Những
điều người Việt Nam ít biết về Viettel: Từ báo cáo điều tra Mytel ở Myanmar
Kiến An - Luật
Khoa
21/12/2020
Tập đoàn trực thuộc Bộ Quốc phòng ngày
càng có tầm ảnh hưởng. Chúng ta biết khá ít về họ.
Một cửa hàng Mytel tại Yangon, Myanmar. Ảnh:
Viettel.
***
Báo cáo điều tra về Mytel mới đây của tổ chức Justice
for Myanmar (“Công lý cho Myanmar” hay JFM) cho thấy một khả năng trớ trêu: có
thể là các nhà hoạt động nhân quyền người Myanmar còn biết rõ về tập đoàn
Viettel hơn người dân Việt Nam. Thông tin trong báo cáo của họ có một phần là từ
nguồn tin rò rỉ, nhưng ngay cả phần thông tin công khai thì cũng ít khi được phổ
biến rộng rãi ở Việt Nam.
Tại sao thông tin
trong bài này quan trọng?
Viettel là một tập đoàn
viễn thông trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam. Tập đoàn này là một nhóm doanh
nghiệp có quy mô lớn với:
·
Tổng tài sản trị giá khoảng 5 tỷ đô-la Mỹ (số liệu năm 2013), tương đương
khoảng hơn 103 nghìn tỷ đồng theo thời giá năm 2013;
·
Khoảng 50.000 nhân viên (số liệu năm 2017);
·
Tổng doanh thu hơn 253
nghìn tỷ đồng năm 2019 (chiếm 15% tổng doanh thu từ khối doanh nghiệp nhà nước năm
2019).
Viettel được xem là một
trong những “quả đấm thép” với các đóng góp trực tiếp vào ngân sách nhà
nước và sức mạnh quốc phòng Việt Nam, đặc biệt trong mảng sản xuất vũ khí và phát triển công nghệ quốc phòng.
Viettel đang trở thành một
doanh nghiệp quốc tế có tầm ảnh hưởng đặc biệt. Họ phục vụ hơn 110 triệu khách
hàng tại 11 nước. Nước mới có sự hiện diện của Viettel gần đây nhất chính là
Myanmar.
Thủ tướng Chính phủ
Nguyễn Xuân Phúc đến thăm công ty Mytel trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước
tới Myanmar vào tháng 11/2019. Ảnh: ICT News.
Bức tranh toàn cảnh
Là một tập đoàn tầm cỡ,
nhưng trước nay Viettel không được nhắc đến nhiều trên các phương tiện truyền
thông, cả trong nước và quốc tế. Cũng không có nhiều nguồn thông tin toàn diện
và thông suốt về hoạt động kinh doanh của tập đoàn này.
Đây là một thực tế bất chấp
việc Viettel đã bắt đầu bị phát hiện có các hành vi vi phạm luật pháp trong
hoạt động kinh doanh ở nước ngoài. Luật Khoa đã từng đưa tin về một nỗ lực đánh cắp công nghệ tên lửa bất
thành do nhân viên Viettel thực hiện ở Hoa Kỳ.
Các thông
tin do Viettel trực tiếp công bố hàng năm thường tập trung vào lược sử
hoạt động và con số doanh thu hơn là tiết lộ một cách chi tiết về các hoạt động
của tập đoàn này cả ở trong và ngoài nước.
Báo cáo điều tra liên doanh
Mytel của tổ chức Justice for
Myanmar cáo buộc Viettel và Mytel – một công ty công – tư hợp doanh tại Myanmar
do Viettel nắm 49% cổ phần – đang tiếp tay cho các hành vi xâm phạm nhân quyền
nghiêm trọng của quân đội Myanmar tại nước này như tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người. Hiện Tòa án Hình sự Quốc tế
đang điều
tra về các cáo buộc phạm tội của quân đội Myanmar.
Báo cáo này tận dụng một
nguồn thông tin đặc biệt là các tài liệu nội bộ của Viettel bị rò rỉ (data
breach) ở Myanmar:
·
JFM cho biết họ lấy được các tài liệu này khi một công ty con của
Viettel tại Myanmar là Viettel Construction Myanmar vô ý công bố các tài liệu
đó lên mạng.
·
Các tài liệu cho thấy hoạt động xây dựng các công trình viễn thông của
Viettel và Mytel bên trong một số căn cứ quân sự của Myanmar.
