26/02/21
https://thongluan-rdp.org/quan-di-m/item/20670-nu-c-m-sau-donald-trump
Cho
đến nay Mỹ vẫn được coi là chế độ tổng thống duy nhất đã thành công, không bị
lâm vào ách độc tài hoặc xung đột bế tắc giữa lập pháp và hành pháp. Ngoại lệ
đó bây giờ đã chấm dứt và Mỹ phải đối diện với thực tế. Mỹ sẽ không đương đầu
được với những thách thức nghiêm trọng đang đe dọa nền dân chủ và hòa bình xã
hội với chế độ tổng thống như hiện nay, ngay cả với một tổng thống đầy thiện
chí và kinh nghiệm như Joe Biden.
*
Thượng Viện Mỹ đã biểu quyết tha bổng Donald Trump
sau khi ông bị Hạ Viện buộc tội xúi giục bạo loạn. Tuy vậy đây không phải là
một thắng lợi của Donald Trump như một số người tận tình ủng hộ ông có thể
nghĩ. Trái lại đây là một thất bại của Trump. Điều cần được nhìn rõ là chân
dung của nước Mỹ hiện nay qua sự kiện này.
Một điều rất kỳ
cục và rất sai của chế độ dân chủ Mỹ
Donald Trump đã thua vì một đa số mạnh, 57 trên
tổng số 100 nghị sĩ, đã biểu quyết là ông ta có tội. Hơn nữa một số đông đảo
trong số 43 nghị sĩ bỏ phiếu tha tội cho ông ta cũng tuyên bố là thực ra ông ta
có tội, họ chỉ bỏ phiếu tha tội vì lý do khác.
Lý do đó là một điều rất kỳ cục và rất sai của Hiến
pháp Mỹ, theo đó việc xét xử để cách chức các nhân vật cao cấp trong chính
quyền Mỹ là độc quyền của Thượng Viện (Senate). Trong những trường hợp này
Thượng Viện biến thành một tòa án với các nghị sĩ bỗng nhiên trở thành các bồi
thẩm (Jurors). Thật là quá vô lý vì Thượng Viện không có thể xét xử tổng thống
một cách đúng đắn. Các thẩm phán phải có khả năng chuyên môn cao về luật và
phải hoàn toàn vô tư, không thể chịu một áp lực nào, để chỉ xét xử theo luật
pháp và lương tâm. Ở đây các nghị sĩ không phải là các thẩm phán chuyên nghiệp
cũng không xét xử theo luật pháp và lương tâm mà theo thẻ đảng và chỗ đứng cá
nhân. Hậu quả nghịch thường là trong số những người nghị sĩ bỗng nhiên trở
thành bồi thẩm này có hai người đáng lẽ cũng phải bị coi là có tội và bị đem
xét xử cùng với Donald Trump. Đó là Josh Hawley và Ted Cruz. Cả hai đều đã hùa
với Trump hô hào cuộc bạo loạn này. Chúng ta có thể biết trước họ sẽ biểu quyết
như thế nào. Tại đa số các nước dân chủ thường có một tòa án gọi là Tòa án Hiến
pháp (Cour Constitutionnel, Constitutional Court) để xét xử các nhân vật quan
trọng. Thẩm phán của các tòa án này là những thẩm phán chuyên nghiệp được chọn
trong số những người có uy tín nhất. Họ tuyệt đối không chịu một áp lực nào và
vì thế chỉ xét xử theo hiến pháp, luật pháp và lương tâm. Mỹ cũng cần một tòa
án như vậy. Đây là một dịp thêm nữa cho thấy nước Mỹ cần xét lại thể chế chính
trị của mình, đặc biệt là vai trò của Thượng Viện.
Thể diện của nước Mỹ
Tuy không bình thường nhưng vụ xét xử này rất quan
trọng để gỡ thể diện cho nước Mỹ và nền dân chủ Mỹ. Tội của Donald Trump quá
lớn và cách hành xử của ông ta quá tệ.
