“Biết
nghi ngờ, truy nguồn gốc và tự đánh giá” – Phần 1: Cách kiểm chứng thông tin
15/11/2020
Theo dõi bầu cử Mỹ, sẽ là
một thiếu sót lớn nếu ta không thảo luận tới tình trạng tin giả, tin vịt đang
tràn lan. Khi chủ ý đưa tin sai lệch một cách có hệ thống, nó có thể gây ra tác
động tai hại đến nhận thức và lý trí cộng đồng. Điều này có thể được thực hiện
dễ dàng nếu người đọc không có khả năng kiểm chứng được thông tin thật-giả.
Điều đáng tiếc là, Việt
Nam đang lại lún sâu vào các thông tin giả và sai lệch như vậy. Nó gắn liền với
“hiện tượng Trump” và bầu cử Mỹ. Trước khi tôi bêu tên các trang mạng và một
vài Facebook thuộc “tổ ngàn like” chuyên làm việc này, tôi muốn chia sẽ với các
bạn cách thức kiểm tin từ trước đến nay của tôi, với hy vọng giúp cho bạn có
phương pháp đối chiếu và so sánh thông tin, tránh rơi vào sự định hướng của
truyền thông bất hảo.
.
1. Kiểm chứng
thông tin
Khi còn là sinh viên luật,
tôi có thói quen tra cứu các nguồn thông tin, đơn giản vì trong pháp lý luôn
đòi hỏi các thông tin đưa ra phải thật sự chính xác. Thông tin từ báo chí có thể
mắc sai sót vô tình hoặc chủ ý bởi người viết tin. Vì vậy tôi phải tra cứu và
tìm ra “nguồn tin gốc”. Bây giờ nhìn lại, khi làm việc tra cứu này, nó cũng
chính là một hoạt động “kiểm chứng thông tin”. Bất kể báo nào, dòng chính hay
dòng phụ, chính thống hay ngoài lề, khi tra cứu tìm ra nguồn tin gốc, nó giúp
tôi nhận biết được tin thật-giả, nội dung nào là sai sót từ nghiệp vụ báo chí,
nội dung nào cố tình bị làm sai lệch.
Và hôm nay, tôi bắt đầu
chủ đề này bằng cách thử kiểm chứng 2 thông tin liên quan đến bầu cử Mỹ được dư
luận quan tâm. Tin thứ nhất là trên BBC Việt ngữ, và tin thứ 2 là từ các trang
“phò Trump”.
Tin thứ 1: Mới đây trên BBC Việt Ngữ tường thuật việc Ngoại trưởng
Mỹ Mike Pompeo khi được hỏi, ông có sẵn sàng hợp tác với nhóm chuyển giao của ứng
viên đảng Dân chủ không, thì ông ta nói rằng: “Sẽ có sự chuyển giao êm đẹp sang
chính phủ Trump lần hai”.
Tôi chọn tin này để kiểm
chứng vì tôi thấy nó “rất bất thường”. Bất thường ở chỗ, câu trả lời của Ngoại
trưởng Mỹ rất ngang ngược, cho thấy ông ta thiếu tôn trọng đối với nền dân chủ.
Chính vì vậy tôi sẽ tiến hành việc kiểm chứng thực hư thông tin này, bằng cách
vào trang web của Bộ Ngoại giao Mỹ. Tôi tìm thấy nó ở mục
họp báo của Ngoại trưởng, trong một văn bản ghi chép lại toàn bộ nội dung của
buổi họp báo ngày hôm đó.
Sau khi nắm thông tin gốc
và đối chiếu lại thông tin của BBC, có thể khẳng định
ông Mike Pompeo có nói như vậy, sự tường thuật của BBC Việt ngữ về vấn đề này
là chính xác. Nếu bạn nào đọc thông tin gốc này, bạn có thể hiểu thêm phần
nào nguyên do vì sao ông Mike Pompeo lại trả lời phóng viên một cách “giằn mặt”
và thiếu chuyên nghiệp như vậy.
Kiểm chứng
Tin thứ 2: Hôm qua có rất nhiều trang tin “phò Trump” loan tin với nội dung như
sau:
“Hôm 14/11, Hạ nghị sĩ Louie Gohmert chia sẻ
trên Newsmax về báo cáo rằng, Scytl – công ty lưu trữ dữ liệu bầu
cử Mỹ 2020, đã bị một lực lượng lớn quân đội Mỹ đột kích và máy chủ của họ đã bị
chiếm giữ ở Frankfurt. Luật sư của ông Trump đã tweet rằng: “Biden và đồng bọn
tội phạm của hắn sẽ không thể ngủ ngon đêm nay”.
