Nhân quyền Việt Nam năm 2020 - nhìn lại và hướng tới?
Quốc
Phương
BBC News Tiếng Việt
11 tháng 12 2020
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-55273436
Nhân quyền Việt Nam trong năm 2020 đã có tiến triển
tích cực thực chất chưa, và cần làm gì để cải thiện, nâng cao là một số điểm được
một số nhà quan sát, vận động cho quyền con người ở Việt Nam đặt ra và trao đổi
trên quan điểm riêng với BBC tuần này.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/42ED/production/_116033171_gettyimages-1223284567.jpg
Một nghệ sỹ trong
đoàn biểu diễn của các nghệ sỹ thuộc giới đồng tính, chuyển giới (LGBT) trong một
đêm diễn ở Sài Gòn hôm 27/6/2020, một hoạt động đề cao quyền của giới này
Từ Hà Nội, kỹ sư Nguyễn
Lân Thắng, một nhà quan sát và vận động cho xã hội dân sự, trước hết đưa ra
bình luận của mình nhân ngày Nhân quyền Quốc tế (10/12):
"Tình hình nhân quyền
ở Việt Nam hiện nay và trong vài năm gần đây theo tôi có khá nhiều chuyển biến.
Trước đây, hầu hết trong xã hội, nhiều người dân chưa biết đến các giá trị về
nhân quyền, nhưng có một số tổ chức, cũng như một số cơ quan truyền thông, báo
chí quốc tế, nước ngoài đề cập nhiều trong suốt nhiều năm qua và gần đây về
nhân quyền, thành ra nhận thức về quyền con người trong xã hội tôi thấy đã được
nâng cao.
"Song song với đó, về
hành xử của nhà nước, chính quyền, người ta đã bắt đầu phải chú ý và thậm chí
trên thực tế đã phải đối phó với những vấn nạn về nhân quyền, người ta đã không
thể bao che, không thể lấp liếm những vấn đề về nhân quyền, một điều ước mà Việt
Nam đã ký và cam kết thực hiện từ rất lâu rồi.
"Đó cũng là một tiến
bộ nhất định, tuy nhiên vấn đề nhân quyền ở Việt Nam còn có rất nhiều vấn đề mà
hiện tại, cũng như trong tương lai cần phải giải quyết mà trước hết hãy bắt đầu
từ quyền được sống khẳng định ngay theo Hiến pháp và pháp luật, hiện tại ở Việt
Nam các vụ án oan sai rất nhiều, rồi những vụ án liên quan tranh chấp đất đai,
mà người dân gọi là mất đất, cũng rất nhiều, hàng chục năm trở lại đây lực lượng
dân oan, những người bị mất đất, bị cướp tài sản ngày càng lớn.
"Bên cạnh đó, còn
nhiều vấn đề khác như chất lượng môi trường sống của người dân bị nhiều doanh
nghiệp, đơn vị công nghiệp kinh doanh, các quy hoạch bất hợp lý và thậm chí các
tổ chức của nhà nước gây ra ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng xâm hại sức khỏe, an
sinh người dân rất trầm trọng, nhưng những vẫn đề đó không được giải quyết rốt
ráo, cho nên chất lượng sống của người dân rất là thấp, quyền được sinh sống,
lao động trong môi trường an toàn của người dân, điều đáng lưu ý không được đảm
bảo tốt v.v..."
Một cuộc cầu nguyện
của Giáo dân ở Nghệ An cho ông Trần Huỳnh Duy Thức
Từ Adelaide, Úc, Luật
sư Teresa Trần Kiều Ngọc, giám đốc và sáng lập viên Phong Trào Giới Trẻ Thế Giới Vì Nhân Quyền,
bình luận về điểm được cho là đáng chú ý nhất trong năm nay:
"Điểm đáng chú ý nhất
về nhân quyền Việt Nam năm nay và hiện nay theo tôi là sự bắt bớ giam cầm tùy
tiện, kể cả giết người, chính quyền có thể hạ sát cả những người cả đời phục vụ
cho họ. Như vụ án Đồng Tâm xảy ra vào đầu năm nay, mà nạn nhân điển hình là ông
Lê Đình Kình.
