật quốc tế và các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Keele (Anh) cho
biết, hầu hết mọi người trên thế giới sống ở những quốc gia mà họ dựa vào Covax
để tiếp cận với vaccine. "Đó là một thất bại bất thường của thị trường. Tiếp
cận với vaccine không dựa trên nhu cầu. Nó dựa trên khả năng thanh toán và
Covax không khắc phục được vấn đề đó", ông nói.
Vào ngày 18/12, các lãnh
đạo Covax công bố một thỏa thuận với các công ty dược phẩm nhằm cung cấp cho
các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình gần hai tỷ liều vaccine. Thỏa thuận,
tập trung vào các ứng cử viên vaccine chưa được chấp thuận, sẽ cung cấp đủ liều
để tiêm chủng cho 1/5 dân số ở 190 quốc gia vào cuối năm tới.
Theo TS Lombard, một công
ty nghiên cứu đầu tư ở London, Ấn Độ là quê hương của các nhà dược phẩm đang sản
xuất vaccine cho các công ty đa quốc gia, bao gồm AstraZeneca, nhưng dân số của
nước này khó có thể được tiêm chủng đầy đủ trước năm 2024. Nền kinh tế của họ
có thể vẫn dễ bị tổn thương.
Ngay cả khi nhiều người
dân ở các nước nghèo không được tiếp cận với vaccine, nền kinh tế của họ có khả
năng nhận được một số lợi ích lan tỏa từ các quốc gia giàu có khi họ trở lại
bình thường.
Sức mua hồi phục ở Bắc Mỹ,
châu Âu và Đông Á, sẽ thúc đẩy nhu cầu hàng hóa, các mỏ đồng ở Chile và Zambia,
đồng thời nâng cao xuất khẩu đậu nành ở Brazil và Argentina. Khách du lịch sẽ
trở lại Thái Lan, Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhưng một số người cho rằng
sự tàn phá của đại dịch ở các nước nghèo, phần lớn không được kiểm soát bằng
vaccine, có thể hạn chế thịnh vượng trên toàn cầu. Theo một nghiên cứu gần đây
của RAND Corporation, nếu các nước nghèo nhất không sử dụng vaccine, nền kinh tế
toàn cầu sẽ mất 153 tỷ USD mỗi năm.
"Bạn cần tiêm chủng
cho các nhân viên chăm sóc sức khỏe trên toàn cầu để có thể mở cửa trở lại thị
trường toàn cầu", Clare Wenham, chuyên gia về chính sách y tế tại Trường
Kinh tế London, nói. "Nếu mọi quốc gia trên thế giới có thể nói 'Chúng tôi
biết tất cả những người dễ bị tổn thương đã được tiêm phòng', thì chúng ta có
thể quay trở lại hệ thống thương mại toàn cầu nhanh hơn nhiều".
(Theo New York Times)
- https://www.facebook.com/photo?fbid=10224765649755697&set=pcb.10224765650875725
Một y tá chuẩn bị
vaccine của Pfizer để tiêm tại Bệnh viện Đại học Temple ở Philadelphia, ngày
16/12 . Ảnh: NYT.Một y tá chuẩn bị vaccine của Pfizer để tiêm tại Bệnh viện Đại
học Temple ở Philadelphia, ngày 16/12 . Ảnh: NYT.
- https://www.facebook.com/photo?fbid=10224765650075705&set=pcb.10224765650875725
Một nhân viên y tế
của Mỹ được tiêm vaccine Pfizer tại Trung tâm Bệnh viện Virginia vào ngày
16/12. Ảnh: NYT.Một nhân viên y tế của Mỹ được tiêm vaccine Pfizer tại Trung
tâm Bệnh viện Virginia vào ngày 16/12. Ảnh: NYT.
No comments:
Post a Comment