Các bài viết đưa tin về vụ
việc này cáo buộc công ty Scytl thay đổi kết quả bầu cử theo hướng có lợi cho
Biden nhằm hạ bệ Trump.
Chưa cần kiểm chứng, đọc
qua các thông tin như vậy tôi cũng có thể nhận định ngay đó là thông tin sai sự
thật. Bởi ngay nội dung mở đầu có 2 vấn đề “rất không thật”, đó là: Thứ nhất,
quân đội Mỹ đột kích vào một nơi ở Frankfurt (Đức). Có bao giờ bạn nghe thấy
quân đội Mỹ đột kích bắt tội phạm ở Việt Nam hay một quốc gia nào đó không, hay
họ phải đề nghị giới chức chính quyền nước sở tại bắt giùm? Và thứ hai, một
câu chuyện nghiêm trọng như vậy lại xuất phát từ một ông Hạ nghị sĩ (còn cả
trăm ông Hạ nghị sĩ khác không lẽ không biết, sao chỉ mỗi mình ổng lên tiếng?),
và một thông tin động trời như vậy mà ổng lại chia sẽ nó với một trang mạng thuộc
dạng lôm côm ở Mỹ.
Giờ tôi đi kiểm chứng nó.
Một công việc vô cùng khó khăn, vì tôi thừa biết mình phải đi tìm cái… không có
thật.
Từ thông tin trên, điều đầu
tiên tôi làm bắt ngay từ khóa “Hạ nghị sĩ Louie Gohmert chia sẻ trên Newsmax”.
Việc tra cứu ngay từ đầu đã gặp khó khăn vì bài viết đã không dẫn links Newsmax
để giúp độc giả dễ đối chiếu. Tôi vào trang Newsmax tìm kiếm trong vô vọng.
Nhưng lại tìm được một video trên Youtube ông Louie Gohmert nói về vấn đề này.
Đó là một buổi thảo luận
nhóm trên Facebook, ông Louie Gohmert nói rằng, ông đã nhận được thông tin hôm
Chủ nhật từ “một số cựu nhân viên tình báo, rằng có
bằng chứng cực kỳ thuyết phục được thu thập từ Scytl”. Đến đây thì không
cần tra cứu theo hướng này nữa, không cần tiếp tục chú ý tới Newsmax để kiểm
tra nữa, vì ông Louie Gohmert cho biết ông có được tin này từ “một số cựu nhân
viên tình báo”- hehe – bí mật kiểu tình báo thì hết đường tra cứu và tin dưới dạng
“rỉ tai”, chỉ có trời biết, đất biết và ông ta biết.
Quyết tâm làm rõ sự thật,
tôi tra cứu theo hướng ngược lại, truy cập vào trang web của công ty Scytl. Ngay trên trang chính của
họ xuất hiện ngay bản tin: “Kiểm tra sự thật về cuộc bầu cử ở Hoa Kỳ: Bóc trần tin tức giả mạo”.
Nội dung bản tin từ Công
ty này nói rằng: Sau một số tuyên bố sai sự thật được phát trên phương tiện truyền
thông kỹ thuật số và mạng xã hội, Scytl muốn làm rõ những điều sau:
– Chúng tôi không có máy
chủ hoặc văn phòng ở Frankfurt. Quân đội Hoa Kỳ đã không thu giữ bất cứ thứ gì
từ Scytl ở Barcelona, Frankfurt hoặc bất kỳ nơi nào khác.
– Các công nghệ được triển
khai bởi Scytl ở Hoa Kỳ đều được lưu trữ và quản lý tại Hoa Kỳ, bởi một công ty
con địa phương, SOE Software, có trụ sở tại Tampa, Florida.
– Chúng tôi không lập bảng,
kiểm đếm hoặc kiểm phiếu ở Hoa Kỳ. Chúng tôi không cung cấp máy bỏ phiếu ở Hoa
Kỳ…
Qua thông tin mà Scytl
cho biết về các dịch vụ mà họ cung cấp cho kỳ bầu cử ở Hoa Kỳ, cho thấy họ hoàn
toàn không có khả năng điều chỉnh hay can thiệp vào kết quả bầu cử ở Mỹ.