"Rồi sự bắt bớ giam
cầm tùy tiện nhà báo, nhà hoạt động Phạm Đoan Trang vào đầu tháng 10 năm nay và
việc lẽ ra tù nhân chính trị, doanh nhân Trần Huỳnh Duy Thức phải được trả tự
do sau 5 năm, theo Bộ luật hình sự mới năm 2015, nhưng anh vẫn tiếp tục bị giam
cầm hơn 11 năm qua. Nói chung có luật nhưng sự áp dụng vẫn tùy tiện, vẫn rất
chính trị.
"Theo báo cáo của tổ
chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International) thì nhà cầm quyền đã bắt giữ và truy
tố ít nhất 23 người trong năm qua với những tội danh liên quan đến tự do ngôn
luận. Đa số những người bị nhắm tới là những người đã phát biểu ý kiến về những
vấn đề như tham nhũng, môi trường, chính trị và nhân quyền, sử dụng diễn đàn
Facebook. Những người bị kết án đã phải chịu các bản án tù giam có khi cho tới
11 năm.
"Nhà nước cũng bắt đầu
một chiến dịch nhằm đóng cửa Nhà Xuất Bản Tự Do, một nhà xuất bản sách độc lập
chuyên về đề tài dân chủ và chính sách cộng đồng và cũng dọa nạt những ai hỗ trợ
nhà xuất bản này. Lực lượng an ninh đã tra hỏi ít nhất một trăm người trên toàn
quốc, và lục soát nhà cửa của ít nhất một tá người, tịch thu các quyển sách do
nhà xuất bản này in ấn.
"Tóm lại, nhân quyền
tại Việt Nam theo tôi vẫn không hiện hữu khi mà ngành tư pháp không độc lập, và
tòa án thì vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề của chế độ độc đảng. Báo chí thì không được
tự do và độc lập để đưa thông tin trung thực. Không có đối lập và không có cơ
quan lập pháp độc lập thì sự vi phạm nhân quyền là điều tất yếu xảy ra."
"Thoải mái
xâm phạm" quyền riêng tư
Từ Texas, Hoa Kỳ, blogger Mẹ Nấm - Nguyễn Ngọc Như Quỳnh cho
rằng nhân quyền hiện nay đã trở thành phổ quát đối với người dân Việt Nam:
"Năm 2020, chỉ tính
riêng về tự do ngôn luận và tự do báo chí thì Việt Nam vẫn nằm ở trong cuối bảng
xếp hạng của quốc tế, nhưng có điều đáng chú ý của năm 2020 chính là hệ thống
truyền thông ở Việt Nam thoải mái xâm phạm quyền riêng tư của công dân Việt Nam.
"Nếu trước đây,
chúng ta chỉ gói gọn vấn đề nhân quyền trong việc bắt giữ và theo dõi các tù
nhân lương tâm, bắt giữ, truy tố theo các điều luật 79 rồi 88 của Bộ luật Hình
sự của Việt Nam mà nay đã được đổi thành các điều 301 và 117, thì có thể thấy
nhân quyền ngày hôm nay đã trở thành phổ quát đối với người dân Việt Nam khi mà
tình trạng truyền thông, báo chí nhà nước được phép mở phiên tòa tấn công, nhục
mạ công dân trước khi có kết quả chính thức, chưa kể bí mật đời tư, như thậm
chí trong năm 2020, báo chí và truyền hình ở Việt Nam đã xâm phạm tới quyền của
trẻ em rất nhiều, và đó là vấn đề còn tồn đọng, đặc biệt là liên quan quyền của
người lao động.
"Trong năm 2020, năm
mà bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, có thể thấy nhiều người lao động Việt Nam
không được sự trợ giúp mà còn bị đánh thuế trên phần mà họ nhận từ tiền thưởng,
tiền lương của doanh nghiệp, đây cũng là một vấn nạn mà bức tranh nhân quyền của
Việt Nam năm 2020 theo tôi không có cải thiện mấy."
