Triển
vọng quan hệ Việt – Mỹ dưới thời Tổng thống Biden
Lê Hồng
Hiệp
http://nghiencuuquocte.org/2020/12/01/trien-vong-quan-he-viet-my-duoi-thoi-tong-thong-biden/
Việc Joe Biden đắc cử tổng
thống Mỹ vấp phải nhiều phản ứng trái chiều từ công chúng Việt Nam. Một số bày
tỏ sự thất vọng trước thất bại của Tổng thống Donald Trump vì cho rằng Việt Nam
nhìn chung được hưởng lợi từ các chính sách của Trump, chẳng hạn như lập trường
cứng rắn của ông đối với Trung Quốc hay cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung. Những
người khác hy vọng rằng Biden sẽ áp dụng một lập trường cứng rắn tương tự đối với
Trung Quốc trong khi có các hành vi dễ đoán hơn và ít hung hăng hơn trong việc
thúc đẩy các biện pháp thương mại trừng phạt chống lại Việt Nam.
Vẫn cần thêm thời gian để
biết chính sách Việt Nam của chính quyền Biden sẽ như thế nào, nhưng có cơ sở để
tin rằng chính sách đó sẽ mang nhiều tính kế thừa hơn là thay đổi, và quan hệ
song phương sẽ nhiều khả năng tiếp tục được tăng cường bất chấp những trở ngại
nhất định.
Thứ nhất, lợi ích chiến
lược của hai nước sẽ tiếp tục hội tụ, đặc biệt là trên Biển Đông. Do cạnh tranh
chiến lược Mỹ – Trung đang gia tăng, chính quyền Biden có thể sẽ duy trì một lập
trường cứng rắn đối với Trung Quốc. Nếu Trung Quốc tiếp tục có những hành động
gây hấn ở Biển Đông, hai nước có thể tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác chiến
lược. Hoa Kỳ cần tiếp tục hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực hàng hải và khuyến
khích Việt Nam tham gia vào các thỏa thuận an ninh đa phương hẹp, ví dụ như các
hoạt động của Bộ Tứ. Việt Nam có thể mua vũ khí và trang thiết bị quân sự từ Mỹ,
hoặc cho phép lực lượng Mỹ tiếp cận thường xuyên hơn các cơ sở dịch vụ quân sự
của mình.
Thứ hai, mặc dù chính quyền
Biden sẽ không bỏ qua khoản thâm hụt thương mại lớn và đang gia tăng của Mỹ với
Việt Nam, nhưng họ có thể sẽ áp dụng một cách tiếp cận hợp lý hơn để giải quyết
vấn đề này. Thay vì cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ – một cáo buộc mà Việt
Nam luôn phủ
nhận và các học
giả và nhà
phân tích đã chứng minh là không có cơ sở – chính quyền Biden có thể sẽ
gây áp lực buộc Việt Nam nhập khẩu nhiều hơn từ Mỹ và ngăn các công ty Trung Quốc
trung chuyển hàng xuất khẩu sang Mỹ qua Việt Nam. Chính quyền Biden cũng có thể
nhận ra rằng sự gia tăng gần đây trong xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ một phần
là do cuộc chiến thương mại mà Mỹ đang tiến hành chống lại Trung Quốc, điều
khuyến khích một số nhà cung cấp chuyển cơ sở sản xuất sang Việt Nam.
Biden có thể muốn dẫn dắt
Mỹ quay lại Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương
(CPTPP) để tái khẳng định vai trò lãnh đạo của Mỹ trong thương mại đa phương. Nếu
điều này thành hiện thực, quan hệ song phương sẽ được tăng cường đáng kể. Tuy
nhiên, nếu Biden thực sự muốn Mỹ tham gia trở lại, ông có thể sẽ tìm kiếm những
thay đổi đối với Hiệp định mà các thành viên hiện tại không muốn thực hiện. Vào
tháng 9, một quan chức Việt Nam cho
biết Việt Nam có thể muốn đàm phán một hiệp định thương mại tự do song
phương với Mỹ nếu Biden giành chiến thắng. Nếu bắt đầu một cuộc đàm phán như vậy,
hai bên có khả năng giải quyết các bất đồng thương mại một cách “hòa bình hơn”
và củng cố hơn nữa nền tảng kinh tế của quan hệ song phương.