Nhiều người vẫn chưa ý thức được mức độ nghiêm
trọng của biến cố 06/01/2021. Không thể so sánh cuộc bạo loạn đập phá điện
Capitol này với những hành động của vài phần tử lưu manh lợi dụng các cuộc biểu
tình của phong trào Black Lives Matter để đập cửa kính, cướp vài đôi giầy hay
vài quần Jean, cũng như không thể nói con voi bằng con chuột.
Cuộc bạo loạn 06/01 là một hành động có chuẩn bị để
tấn công điện Capitol, thánh đường của nền dân chủ Mỹ, với ý đồ phá tan cuộc
họp của lưỡng viện quốc hội Mỹ để long trọng tuyên bố kết quả cuộc bầu cử tổng
thống 03/11/2020, một trong những cuộc bầu cử quan trọng nhất của nước Mỹ. Các
tổ chức cuồng Trump –Proud Boys, Oath Keepers, Southern Plains Patriots v.v. -
chủ động cuộc bạo loạn này cũng sẵn sàng giết người. Họ đã dựng một giá treo cổ
để hành quyết Phó tổng thống Mike Pence, Chủ tịch hạ viện Nancy Polesi và nhiều
dân biểu, nghị sĩ khác. Hậu quả đã có thể rất nghiêm trọng, đưa nước Mỹ vào
khủng hoảng và nội chiến. Rất may là đã chỉ có 5 người chết và hai người tự tử
sau đó.
Một lý do rất quan trọng khác nằm ở trong triết lý
chính trị mà nhiều người chưa ý thức được. Nền tảng của mọi nền dân chủ là sự
chấp nhận kết quả các cuộc bầu cử và chuyển giao quyền hành một cách hòa nhã.
Donald Trump đã không như thế. Vài tháng trước cuộc bầu cử ông ta đã nói rằng
nếu ông ta không thắng thì cuộc bầu cử chỉ có thể là gian lận. Sau khi thất bại
ông ta đã khởi kiện hơn 60 vụ, tất cả đều bị các tòa án bác bỏ vì không có bằng
chứng và lập luận xác đáng. Các luật sư của ông không hề phản đối các phán
quyết này. Bộ trưởng tư pháp Bill Barr, Phó tổng thống Mike Pence, lãnh tụ Cộng
hòa tại Thượng Viện Mitch McConnell đều nhìn nhận là không có gian lận. Còn cần
gì thêm nữa để Trump nhìn nhận kết quả cuộc bầu cử ? Tuy vậy ông ta vẫn ngoan
có nói bừa là đã có gian lận lớn và hô hào bạo loạn, kể cả tấn công và trụ sở
Quốc hội ngày 06/01. Đây là một xúc phạm trắng trợn tới ngay nền tảng của chính
quyền Mỹ.
Trump phải bị xét xử để Mỹ còn là một nước dân chủ,
để nước Mỹ còn là nước Mỹ.
Lập luận của hai bên là gì ? Đúng sai ra sao ?
Điều đáng chú ý là Trump, các luật sư của Trump và
những người người ủng hộ ông nhấn mạnh nhất vào vấn đề thủ tục thay vì vào nội
dung. Họ nói rằng vụ án này không hợp hợp hiến pháp vì Trump không còn tại chức
nữa. Như vậy một cách mặc nhiên họ đã nhìn nhận Trump có tội. Nhưng lập luận
thủ tục này cũng không có giá trị vì chính Thượng Viện -định chế có thẩm quyền
để phán quyết vụ xét xử này có hợp hiến hay không- đã biểu quyết đúng theo quy
định là cuộc xét xử này hợp hiến. Về nội dung, họ chỉ viện dẫn được một câu nói
của Trump trong bài diễn văn trước Nhà Trắng với đám đông trước khi họ tiến về
điện Capitol là "hãy tiến tới một cách hòa bình và yêu nước" (going
on peacefully and patriotically). Nhưng ngay trong bài diễn văn này ông ta cũng
kích động bạo lực bằng những câu nói hung bạo như "Hãy chiến đấu
chết bỏ" (We'll fight like hell) ; "Nếu yếu nhược
chúng ta sẽ không giành lại được đất nước" (We won't take back
our country with weakness). "Giành lại đất nước" có nghĩa là coi
những người không cùng phe với ông là quân cướp nước ? Còn gì hung bạo hơn ?