Nhà báo, nhà hoạt động
Phạm Đoan Trang bị chính quyền bắt giam từ ngày 07/10/2020 và bị khởi tố hình sự
"Đóng cửa"
với xã hội công dân?
Từ Hanau, Cộng hòa Liên
bang Đức, Luật sư nhân quyền
Nguyễn Văn Đài nói với BBC cho rằng Việt Nam tiếp tục bắt giữ và bỏ
tù nhiều nhà hoạt động ôn hòa cho dân chủ và nhân quyền:
"Tình trạng nhân quyền
Việt Nam năm 2020 bị vi phạm rất trầm trọng mà ai cũng nhìn thấy, đó là vào đầu
năm 2020, ngày 09/01, nhà cầm quyền Việt Nam đã huy động để tấn công vào thôn
Hoành, xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Hà Nội, để giết hại ông Lê Đình Kình và chiếm
đoạt các đất đai mà ai cũng biết là người dân Đồng Tâm đã sử dụng từ hàng trăm
năm trước, tức là trước khi có những người cộng sản đầu tiên được sinh ra ở Việt
Nam, thì đó là về một thứ quyền có thể nhìn thấy rõ.
"Thứ hai, chúng ta
nhìn thấy rõ các con số mà nhà cầm quyền Việt Nam đã bắt những người dám đứng
lên đấu tranh cho tự do, dân chủ, nhân quyền, cũng như những người sử dụng mạng
xã hội để bày tỏ quan điểm của họ.
"Riêng tính đến ngày
03/11/2020, có ít nhất là 276 tù nhân lương tâm đang bị giam giữ tại Việt Nam,
riêng trong 11 tháng đầu năm, đã có khoảng 60 nhà hoạt động thuộc mọi lĩnh vực
khác nhau ở trong nước bị bắt, đa số họ bị xử theo các điều 109, 117 và 331
theo Bộ luật Hình sự mới.
"Theo báo cáo mới nhất
của một tổ chức theo dõi, giám sát nhân quyền quốc tế có trụ sở tại Cộng hòa
Nam Phi, họ đã xếp các nước theo các mức độ khác nhau, thứ nhất là "cởi mở",
thứ nhì là "thu hẹp", thứ ba là "ngăn trở" và thứ tư là
"đóng cửa", thì Việt Nam nằm trong 4 nước được cho là "đóng cửa"
với xã hội công dân ở trên thế giới, mà trong đó có Lào, Việt Nam, Trung Quốc
và Bắc Triều Tiên, đó là con số mới nhất được cập nhật ngày 08/12 vừa
qua."
Ông Lê Đình Kình
(thứ hai trái sang, hàng dưới), công dân, cựu đảng viên và cán bộ lãnh đạo đảng,
chính quyền cấp xã ở Đồng Tâm bị thiệt mạng trong sự kiện ở thôn Hoành, rạng
sáng hôm 09/01/2020 khi cảnh sát bố ráp và tấn công và làng
"Mong người
dân tự nâng cao nhận thức"
Hướng tới tương lai, các
nhà bình luận chia sẻ với BBC News Tiếng Việt cảm nhận và kỳ vọng của
mình, blogger mẹ Nấm -
Nguyễn Ngọc Như Quỳnh trước hết nói với BBC:
"Trong năm 2021, tôi
hy vọng rằng thứ nhất về ý thức nhân quyền, các cơ quan báo chí, truyền thông
Việt Nam sẽ ý thức được phần mà Việt Nam đã cụ thể hóa về tất cả các quyền con
người mà phải tôn trọng. Chúng ta đã thấy là từ phiên tòa Đồng Tâm cho tới bây
giờ, quyền con người ở Việt Nam không được truyền thông tôn trọng.
