Đào
Tiến Thi
21/12/2020
https://baotiengdan.com/2020/12/21/mussolini-hitler-va-trump/
Trong các cuộc tranh cãi
về Trump, những người sùng bái Trump quy kết đối thủ bằng những lý lẽ kiểu như
không được quyền xúc phạm một tổng thống được bầu hợp hiến; Trump được hàng chục
triệu người ủng hộ, lẽ nào lại sai, lại kém…
Họ không biết rằng
Musolini và Hitler từng đều được bổ nhiệm hoặc bầu cử hợp hiến và cũng được
hàng triệu người ngưỡng mộ. Hiện tượng Trump, tuy chỉ mới xuất hiện trong khoảng
thời gian ngắn ngủi (4 năm) nhưng đã thấy lặp lại khá nhiều điểm ở hai nhân vật
trên (nếu ông trúng cử nhiệm kỳ này, chắc ngày càng giống hơn nữa). Xin nêu tóm
lược vài điểm dưới đây.
Mussolini (1883 –
1945)
Xuất thân bình dân nhưng
Mussolini hăng hái hoạt động chính trị từ khi còn trẻ (17 tuổi đã tham gia Đảng
XH, hăng hái trong hoạt động công đoàn và đặc biệt là báo chí – từng làm tổng
biên tập báo Tiền tuyến).
Mussolini bước lên vũ đài
chính trị vào lúc nước Ý lâm vào cơn khủng hoảng kinh tế – xã hội trầm trọng do
hậu quả của Thế chiến I.
Năm 1919, Mussolini thành
lập Đảng Phát xít (Đảng Áo đen). Cương lĩnh của Đảng Phát xít hứa hẹn rất nhiều
chính sách có lợi cho bình dân: thiết lập nền cộng hòa (Ý lúc đó đang ở chế độ
quân chủ lập hiến), phế bỏ các tước vị quý tộc, ruộng đất về tay nông dân, quy
định mức lương tối thiểu cho công nhân,…
Mussolini biết kích động
sự phẫn nộ của đám đông, sự khát khao một “minh quân” trong lúc bế tắc của nhiều
người dân Ý. Mussolini còn kích động chủ nghĩa dân tộc cực đoan: khẩu hiệu “Hãy
chiến đấu vì sự thành lập nước Đại Ý”. Đảng Phát xít lấy hình ảnh thịnh vượng của
đế chế La Mã cổ đại làm mục tiêu.
Mussolini cũng biết tranh
thủ quần chúng bằng cách làm ngược truyền thống. Ông ta từng kích động công
nhân phá đường sắt, ngăn cản quân đội ra tiền tuyến, nhưng10 năm sau khi lên cầm
quyền, lại ủng hộ phe chủ chiến (để thực thi lý tưởng “nước Đại Ý”). Năm 1920,
Mussolini lãnh đạo một đội “cách mạng” đột nhập và đốt phá tài liệu tòa báo Tiền
tuyến, nơi y từng làm ký giả nhiều năm và 8 năm trước còn làm tổng biên tập báo
này.
Từ Đảng Phát xít,
Mussolini thành lập các đội “Hành động cách mạng”, “Phát xít chiến đấu”, được
đông đảo binh lính, công nông và tiểu tư sản ủng hộ. Các hoạt động của Đảng
Phát xít ngày càng khiến cho chính phủ Ý hoang mang và chia rẽ. Cuối cùng,
Mussolini dẫn đội quân 5 vạn người của mình tiến về Roma. Quốc vương Ý Victor
Emamuele III mời Mussolini làm thủ tướng. Mussolini hùng dũng tiến vào Roma ra
mắt Quốc vương với bản danh sách nội các (30/10/1922)!
Hitler (1889 –
1945)
Thế chiến I kết thúc, Đức
là nước thua trận, chịu hậu quả nặng nề, đặc biệt là khoản bồi thường chiến phí
khổng lồ cho các nước thắng trận. Đã thế, Pháp còn cậy thế nước thắng trận lại
gây sức ép nhiều mặt với Đức (có lẽ Pháp cay cú từ thất bại trong chiến tranh
Pháp – Phổ 50 năm trước). Những năm hai mươi, kinh tế Đức phát triển nhanh
chóng nhưng đến năm 1929 lại lâm vào khủng hoảng (nằm trong cuộc tổng khủng hoảng
kinh tế thế giới 1929 – 1933).