Trump cũng kích động căm thù cả với Phó tổng thống Mike Pence chỉ vì ông này
muốn tuân thủ hiến pháp, nghĩa là không nghe theo lời ông để lợi dụng vai trò
chủ tịch Thượng Viện –dành cho phó tổng thống, một trong những điều quái gở
khác của hiến pháp Mỹ- để tuyên bố rằng cuộc bầu cử là gian lận và do đó Joe
Biden không đắc cử. Điều này chứng tỏ Donald Trump hoặc điên hoặc không hiểu gì
về Hiến pháp Mỹ. Cuộc bầu cử đã xong, các đại cử tri đã bỏ phiếu, phó tổng
thống chỉ có vai trò nghi lễ là long trọng tuyên bố Joe Biden chính thức đắc cử
tổng thống mà thôi. Trước đó Trump cũng đã gửi cả ngàn Tweet kích thích bạo
loạn. Kể cả kêu gọi những người ủng hộ ông phải man rợ (will
be WILD). Điều đặc biệt nghiêm trọng là, theo các cộng sự viên thân cận của
ông, Trump theo dõi trực tiếp cuộc bạo hành tại Capitol trên truyền hình nhưng
không hề can thiệp, cụ thể như kêu gọi đồng đảng chấm dứt bạo loạn hay ra lệnh
cho Vệ Binh Quốc Gia cứu nguy cho Quốc hội mặc dù đã được các cộng sự viên, kể
cả cựu chánh văn phòng Nhà Trắng khẩn khoản yêu cầu. Nói chung là những lập
luận bênh vực Trump không có gì có trọng lượng. Các công tố, chính xác là các
dân biểu Dân chủ đảm nhiệm vai trò công tố, trưng những hình ảnh của cuộc bạo
loạn, những tuyên bố của Trump và đồng đảng. Họ có đầy đủ bằng cớ. Họ cũng đã
biện luận rất thuyết phục và cảm động. Thực ra họ cũng không cần phải biện
luận. Tất cả các nghị sĩ đều có mặt tại điện Capitol hôm đó và đều suýt là nạn
nhân nếu không chạy kịp. Phòng họp của Thượng Viện, bây giờ là tòa án xét xử
Trump, đồng thời cũng chính là hiện trường của cuộc bạo loạn. Tất cả các nghị
sĩ đều biết Trump có tội. Tuy vậy đã chỉ có 7 nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu cùng
với 50 nghị sĩ Dân chủ để kết tội Trump, một ngoại lệ chưa từng có trong lịch
sử Mỹ và chứng tỏ Trump đã thất bại, bởi vì trong những vụ xử trước đây
chưa bao giờ một nghị sĩ nào biểu quyết kết án một tổng thống cùng đảng với
mình. 43 nghị sĩ Cộng hòa khác đã biểu quyết theo thẻ đảng. Và Trump được
tha bổng.
https://live.staticflickr.com/65535/50983435627_a5c476246d.jpg
Lãnh tụ Cộng hòa tại Thượng Viện Mitch
McConnell nhìn nhận cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 03/11/2020 là không có gian
lận.
Kết quả và hậu quả của vụ xử án này sẽ ra sao ?
Kết quả này không làm ai ngạc nhiên nhưng hậu quả
vụ này rất quan trọng. Trước
hết, nó báo động về sự băng hoại của chính trị Mỹ. Băng hoại đến nỗi một con
người thô lỗ và trơ trẽn, sơ sài về kiến thức, thấp kém về nhân cách, vô đạo
đức và vô trách nhiệm như Donald Trump mà đã có thể trở thành tổng thống Mỹ và
hơn thế nữa vẫn còn được gần một nửa dân chúng tín nhiệm sau bốn năm tác hại
khiến đoàn kết dân tộc và uy tín nước Mỹ tiêu tan. Hàng trăm ngàn người cũng đã
không bị thiệt mạng nếu dịch Covid-19 được xử lý một cách nghiêm túc hơn.