"Thứ hai nữa là tất cả
những điều luật ở Việt Nam đều có quy định về quyền con người trong đó cụ thể
hóa Hiến pháp, nhưng nếu không phải chuẩn bị, không phải dọn dẹp, cũng giống
như là thay đổi nhận thức của người dân hay chúng ta còn gọi là "tuyên
truyền" và "nhồi sọ" về ý thức cho người dân Việt Nam theo kiểu
rằng nhân quyền ở Việt Nam theo kiểu khác, thì chỉ cần thực hiện theo luật mà
nhà nước Việt Nam đã ban hành, là tạm thời tôi đã thấy có ý thức về nhân quyền
rồi.
"Hướng tới năm 2021,
phía bên ngoài tôi hy vọng rằng sau khi đại dịch Covid-19 đã dần được kiểm soát
với sự phát triển của vắc-xin, thì tất cả những việc quan sát về nhân quyền,
cũng như những hội thảo liên quan nhân quyền sẽ được mở lại, qua đó việc ngược
đãi tù nhân trong trại giam, việc bắt giam người tùy tiện, kết án từ tháng Một
cho đến tháng Mười Hai năm nay, tháng nào cũng có người bị bắt giam và kết án,
cũng như là người dân ở Việt Nam nhìn lại được trong năm 2020 và quyền được sống,
quyền được mưu sinh, quyền được che chở bởi chính phủ của họ đã bị xâm phạm ra
sao.
"Thì với năm 2021,
tôi chỉ hy vọng rằng người dân chịu khó bỏ thời gian đọc hơn và tham gia trên mạng
xã hội, đặc biệt nếu để ý thì sẽ thấy là quyền bình luận của người dân đối với
những vấn đề xã hội trên các trang truyền thông lớn đều đã bị hạn chế, bởi vị họ
sợ sẽ bị đình bản, thì niềm tin với tôi rằng mạng xã hội và Internet sẽ thay đổi
nhận thức và từ đó người ta sẽ ý thức hơn về quyền con người và lên tiếng nhiều
hơn."
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/44E1/production/_116033671_gettyimages-1227542682-2.jpg
Một bảo tàng về báo
chí Việt Nam được khánh thành hôm 16/07/2020 tại Hà Nội
Kỹ sư Nguyễn Lân Thắng nhấn mạnh với BBC về điều mà ông kỳ vọng có
được sự chú ý và quan tâm của các giới để quan điểm và hành động chính sách của
chính quyền được trở nên hợp lý và chân thực hơn trên thực tế.
"Có một điều mà tôi
cho là một thủ thuật rất tinh vi của chính quyền là người ta đẩy những vấn đề
mà họ cho là nhạy cảm như là những vấn đề về đảm bảo môi trường, hay là tự do
báo chí, tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, xã hội dân sự, tự do trên mạng
Internet và mạng xã hội, vấn đề tù nhân lương tâm v.v... bị chìm đi sau nhiều vấn
đề khác mà họ nhấn mạnh và cho phép công khai.
"Như là vấn đề về
bình đẳng giới hay là vấn đề về giới đồng tính là những vấn đề mà họ đẩy mạnh
tuyên truyền và cố đưa ra cho quốc tế, họ đẩy rất mạnh. Chúng ta có thể chứng
kiến những chuyện như vấn người đồng tính chẳng hạn, họ cấp phép, cho phép những
cuộc biểu dương lực lượng, phô trương thanh thế, rồi biểu tình, mít-tinh rất
hoành tráng.
"Song trong khi đó,
những vấn đề về nhân quyền quan trọng hơn, thì lại bị đàn áp như là đòi hỏi về
môi trường trong sạch như sau các vụ Vedan, Formosa, chặt cây xanh đô thị, khí
thải ô nhiễm, nước sinh hoạt nhiễm bẩn, các cuộc biểu tình về bảo vệ cây xanh,
chống ô nhiễm môi trường Formosa, vì môi trường trong lành, vốn là những cuộc
biểu tình trực tiếp liên quan quyền sống của người dân thì lại bị đàn áp có thể
nói rất là mạnh.