Thứ ba, bản thân Biden dường
như có quan điểm tích cực về Việt Nam. Năm 2015, trong chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng
Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Biden, lúc đó là Phó Tổng thống, đã tổ chức tiệc chiêu
đãi ông Trọng và lảy Kiều để bày tỏ sự lạc quan về quan hệ song phương. Tuần
trước, ông đã bổ nhiệm Antony Blinken làm Ngoại trưởng trong nội các sắp tới của
mình. Blinken cũng có quan điểm thân thiện đối với Việt Nam. Trong thời gian diễn
ra chuyến thăm Hoa Kỳ của TBT Trọng hồi năm 2015, Blinken, khi đó là Thứ trưởng
Ngoại giao, đã viết một bài
bình luận có tựa đề “Cơ hội chiến lược để thúc đẩy quan hệ Việt – Mỹ”,
trong đó ông bày tỏ sự lạc quan mạnh mẽ về quan hệ song phương. Mặc dù chính
sách Việt Nam của chính quyền Biden sẽ được định hướng chủ yếu bởi lợi ích quốc
gia của Hoa Kỳ, nhưng quan điểm cá nhân tích cực của các quan chức chủ chốt về
Việt Nam có thể giúp duy trì quỹ đạo đi lên của quan hệ song phương.
Tuy nhiên, một yếu tố tiềm
tàng có thể gây cản trở cho quan hệ song phương trong bốn năm tới là việc chính
quyền Biden nhấn mạnh khía cạnh dân chủ và nhân quyền, dự kiến sẽ là một trong những yếu tố chính giúp phân biệt chính sách đối ngoại
của Biden với chính sách đối ngoại của Trump. Nếu Biden thực hiện cam kết này,
Việt Nam sẽ cần phải cải thiện hồ sơ nhân quyền của mình để tránh những trở ngại
trong quan hệ song phương.
Tuy nhiên, vấn đề này nhiều
khả năng sẽ không làm chệch hướng quan hệ song phương. Mặc dù có những khía cạnh
trong hồ sơ nhân quyền Việt Nam cần cải thiện, nhưng nhìn chung hồ sơ nhân quyền
của Việt Nam không quá tệ đến mức khiến Washington phải áp dụng các biện pháp mạnh
tay, đặc biệt nếu so với một số quốc gia láng giềng. Do mong muốn thu hút sự
tham gia của Hà Nội vào các nỗ lực nhằm cân bằng lại Bắc Kinh, Washington sẽ có
xu hướng giảm nhẹ vấn đề nhân quyền trong quan hệ với Hà Nội. Rốt cuộc, dưới thời
chính quyền Obama, quan hệ song phương vẫn được cải thiện đáng kể, tiêu biểu là
việc hai bên thiết lập quan hệ đối tác toàn diện vào năm 2013.
Trong bối cảnh đó, việc
Việt Nam vẫn chưa chúc mừng Biden đắc cử là một vấn đề gây khó hiểu với nhiều
người. Năm 2016, các nhà lãnh đạo Việt Nam đã chúc
mừng Trump rất sớm ngay sau ngày bầu cử. Còn lần này, có lẽ Hà Nội muốn
chờ kết quả chính thức. Một lý do khả dĩ cho điều này là Việt Nam có thể vẫn muốn
làm việc với các quan chức cấp cao của chính quyền Trump nhằm “khóa
chốt” những bước tiến gần đây trong quan hệ song phương. Một số nhà phân
tích cũng cho
rằng Việt Nam có thể muốn tránh chọc giận Trump, người có thể đưa ra
các quyết định bất lợi cho Việt Nam trong những ngày cuối cùng tại nhiệm. Cho
dù lý do cho sự thận trọng này là gì, động lực mạnh mẽ của quan hệ Việt – Mỹ sẽ
nhiều khả năng tiếp tục được duy trì sau khi Tổng thống Biden tuyên thệ nhậm chức.
-----------------------
Một phiên bản tiếng Anh của bài viết đã được xuất bản
trên Fulcrum.sg,
chuyên trang bình luận quốc tế của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS-Yusof
Ishak Institute), Singapore.
No comments:
Post a Comment