Vụ xử án Trump đồng thời cũng là một vụ xử án Đảng
Cộng Hòa. Câu hỏi thực sự đặt ra là Đảng Cộng Hòa liệu có thể còn tồn tại được
không và còn xứng đáng tồn tại nữa không ? Trong rất nhiều năm Đảng Cộng Hòa đã
là nơi trú ẩn của khối người da trắng ít học kỳ thị mầu da và cuối cùng đã tạo
ra hiện tượng Donald Trump. Trump không làm băng hoại bản chất của Đảng Cộng
Hòa như nhiều người nghĩ. Chính sự xuống cấp cả về trí tuệ lẫn đạo đức của Đảng
Cộng Hòa đã thai nghén ra Trump.
Những người có tư cách và liêm sỉ trong Đảng Cộng
Hòa có đủ can đảm và sức mạnh để loại bỏ Trump để cứu Đảng Cộng Hòa không ?
Không dễ.
Nếu loại bỏ Trump họ có nguy cơ sẽ mất trước mắt
gần phân nửa số cử tri và cần một cố gắng hồi phục rất lớn mà chưa chắc gì họ
có được. Đó hình như đang là chọn lựa của Mitch McConnell, lãnh tụ Công hòa tại
Thượng Viện, và những người ủng hộ ông, kể cả lãnh tụ Cộng hòa tại Hạ Viện Kevin
McCarthy. McConnell dù bỏ phiếu tha tội Trump đã lên án Trump một cách đặc biệt
gay gắt. Cuộc chiến giữa Trump và McConnell đã công khai.
Nếu không dám đoạn tuyệt với Trump họ sẽ còn thảm
bại hơn. Sức mạnh chính của Trump là đã phản ánh trung thực sự xuống cấp của
chính trị Mỹ, thể hiện qua sự mạnh lên của những nhóm với lập trường lạc hậu
như kỳ thị chủng tộc, tinh thần dân tộc hẹp hòi, chống toàn cầu hóa v.v. Nhưng
giờ đây, sau khi chúng bùng phát, nước Mỹ và thế giới đã được cảnh giác về sự
sai lầm của những thành kiến này. Sức mạnh của Trump cũng là sức thu hút của
một diễn viên màn ảnh đã hoạt náo thành công những chương trình giải trí bình
dân, nhưng Trump đã già đi và không còn khả năng giải trí nữa. Trump cũng đã
gây thất vọng sau khi bỏ rơi những người bị giải tòa vì tham gia cuộc bạo loạn
6/01. Nói chung, sức thu hút của Trump đang sút giảm. Chưa kể là nhiều phiên
tòa hình sự với những thẩm phán chuyên nghiệp chỉ xét xử theo luật pháp đang
chờ đợi Trump và khả năng Trump có thể bị đi tù không nhỏ. Đảng Cộng Hòa nếu
dại dột cố bám lấy Trump cũng không khác một người sắp chết đuối cố bám lấy một
chiếc phao đang chìm. Nhưng một số khuôn mặt nổi của Đảng Cộng Hòa, như Ted
Cruz và Lindsey Graham đang chọn giải pháp thiển cận này.
Sau cùng cũng có những người, như các nghị sĩ và
dân biểu đã bó phiếu lên án Trump, không chấp nhận cả Trump lẫn McConnell. Họ
muốn một Đảng Cộng Hòa lành mạnh và xứng đáng.
Đảng Cộng Hòa sẽ trải qua một giai đoạn tranh chấp
nội bộ gay go và có nguy cơ bể thành hai đảng, thậm chí thành ba đảng nhỏ.