"Đó là điều tôi cho
rằng truyền thông quốc tế, nước ngoài và các giới trong, ngoài nước Việt Nam
trong năm 2021 và tới đây cần lưu ý, quan tâm vấn đề này để làm sao nhà nước nếu
muốn bày tỏ cho quốc tế là họ có hiểu biết, nhận thức "sâu sắc" và
"cập nhật" về nhân quyền, thì hành xử một cách chân thực, chân thành,
cân bằng hơn, không phô trương cái này mà trong khi lại không muốn cho thấy sự
thực về những cái khác như thế."
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/12F41/production/_116033677_gettyimages-1223284570-2.jpg
Hoạt động của giới
đồng tính, chuyển giới ở Việt Nam được chú ý ngày một nhiều hơn trong cộng đồng
tại Việt Nam
Cái giá của nhân
quyền và sự nhanh chậm?
Luật
sư Nguyễn Văn Đài nhân
dịp này chia sẻ với BBC về điều mà ông cho là "cái giá" của nhân quyền
và sự nhanh chậm đến từ sự "trả giá" này đối với thay đổi ở Việt Nam
qua nhận thức và hành động của người dân:
"Tôi chỉ muốn nói
thêm rằng tự do, nhân quyền không phải là món quà miễn phí cho tất cả mọi người,
nhưng cái giá của nó đắt hai rẻ tùy thuộc vào mỗi chúng ta.
"Tôi từng trả lời
nhiều người là giá sẽ là quá đắt nếu như quá ít người đấu tranh, ví dụ như là
hiện nay chỉ vài trăm người đấu tranh thôi, thì giá phải trả là tôi cũng như chị
Nguyễn Ngọc Như Quỳnh cùng như những người khác phải bị trục xuất khỏi Việt
Nam, phải sống xa quê hương của mình.
"Còn vài trăm người
khác đang phải trả giá từ một vài năm tù cho tới hai mươi năm tù ở trong nhà
tù, nhưng mà cái giá ấy rất là rẻ nếu như bây giờ có hàng chục nghìn người, hay
hàng trăm nghìn người, hay thậm chí hàng triệu người Việt Nam hiểu được giá trị
về nhân quyền và cùng đồng lòng hợp tác với nhau đấu tranh, thì cái giá đó sẽ rất
nhẹ nhàng, thậm chí không ai phải trả giá một ngày mất tự do nào mà cả đất nước,
dân tộc Việt Nam sẽ có được tự do, dân chủ ngay lập tức.
"Và thời gian cũng sẽ
ngắn lại vì nếu như chỉ ccó vài trăm người đấu tranh, thì có thể phải mất 10
năm, 20 năm, thậm chí không bao giờ có nhân quyền, nhưng nếu như tất cả người
Việt Nam đều có ý thức nhân quyền, cùng hợp tác đấu tranh với nhau, thì chúng
ta có thể có nhân quyền ngay lập tức, trong vòng ba tháng, sáu tháng thôi, rất
là nhanh chóng," Luật sư Đài nêu quan điểm tại thảo luận thứ Năm.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/17D61/production/_116033679_gettyimages-1229971370.jpg
Việt Nam luôn khẳng
định đã quan tâm và tôn trọng các quyền của người dân và quyền con người nói
chung
Cần cân bằng nội lực
và môi trường bên ngoài?
Luật sư Teresa Trần Kiều Ngọc từ góc nhìn của mình cho rằng cần có một sự
cân bằng giữa nội lực bên trong và môi trường quốc tế hay khu vực bên ngoài để
cải thiện những vấn đề nhân quyền tại Việt Nam:
"Tôi được biết chính
phủ và các tổ chức xã hội dân sự tại Úc đã và đang ủng hộ chính phủ Úc và Bộ
Ngoại Giao Úc để giúp cho Việt Nam từng bước cải thiện nền pháp lý tại Việt
Nam, để họ làm việc chuyên môn hơn, các luật lệ công bằng và nhân bản hơn.
"Tuy nhiên, mục tiêu
cho sự độc lập của tòa án vẫn còn xa vời khi nào Việt Nam vẫn còn là một thể chế
độc đảng, và khi nào Việt Nam vẫn còn ý định cai trị toàn diện và tuyệt đối.