·
Các tài liệu này cũng tiết lộ nhiều thông tin liên quan đến các hoạt động
của Viettel tại Myanmar từ năm 2017 đến năm 2020.
Thông tin từ các tài liệu
trên trong báo cáo điều tra Mytel cho người đọc thêm nhiều chi tiết ít được biết
đến về cách Viettel tổ chức hoạt động kinh doanh ở nước ngoài.
Viettel có vẻ bề ngoài là một
doanh nghiệp dân sự, nhưng thực sự họ đã tận hưởng một số lợi thế chính trị lớn khi bước vào thị trường Myanmar. Các lợi thế
đó chỉ dành cho một doanh nghiệp quốc phòng nhà nước.
·
Viettel bắt đầu hiện diện
tại Myanmar từ năm 2010 khi Myanmar còn nằm dưới sự kiểm soát của chế độ quân sự
độc tài. Đây được xem là nhờ vào các nỗ lực vận động hành lang tại cấp cao nhất
của chính phủ hai bên.
·
Các thảo luận và thương
lượng về việc thành lập Mytel đã bắt đầu từ năm 2011 sau khi Việt Nam và
Myanmar ký kết thỏa thuận hợp tác quốc phòng song phương.
Các đối tác “dân sự” của
Viettel trong liên doanh Mytel được hoạch định từ trước
khi Mytel có giấy phép kinh doanh viễn thông chính thức tại
Myanmar (từ năm 2017) và từ trước khi liên doanh Mytel chính thức hoạt động (năm 2018).
Các điều tra của JFM cho
thấy các đối tác đó đều có vẻ ngoài là các công ty dân sự. Thực chất, những cá
nhân sở hữu hoặc điều hành chúng là các quan chức, cựu quan chức quân đội
Myanmar, và những người có quan hệ gia đình hoặc quan hệ thân cận với giới này.
Nghĩa là các đối tác được
hưởng lợi nhiều nhất từ hoạt động kinh doanh dân sự của Mytel, ngoài Viettel,
chính là giới lãnh đạo quân sự Myanmar và phe cánh ăn theo (cronies) thông qua
các mạng lưới sở hữu công ty phức tạp.
Các nguồn tài chính tư nhân của
Viettel được đề cập đến trong báo cáo cho thấy Viettel tận dụng một nguồn tiền
cho vay lớn từ các ngân hàng quốc tế và trong nước vào công việc kinh doanh.
Từ năm 2016 đến quý 1 năm
2020, Tổng công ty Cổ phần Đầu tư Quốc tế Viettel (VGI hay
Viettel Global) vay mượn tổng cộng 289,90 triệu đô-la Mỹ từ năm ngân hàng quốc
tế:
·
HSBC,
·
Maybank,
·
Standard Chartered Bank,
·
Taipei Fubon Commercial Bank, và
·
Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ.
Trong nước, Viettel vay
mượn từ gần như tất cả các ngân hàng lớn nhất:
·
Ngân hàng Bưu điện Liên Việt (LienVietPostBank),
·
Ngân hàng Quân đội (MB Bank),
·
Ngân hàng Công Thương Việt Nam (Vietin Bank),
·
Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV),
·
Ngân hàng Đông Nam Á (SeABank),
·
Ngân hàng Ngoại thương (Vietcombank),
·
Ngân hàng Kỹ thương (Techcombank),
·
Ngân hàng Xuất Nhập khẩu Việt Nam (Eximbank),
·
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB),
·
Ngân hàng Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank),
·
Ngân hàng Quốc tế Việt Nam (VIB),
·
Ngân hàng An Bình (ABBank),
·
Ngân hàng Tiên Phong (TPBank).
Trong các ngân hàng trên,
một số cung cấp các khoản vay trực tiếp cho Mytel, số còn lại cho Viettel
Global vay. JFM cho rằng các khoản vay của Viettel Global nhiều khả năng được
dùng để đầu tư vào Mytel.
JFM cho rằng các ngân
hàng nói trên có thể đang vô tình, gián tiếp hỗ trợ cho các vi
phạm nhân quyền nghiêm trọng của quân đội Myanmar.
Các công ty con của
Viettel theo chân tập đoàn mẹ
sang Myanmar kinh doanh một cách tích cực.
Lĩnh vực hoạt động và sản
phẩm công nghệ của các công ty con này cho thấy các phương hướng đầu tư phát
triển công nghệ kỹ thuật cao của Viettel.
