Bầu
cử Mỹ: Vụ bang Texas kiện bốn tiểu bang chiến trường lên Tối cao Pháp viện
Minh
Phạm
10/12/2020
Vụ Texas kiện
Pennsylvania, Wisconsin, Georgia và Michigan vi phạm Hiến pháp liên bang liên
quan đến luật bầu cử.
Texas, tiểu bang mà đảng
Cộng hòa chiếm đa số (trong bầu cử gọi là bang đỏ) đệ đơn kiện bốn tiểu bang
chiến trường Georgia, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin lên thẳng Tối cao
Pháp viện liên bang mà không qua thủ tục thông thường.
Quả là một vụ kiện “bất
thường”, dễ hiểu là đơn kiện đã quá hạn theo luật bầu cử liên bang và cũng vì
nó (vụ kiện) là hậu quả của một kỳ bầu cử tổng thống bất thường.
Tổng cộng 4 tiểu bang bị
kiện có 62 phiếu đại cử tri. Ông Joe Biden đã thắng tất cả các tiểu bang trên.
Phát động vụ kiện này là Tổng chưởng lý Texas Ken Paxton, thành viên đảng Cộng hòa và là đồng minh
chính trị thân cận với Tổng thống Donald Trump.
Đơn kiện
cho rằng, những luật thay đổi thể thức bầu cử để đối phó với Covid 19 để cho
phép bầu cử bằng thư (mail-in ballot) ở các tiểu bang này là vi hiến nên cần hủy
bỏ kết quả bầu cử ở các tiểu bang này. Đơn kiện cũng yêu cầu Tối cao Pháp viện liên bang hoãn ngày bỏ phiếu
của các đại cử tri (14/12/20), một ngày vốn đã trở thành nhất định theo luật
liên bang từ năm 1887.
Ông Paxton biện minh cho
việc kiện thẳng lên Tối cao Pháp viện của ông là nhờ vào “Thẩm quyền căn bản
của Tòa án do Hiến pháp liên bang minh định” (original jurisdiction).
Một điều bất thường về thủ
tục khởi kiện cần biết là, một vụ kiện của chính quyền tiểu bang lên Tối cao
Pháp viện sẽ do “Tổng chưởng lý tiểu bang bên cạnh Tối cao Pháp viện liên bang”
(the solicitor general of Texas) – người đại diện bảo vệ quyền lợi (luật sư) của
chính quyền tiểu bang – là ông Kyle Hawkins phát động, chứ không phải do
Tổng chưởng lý Paxton phát động. Ông Kyle Hawkins đã không ký vào đơn khởi kiện.
Theo giáo sư Justin
Levitt của trường luật Loyola Law School ở California thì việc này khả dĩ chấp
nhận được. Ông Hawkins không phản hồi khi được hỏi lý do.
Tổng thống Donald Trump gọi
vụ kiện này là một vụ kiện “khủng” (the Big one) và nói rằng ông sẽ tìm cách
can thiệp vào vụ kiện.
Các quan chức chính quyền từ Georgia, Michigan, Pennsylvania và
Wisconsin gọi vụ kiện này là đòn tấn công vào nền dân chủ Mỹ.
***
Rebecca Green, giáo sư trường Luật William &
Mary Law School ở Virginia,
cho rằng, tiểu bang Texas không có tư cách kiện các tiểu bang khác. “Quả thật
đây là một vụ kiện bất thường, đi ngược lại thẩm quyền của các tiểu bang đã được
Hiến pháp liên bang trao cho. Việc một tiểu bang này đi kiện một tiểu bang khác
là chuyện vớ vẩn“.
(Nếu quan tâm, xin đọc Hiến
pháp 1787 ủy quyền cho chính quyền các tiểu bang điển chế luật bầu cử tổng thống,
các điều khoản Hiến-định Elections Clause, tức Điều I, phần 4 khoản 1; và
Electors Clause, tức Điều II, phần 1 khoản 2).
Giáo sư Green cũng cho rằng,
vụ kiện mở ra một tiền lệ xấu mở màn cho nhiều vụ kiện tương tự như trên ở nước
Mỹ.
Giáo sư Jonathan Adler của trường luật Case Western
Reserve University School of Law ở Ohio cho rằng, các thẩm phán Cộng hòa có thể thụ-lý vụ kiện (grant) trên cơ
sở “thẩm quyền căn bản”; nhưng điều đó không có nghĩa là Tối cao Pháp viện bênh
vực ông Paxton.
Giáo sư Adler còn nói
thêm, sở dĩ ông Paxton phát động vụ kiện là chỉ để
mong chờ được ông Trump ban cho lệnh Đại xá vì ông Paxton đang bị Công tố viện
tiểu bang điều tra về tội “hối lộ” và tội “hối mại quyền thế”.
Theo Giáo sư Josh Blackman, chuyên gia về luật bầu
cử của trường luật South Texas College of Law, thì “cứ cho là lý-đoán (biện minh trạng) của
ông Paxton có lý, nhưng kết quả không thể khả quan hơn vì thỉnh cầu của ông là
thiếu-thực-tế khi vứt bỏ hàng chục triệu phiếu bầu” và “đó không phải là
mục tiêu tối hậu của luật bầu cử“.
(Đòi hủy bỏ kết quả bầu cử
ở 4 tiểu bang, tức tước quyền bầu cử của công dân, hoãn ngày bầu cử của các đại
cử tri, tức một cách gián tiếp làm vô hiệu một đạo luật bầu cử liên bang được
tôn trọng từ năm 1887).
Joshua Douglas, một giáo sư về luật bầu cử của đại
học Kentucky (University of Kentucky), thì nói rằng, “khiếu nại và thỉnh cầu của nguyên đơn thật đáng tức
cười. Đây là một vụ kiện vớ vẩn và không nên xem xét nó vì tính chất vớ vẩn của
nó“.
***
Trong khi ông Trump đã nộp
đơn xin dự-sự (intervene) với tư cách cá nhân do luật sư John Eastman làm đại
diện, thì 17 tiểu bang ủng hộ thỉnh cầu hoãn ngày bỏ phiếu của đại cử tri từ
Texas, bao gồm Missouri, Alabama, Arkansas, Florida, Indiana, Kansas,
Louisiana, Mississippi, Montana, Nebraska, North Dakota, Oklahoma, South
Carolina, South Dakota, Tennessee, Utah và West Virginia.
Sự ủng hộ của 17 tiểu
bang trên thông qua một Bản Lý nghị (Amici Curiae, bản Góp-ý, Đề-nghị có tính
tham khảo nhiệm ý chứ không bắt buộc) trên cơ sở chính quyền các tiểu bang là
“Thân hữu của Tòa” (Friend of the Court, amicus curiae).
Lưu ý: Cần xác định tính chất chuyên môn của Bản Lý nghị. Tài liệu này KHÔNG
có giá trị pháp lý vì 17
tiểu bang chỉ lên tiếng ủng hộ chứ KHÔNG tham gia với Texas như một đồng
nguyên đơn (Co-plaintiff).
Tối cao pháp viện liên
bang gồm 9 thẩm phán, trong đó có 3 người do ông Trump đề cử trong số 6 thẩm
phán Cộng hòa, và đây là điều mà ông Trump cùng người ủng hộ ông “bám víu” vào
những giây phút cuối cùng khép lại cuộc bầu cử tổng thống 2020.
Cần nhắc lại, vì Tối cao
Pháp viện liên bang không phải là một cấp xét xử theo thường-luật nên Pháp viện
không có nghĩa vụ xét xử các Đơn Thượng-cầu (gọi là Đơn-Kiện lên Tối cao Pháp
viện liên bang cho dễ hiểu chứ ngữ nghĩa không chính xác về chuyên môn). Chính
vì thế mà Pháp viện không cần nêu lý do.
Xét xử tại Tối cao Pháp
viện liên bang phải qua 2 thủ tục: Trước tiên phải được ít nhất 4/5 thẩm phán
chấp nhận thụ lý (grant: nhận đơn), và sau đó là xét xử với kết quả chung quyết
5/4 thẩm phán.
Theo
Reuters, Foxnews, Law & Crime
No comments:
Post a Comment