Nói cách khác, áp lực của quốc tế đối với Việt Nam vẫn còn giới hạn.
"Cho nên, theo tôi
thì thứ nhất người dân muốn có tự do nhân quyền thì phải đấu tranh mạnh mẽ và
kiên trì thì một ngày nào đó mới có được. Đây là mục tiêu dài hạn nên không thể
một sớm một chiều có được.
"Và thứ hai là hy vọng
những người đứng đầu guồng máy nhà nước, chính quyền Việt Nam thực sự hiểu được
các giá trị văn minh trong nền dân chủ cấp tiến, qua luập pháp công minh, qua
chính trị đa nguyên, qua truyền thông tự do v.v… thì chính họ cũng thấy nhu cầu
phải cải tổ.
"Nhưng tất nhiên giới
cầm quyền nào cũng không muốn mất quyền lực và quyền lợi của họ, cho nên muốn
thay đổi thì người dân phải đấu tranh và tôi nghĩ dứt khoát là phải như vậy
thôi."
Quan điểm truyền
thông nhà nước Việt Nam thế nào?
Truyền thông và báo chí của
nhà nước Việt Nam trong năm 2020 tiếp tục khẳng định Việt Nam đã đạt được nhiều
tiến bộ trong các lĩnh vực về quyền con người và đã được quốc tế, Liên Hợp Quốc
và các đối tác quốc tế, khu vực ghi nhận, ngoài ra chính quyền cũng đã chủ động,
tích cực thực hiện các cam kết về quyền con người mà Việt Nam đã tham gia, ký kết
và cam kết, cũng như cởi mở trong các đối thoại về vấn đề nhân quyền trên mọi
diễn đàn từ song phương đến đa phương với các tổ chức, quốc gia.
Đối với quan điểm của nhiều
báo cáo của các tổ chức quốc tế và khu vực, các tổ chức phi chính phủ nước
ngoài theo dõi, giám sát nhân quyền, nhà nước Việt Nam tiếp tục bác bỏ và không
tán thành nhiều quan điểm và cho rằng các đánh giá này còn thiếu khách quan,
chưa phản ánh đúng thực tế, tiến bộ nhân quyền tại Việt Nam, theo nhà nước Việt
Nam đời sống của người dân Việt Nam ngày một được nâng cao và các quyền công
dân, nhân quyền của người dân ngày một cải thiện rõ rệt.
Vẫn theo truyền thông
chính thống loan tải khẳng định người dân đã thụ hưởng rất nhiều tiến bộ về
nhân quyền, còn về điều được cho là Việt Nam vi phạm nhân quyền khi "bắt bớ,
đàn áp" giới bất đồng chính kiến, giới hoạt động xã hội dân sự và "bỏ
tù" nhiều tù nhân lương tâm, truyền thông nhà nước nêu quan điểm của nhà
nước tái khẳng định ở Việt Nam không hề có việc này và những người bị bắt hoàn
toàn là những người đã vi phạm luật pháp Việt Nam, trong đó có luật hình sự và
đã được xét xử công bằng.
***
TIN LIÊN QUAN
Nhóm nhân quyền ra sách
'biện pháp trừng phạt Magnitsky' do Phạm Đoan Trang thực hiện
3 tháng 12 năm 2020
.
Tù nhân Trần Huỳnh Duy
Thức 'tuyệt thực', gia đình lo lắng
3 tháng 12 năm 2020
.
Carl
Thayer nhận định việc Việt Nam bắt giữ Phạm Đoan Trang
15 tháng 10 năm 2020
.
Nhân quyền: Chính phủ VN
phải giải trình trước LHQ về 'đe dọa công dân'
17 tháng 9 năm 2020
.
Luật Magnisky và chế tài
vi phạm nhân quyền ở Việt Nam thế nào?
3 tháng 10 năm 2020
.
Tuyên bố của EU về vụ xử
Đồng Tâm nói lên điều gì?
21 tháng 9 năm 2020
No comments:
Post a Comment