Đơn vị nắm 49% cổ phần
trong Mytel là Tổng công ty Cổ phần Đầu tư Quốc tế Viettel (VGI hay
Viettel Global). Viettel Global chịu trách nhiệm kiểm soát đầu tư (investment)
và mua sắm thiết bị (procurement).
Tham gia vào hoạt động
kinh doanh ở Myanmar (liên quan trực tiếp đến Mytel hoặc không) là một loạt các
công ty con của Viettel. Đáng chú ý nhất là các tên tuổi sau:
- Tổng công ty Công nghiệp Công nghệ cao Viettel (Viettel
High Technology Industry Corp – VHT), chuyên về công nghệ quân sự và công nghệ
lưỡng dụng. VHT tham gia cung cấp 11 sản phẩm cho Mytel.
- Công ty An ninh mạng Viettel (Viettel Cyber Security –
VCS), chuyên về giám sát mạng (network surveillance), khai phá dữ liệu (data
mining) và lĩnh vực học máy (machine learning) – một nhánh phát triển trí tuệ
nhân tạo. VCS cung cấp dịch vụ an ninh mạng cho các mạng lưới viễn thông của
Viettel ở nước ngoài, tức là bao gồm cả mạng lưới Mytel.
- Công
ty TNHH Viettel-CHT (Viettel IDC), chuyên về điện toán đám mây (cloud
computing), công nghệ điện toán cho thành phố thông minh (smart city) và cho
giám sát an ninh công cộng (public security surveillance). Từ năm 2018, giới
lãnh đạo IDC đã công bố kế hoạch xuất khẩu công nghệ điện toán đám mây ra nước
ngoài, bắt đầu từ Myanmar.
- Trung
tâm Không gian mạng Viettel (Viettel Cyberspace Center – VTCC), chuyên
về trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence), khai phá dữ liệu (data mining),
các dịch vụ về dữ liệu lớn (big data) và công nghệ lắng nghe xã hội (social
listening) – tức là công nghệ theo dõi và khai thác thông tin từ các mạng xã hội.
VTCC cung cấp một hệ thống chống cuộc gọi rác (anti-spam) được sử dụng ở Myanmar.
- Tổng công ty Cổ phần Công trình Viettel (Viettel
Construction), chuyên về xây dựng, vận hành và bảo trì các cơ sở hạ tầng viễn
thông. Viettel Construction có một trụ sở ở Myanmar và có các hợp đồng lớn liên
quan đến việc xây dựng các trạm thu phát sóng di động (base transceiver
station) cho Mytel. Chính đơn vị Myanmar của Viettel Construction là cơ quan đã
vô tình để lộ các tài liệu nội bộ làm cơ sở cho báo cáo điều tra của JFM.
Đáng chú ý nhất trong
danh sách các công ty con này là một đơn vị chưa có website chính thức
và chưa được nêu tên trong danh
sách các công ty con năm 2019 của Viettel:
·
Trung tâm Phân tích Dữ liệu Lớn Viettel (Viettel Big Data Analytics
Center – DAC), chuyên thu thập và lưu trữ thông tin cá nhân từ tất cả các công
ty con của tập đoàn Viettel về một hồ dữ liệu lớn (data lake) để phân tích. Một
hệ thống khai phá dữ liệu của DAC đã được đưa vào hoạt động tại Myanmar.
Chính sách về quyền riêng
tư (privacy) của Mytel cho phép Mytel thu thập dữ liệu từ người dùng và chia sẻ
các dữ liệu này với các đơn vị nắm cổ phần Mytel, tức là bao gồm các công ty
con của Viettel và các công ty quân đội Myanmar.
JFM cáo buộc rằng DAC
đang thu thập dữ liệu cá nhân từ người dùng mạng Mytel và khối dữ liệu này có
thể bị quân đội Myanmar khai thác cho các mục đích xâm phạm quyền riêng tư.
Câu hỏi lớn cho người dùng mạng
Viettel tại Việt Nam có lẽ là Trung tâm Phân
tích Dữ liệu Lớn Viettel đang có thể nắm giữ các thông tin gì từ họ và đang
khai thác hay chia sẻ các dữ liệu đó như thế nào.
Tìm hiểu sâu hơn:
·
Toàn văn báo cáo điều tra “Nodes of Corruption, Lines
of Abuse” (“Các đầu mối tham nhũng và những trục nối tội phạm”) – tiếng Anh
·
Bài viết giới thiệu tóm tắt báo cáo của Luật Khoa
No comments:
Post a Comment