Chế độ lưỡng đảng của Mỹ có nhiều triển vọng sẽ
chấm dứt nhường chỗ cho một giai đoạn đầy ẩn số. Đảng Dân Chủ có thể có đa số
vuợt trội sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ hai năm tới đây và trong một thời gian
sau đó nhưng không có gì bảo đảm là tình trạng này sẽ kéo dài. Đảng Dân Chủ
cũng có thể sẽ bị vỡ thành hai, với một đảng dân chủ trung hữu và một đảng xã
hội, bởi vì chính nó cũng không còn đồng thuận trên một tư tưởng chính trị
chung. Có gì chung giữa Bernie Sanders và Joe Biden ?
Không phải chỉ riêng Đảng Cộng Hòa có vấn đề mà
Đảng Dân Chủ cũng có bởi vì chính chế độ dân chủ Mỹ đang lung lay.
Dân chủ đã khiến Mỹ từ một vùng đất hoang vu với
dân cư thưa thớt trở thành siêu cường vượt trội của thế giới, nhưng rồi vì đã
quá tự mãn với thành công của mình Mỹ đã không chịu xét lại mô hình dân chủ của
mình và dần dần tích lũy những tật bệnh nghiêm trọng. Nền dân chủ Mỹ không vững
mạnh như nhiều người nghĩ. Đã có rất nhiều tác phẩm giá trị trình bày tình
trạng xuống cấp báo động của nền dân chủ Mỹ. Tóm tắt rất sơ lược những báo động
này cũng đòi hỏi cả một bài viết công phu. Ổ đây chỉ xin liệt những nét chính
liên quan đến bầu cử.
Thứ nhất là chính quyền Mỹ không còn thực sự đại
diện cho người Mỹ. Do mê mải chạy theo chủ nghĩa kinh tế phóng khoáng
(liberalism), tài chính sau cùng đã chế ngự kinh tế và chính trị. Chi phí tranh
cử tốn kém và không được ngân sách quốc gia tài trợ đã khiến các ứng cử viên
vào các chức vụ công cử như dân biểu, nghị sĩ, thống đốc phải được những người
giầu có nhất tài trợ và muốn như thế phải được họ chọn lựa để phục vụ họ. Một
nghiên cứu của giáo sư Lawrence Lessig cho thấy là trên thực tế quyền chỉ
định những người lãnh đạo Mỹ -tổng thống, thống đốc, dân biểu, nghị sĩ v.v.-
thực ra chỉ nằm trong tay 0,02% -hay khoảng 60.000 người- giầu nhất. Không ai
có thể đắc cử nếu không có sự bảo trợ của họ. 99,98% cử tri Mỹ chỉ được bầu
trong số ứng cử viên đã được họ chọn trước. Cũng tương tự như các chế độ
"đảng cử dân bầu" dù các quyền tự do cá nhân được tôn trọng (1).
Sau đó, trong đa số các trường hợp lá phiếu của
người dân cũng không có tác dụng nào do hậu quả của thủ thuật mà tiếng Mỹ gọi
là Gerrymandering, tạm dịch là "chắp vá đơn vị bầu cử",
trong đó các đơn vị bầu cử không phải là những cộng đồng gần gũi mà chủ yếu được
sắp xếp để gần như chắc chắn sẽ bầu cho ứng cử viên của Đảng Cộng Hòa, hay Đảng
Dân Chủ. Cả hai đảng đều thi đua chắp vá cho nên cuối cùng bản đồ bầu cử là cả
một sự xúc phạm đối với địa lý. Có những đơn vị bầu cử với hình thù quái đản,
đôi khi giống như những con giun quằn quại. Trong một nghiên cứu đăng trên
báo Washington Post, nhà báo Christopher Ingraham cho biết vì
thủ thuật chắp vá này kết quả bầu cử dân biểu tại 345 trên tổng số 435 đơn vị
đã được biết trước, bầu cử chỉ diễn ra trong 90 đơn vị.
https://live.staticflickr.com/65535/50985012377_62d9fbde6b.jpg
Với thủ thuật Gerrymandering, cả hai đảng Dân
chủ và Cộng hòa Mỹ đều thi đua chắp vá cho nên cuối cùng bản đồ bầu cử là cả
một sự xúc phạm đối với địa lý. (Ảnh Christopher Ingraham, The Washington Post,
15/05/2014)
Tóm lại, cử tri Mỹ chỉ được bầu trong số những ứng
cử viên đã được một thiểu số rất nhỏ chọn trước và sau đó trong đa số trường
hợp lá phiếu của họ cũng không có tác dụng gì. Nền dân chủ Mỹ còn giá trị gì ?