Từ thông tin được đưa ra bởi Công ty Scytl, đối chiếu lại thông tin mà các
trang tin “Phò Trump” đã viết, rõ đây là thứ tin tức bịp bợm. Nó được dựng lên từ nghi vấn theo thuyết âm
mưu, từ sự “chém gió” của ông Louie Gohmert (là người cuồng Trump theo đảng Cộng
Hòa). Người cung cấp tin và người làm tin phối hợp nhịp nhàng, “bên tung bên hứng”
để đẩy vấn đề lên như thật, nhằm mục đích định hướng cho người đọc tin rằng, cuộc
bầu cử Mỹ đang bị gian lận với quy mô lớn, rằng ông Trump đang bị đánh cắp phiếu
bầu.
***
Qua phần 1 của bài viết
này, điều tôi muốn chia sẻ với các bạn trong tư cách của một người đọc tin, là
nếu bạn muốn đón nhận những thông tin “đọc cho sướng, nghe cho đã hay để thõa
mãn tâm thức của mình”, thì chắn chắn sẽ có người “làm ra tin” để phục vụ bạn
và làm hài lòng theo nhu cầu đó của bạn. Nhưng điều này có thể dẫn đến hậu quả
là tư duy và nhận thức của bạn dễ dàng bị người khác áp đặt và định hướng. Hay
xa hơn nữa là bạn có thể ra các quyết định sai lầm trong cuộc sống bởi các
thông tin sai sự thật mà bạn liên tục thu nạp vào tâm trí mình.
Nếu bạn không có khả năng
kiểm chứng thông tin, muốn đọc những thông tin đáng tin cậy nhưng không bị kiểm
duyệt, thì lời khuyên của tôi là bạn nên bám vào các hãng tin có bề dày lịch sử,
đã khẳng định được tên tuổi qua thời gian, chẳng hạn như BBC, VOA, RFI, RFA.
Theo đánh giá của tôi, bộ “tứ trụ truyền thông” quốc tế có ngôn ngữ tiếng Việt
này đang làm khá tốt việc loan tin đến các bạn. Tất nhiên, tôi chỉ nói đến việc
loan tin thôi, còn các ý kiến bình luận thường được đưa vào trong một bài báo,
chỉ là quan điểm của cá nhân người đó, đón nhận như thế nào là tùy vào nhận định
của riêng bạn.
____
Còn tiếp:
Phần 2: Phương pháp đánh giá các vấn đề xã hội gây tranh cãi, khó kiểm chứng
thông tin. (Nhìn từ phong trào Black Lives Matter và Antifa)
Phần 3: Cách thức làm ra tin giả, tin vịt, và diễn giải sai lệch bản chất vấn
đề nhằm định hướng (bêu tên các trang tin bất hảo và cách thức họ hoạt động).
-------------------------------------------
.
.
Hiếu
Bá Linh
15/11/2020
Ngày 13-11-2020, kênh
Trump Card trên YouTube đăng lại video clip của kênh truyền hình Mỹ Newsmax,
trong đó dân biểu Louie Gohmert nói: Những người có mặt tại Đức tường thuật rằng,
Scytl, một công ty của Tây Ban Nha, sản xuất phần mềm thu thập và xử lý dữ liệu
bầu cử tổng thống Mỹ 2020, đã bị một lực lượng lớn quân đội Mỹ đột kích và đã tịch
thu các máy chủ Dominion ở Frankfurt, Đức… Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020 bị
cáo buộc gian lận bởi công ty Scylt và công ty Hệ thống bỏ phiếu Dominion
(Dominion Voting Systems).
Luật sư của ông Trump đã
tweet rằng “Biden và đồng bọn của chúng không thể ngủ ngon đêm nay”.
Ngay sau đó, trên các mạng
xã hội tràn ngập những tin giả (fake news) về chuyện cuộc bầu cử tổng thống Mỹ
bị gian lận. Tin giả này nói rằng, công ty phần mềm Tây Ban Nha Scytl, chuyên
cung cấp phần mềm khắp thế giới gian lận bầu cử, đã được sử dụng thông qua máy
chủ Dominion trong cuộc bầu cử ở Mỹ vừa qua. Vì vậy ông Trump đáng lẽ thắng cử,
nhưng bị gian lận, thành ra thua ông Biden.