Cuộc đời chính trị của
Hitler có thể tính từ khi tham gia Đảng Công nhân Đức (1919). Với những bài diễn
thuyết sục sôi, Hitler đã chinh phục được các đảng viên của Đảng và quần chúng.
Tháng 2/1920, Hitler đề ra “Cương lĩnh 25 điểm” trong đó có những điều làm mê
lòng người như xóa bỏ Hòa ước Versailes (Hòa ước bất bình đẳng của phe Hiệp ước
thắng trận với phe Liên minh thua trận), quốc hữu hóa các xí nghiệp lớn, hủy bỏ
các lợi ích không do lao động, bãi bỏ chế độ binh dịch, xây dựng nhà nước Đại Đức.
Mấy tháng sau, Hitler đổi
Đảng Công nhân Đức thành Đảng Quốc gia Xã hội Đức (thường gọi là Đảng Quốc Xã).
Chính ông ta thiết kế đảng kỳ. Đó là một hình chữ nhật nền đỏ, giữa có vòng
tròn trắng, trong vòng tròn trắng có chữ “vạn” (thập ngoặc) với ý nghĩa: Màu đỏ
tượng trưng cho chủ nghĩa xã hội, màu trắng tượng trưng cho quốc gia và chữ “vạn”
tượng trưng cho sự chiến thắng của dân Đức trước dân Do Thái. Hitler đã kết hợp
được hai tư tưởng thời thượng ở Đức lúc đó là CNXH và chủ nghĩa dân tộc (Đại Đức).
Đêm 8/11/1923, Hitler gây
ra vụ bạo động “quán bia”, định cướp chính quyền nhưng thất bại. Y bị kết án 5
năm tù. Trong tù, Hitler viết cuốn “Cuộc chiến đấu của tôi” (có người dịch “Đời
hoạt động của tôi”) trong đó đề cao tính siêu việt của người Đức.
Cuộc khủng hoảng kinh tế
1929 – 1933 đối với nước Đức và thế giới là cơ hội vàng cho Hitler. Hitler đi
diễn thuyết khắp nơi, nêu lên nỗi thống khổ của nhân dân, sự yếu kém của chính
phủ Đức, được công chúng nhiệt liệt hưởng ứng. Đảng Quốc Xã ngày càng có thanh
thế.
Năm 1932, Đảng Quốc Xã ra
tranh cử, chiếm 230 ghế, là đảng lớn nhất trong Quốc hội Đức. Sau đó 17 nhà tư
bản công nghiệp và ngân hàng hàng đầu nước Đức đệ đơn lên Tổng thống Hindenburg
đề nghị cho Hitler đứng ra lập chính phủ và đề nghị đó được chấp nhận
(30/1/1933).
Tháng 10/1933, Hitler rút
nước Đức khỏi Hội Quốc Liên (tiền thân của Liên hợp Quốc ngày nay), năm 1935
cho phục hồi chế độ binh dịch…
Một năm sau, Hindenburg
chết, Hitler công bố “Luật Nguyên thủ quốc gia”, một mình ông ta nắm giữ luôn cả
“tam quyền”. Khắp nước Đức, đâu đâu cũng thấy người ta tung hô “Hitler muôn
năm”.
Con người và những việc
làm của Hitler sau đó thế nào không cần nói cũng biết.
Tóm lại, có thể thấy một
số điểm chung giữa Mussolini và Hitler. (Với Trump mỗi người tự liên hệ)
1. Xuất hiện vào lúc khủng
hoảng quốc gia cũng như quốc tế, cả xã hội khát khao có “người hùng” xuất hiện.
2. Đưa ra nhiều hứa hẹn về
chính sách “ích quốc lợi dân”, đem lại niềm tin mới cho quốc dân.
3. Làm nhiều điều ngược
truyền thống, có tác dụng giải tỏa bức xúc dân chúng trước cơn khủng hoảng.
4. Đề cao chủ nghĩa quốc
gia, chính xác là kích động chủ nghĩa quốc gia cực đoan vào đúng lúc mà quốc
dân cảm thấy quốc gia bị thua thiệt, bị sỷ nhục.
5. Biết kích động đám
đông (đang mất phương hướng), luôn biết tạo ra “kẻ thù của nhân dân”.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/0-4.jpg
Mussolini trong một
cuộc tuần hành (1922) tại thủ đô Rome với sự tham gia của 26.000 người ủng hộ
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/12/1-71.jpg
Hitler được những
người ủng hộ chào đón tại Nuremberg năm 1933
No comments:
Post a Comment