Và không phải chỉ có thế. Chênh lệch giầu nghèo và
bất công xã hội quá đáng, hậu quả của chủ nghĩa phóng khoáng không kiểm soát,
còn tạo ra nhiều hậu quả nghiêm trọng khác. Trong các nước dan chủ phát triển
Mỹ là nước có chỉ số hạnh phúc thấp nhất, tuổi thọ trung bình thấp nhất, tỷ lệ
tốt nghiệp đại học thấp nhất, tỷ lệ người mắc bệnh tâm thần và tỷ lệ tội phạm
cao nhất v.v. Tất cả những vấn đề đó đều rất khó giải quyết vì đã tích lũy quá
lâu. Nhưng tại sao Mỹ đã không thể giải quyết các vấn đề ngay khi chúng lộ diện
?
Cho đến nay Mỹ vẫn được coi là chế độ tổng thống
duy nhất đã thành công, không bị lâm vào ách độc tài hoặc xung đột bế tắc giữa
lập pháp và hành pháp. Ngoại lệ đó bây giờ đã chấm dứt và Mỹ phải đối diện với
thực tế. Mỹ sẽ không đương đầu được với những thách thức nghiêm trọng đang đe
dọa nền dân chủ và hòa bình xã hội với chế độ tổng thống như hiện nay, ngay cả
với một tổng thống đầy thiện chí và kinh nghiệm như Joe Biden. Lý do là vì
những cải tổ lớn đòi hỏi một đồng thuận lớn trong khi chế độ tổng thống có đặc
tính là làm yếu đi các chính đảng và do đó làm xuống cấp dân trí. Một đặc tính
khác của chế độ tổng thống là nó tự nhiên dẫn tới chế độ dân túy và sau đó độc
tài. Donald Trump vừa là một báo động. Mỹ sẽ chỉ giải quyết được những thử
thách nếu thoát ra khỏi chế độ tổng thống, bằng một cố gắng liên tục giảm dần
quyền hạn của tổng thống, gia tăng quyền của Hạ Viện đề cuối cùng tiến tới chế
độ đại nghị với một tổng thống do Hạ Viện bầu ra và chịu trách nhiệm trước Hạ
Viện. Quyền lực của Thượng Viện được giới hạn trong quan tâm bảo vệ quyền lợi
của các bang nhỏ. Nền dân chủ Mỹ rất yếu bệnh và sẽ đòi hỏi một thời gian dài
để bình phục, nếu có thể bình phục.
https://live.staticflickr.com/65535/50982625148_da7aa77e7f.jpg
Dân chủ và nhân quyền không còn tùy thuộc vào
Mỹ mà đã trở thành nguyện ước và khuynh hướng của toàn thế giới. Ảnh minh họa :
Biểu tình tại Myanmar đòi chấm dứt chế độ độc tài quân phiệt Miến
Lời cuối cùng thay cho kết luận :
Có phải lo âu cho phong trào dân chủ thế giới và
các dân tộc đang chật vật để có dân chủ như Việt Nam không ? Dĩ nhiên là có khi
Mỹ, nước dân chủ mạnh nhất và cho tới nay được coi là trung tâm dân chủ của thế
giới, đang bị chao đảo và phải lo cho chính mình.
Tin mừng là dân chủ và nhân quyền không còn tùy
thuộc vào Mỹ mà đã trở thành nguyện ước và khuynh hướng của toàn thế giới. Dân
chủ chưa bao giờ mạnh bằng lúc này. Các chế độ độc tài không còn dưỡng khí để
thở và sẽ tắt thở.
Nguyễn Gia Kiểng
(26/02/2021)
---------------------
(1) Nguyễn Gia Kiểng, "Vũ
khí của Donald Trump", thongluan-rdp.org, 26/01/2021
No comments:
Post a Comment