Tác giả đã truy ra nguồn
gốc của tin giả này (fake news) như sau: Ngày 8-11-2020, tức năm ngày trước khi
dân biểu Louie Gohmert đưa thông tin lên kênh truyền hình Newsmax, trên
Twitter, một nhân vật mang tên Zeynep Mol (tên họ của người
Thổ Nhĩ Kỳ) đã viết bằng tiếng Đức và kèm theo bản đồ kết quả bầu cử Mỹ:
“Máy chủ đã góp phần gây ra gian lận bầu cử nằm tại
FRANKFURT AM MAIN (Đức) !! !!Đêm qua máy chủ đã bị tịch thu bởi một lực lượng lớn!
Một phần mềm đã được sử dụng để tính toán rằng Biden còn cần bao nhiêu phiếu để
thắng Trump”.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/11/1-28.png
Nguồn tin giả (fake news) nói đây là kết quả trước
khi bị gian lận. Ảnh chụp màn hình
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/11/2-1.png
Tweet của Zepnep Mol ngày 8-11-2020
Cũng trong ngày
8-11-2020, Zepnep Mol viết tiếp những tweet khác bằng tiếng Đức, tiếng Thổ Nhĩ
kỳ và tiếng Anh với nội dung như sau:
“Scytl (công ty Tây Ban Nha) có lẽ cũng dính líu!!
[Tôi vẫn chưa thể xác nhận sự chính xác như thế nào. Tôi sẽ viết khi tôi xác nhận
được].
Sắp tới sẽ lớn chuyện. Công ty phần mềm Tây Ban Nha
Scytl đang trong tầm ngắm. Công ty này cung cấp khắp thế giới phần mềm gian lận
bầu cử đã được sử dụng ở Hoa Kỳ. Máy chủ để gian lận nằm ở Đức (Frankfurt)”.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/11/2-2.png
Ảnh chụp tweet của Zepnep Mol viết bằng tiếng Đức
Zepnep Mol viết: “Một kẻ
bất hảo nghĩ xấu xa … mỉm cười. Đêm qua máy chủ đã bị tịch thu bởi quân đội Hoa
Kỳ với một lực lượng khổng lồ.
Bây giờ đến phần “người ta không thể tưởng tượng được”.
Phần mềm mà các máy tính sử dụng để kiểm phiếu là thuộc sở hữu và nằm dưới sự
điều khiển của Paul Pelosi, chồng của bà Nancy Pelosi!! Ông ta không chỉ nằm
trong hội đồng quản trị của công ty phần mềm, mà còn sở hữu đa số cổ phần. “Sự
cố” này chỉ “trục trặc” một chiều, không phải là tai nạn, mà là một phần mềm
máy tính được thiết lập để thực hiện tất cả những việc mà không một ai trong
chúng ta biết”.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2020/11/1-31.png
Ảnh chụp màn hình tweet của Zeynep Mol, kèm theo bức
ảnh bà Nancy Pelosi, chủ tịch Hạ viện Mỹ và chồng là Paul Pelosi
“Phần mềm này chạy nhanh đến mức chúng ta thậm chí
không thể nhận biết con số thống kê thực tế. Bằng cách này, nó có thể ‘công bố‘
kết quả các bang 10 phút sau khi cuộc bầu cử kết thúc. Thuật toán đã tính toán
để Biden chiến thắng, dựa trên thông tin mà nó đã nhập vào hệ thống”.
Như vậy có thể khẳng định, tất cả những tin vịt mà
dân biểu Louie Gohmert nói trên kênh truyền hình Newsmax ngày 13-11 là hoàn
toàn dựa vào những gì nhân vật Zeynep Mol viết trên twitter trước đó 5 ngày.
Ngoài ra, Hãng Thông tấn Anh Reuters cũng đã đưa
tin, khẳng định những thông tin trên là tin giả. Ông Paul Pesoli, chồng bà
Nancy Pelosi, chủ tịch Hạ viện Mỹ, chẳng có liên quan gì đến công ty
Scylt cũng như công ty Hệ thống bỏ phiếu Dominion (Dominion Voting Systems).
Công ty Scytl cũng đã bác bỏ các thông tin giả được
đưa ra liên quan đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ở Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment