Thứ hai, 8/3/2021, 23:00
(GMT+7)
https://vnexpress.net/khau-trang-trong-thung-rac-4245404.html
Cả nhà tôi, 6 người, hàng
ngày vẫn bỏ khẩu trang đã dùng vào túi rác, cho tới khi tôi gặp chị lao công.
Mỗi ngày, một gia đình Hà
Nội thải ra ít nhất một chiếc khẩu trang dùng một lần. Như gia đình tôi, 6
người, thải ra 2 tới 3 chiếc. Vị chi riêng nhà tôi thải ra mỗi tháng khoảng 90
chiếc khẩu trang dùng nhanh.
Tình cờ chủ nhật tuần
trước, tôi đi đổ rác, gặp chị công nhân Công ty vệ sinh môi trường đôi thị Hà
Nội và trò chuyện.
Tôi phải cầm chổi hay lấy
que khều khẩu trang từ xa, không dám đụng tay vào, biết đâu có Covid", chị
lao công dọn rác khu nhà tôi ở phường Vĩnh Phúc, quận Ba Đình kể.
"Dịch bệnh, các
ngành khác vắng chứ rác thì ngược lại", chị bảo. Từ hồi có dịch, rác rất
nhiều. Nhất là khẩu trang, rác thải nhựa dùng một lần và dụng cụ y tế. "Họ
vứt bừa bãi, rất sợ lây bệnh", chị bảo.
Tôi hỏi tại sao công ty
chị không trang bị đồ bảo hộ và hướng dẫn an toàn cho nhân viên thu gom rác,
không yêu cầu người dân để riêng khẩu trang và dụng cụ y tế bỏ đi. Chị trả lời
ngay: "Việc đó đòi hỏi phải có thùng đựng rác riêng, phân loại rác, rồi
chúng tôi cũng phải có xe chở rác riêng, chi phí và tiền công phải tăng lên nữa
chứ". Rác thải nhiều hơn, nhưng lương chị vẫn thế.
Tôi tính nhanh, dân số Hà
Nội khoảng 9 triệu người. Loại trừ nhóm không bắt buộc đeo khẩu trang như trẻ
em dưới hai tuổi, mỗi ngày Hà Nội thải ra khoảng 3 tới 4 triệu khẩu trang. Mỗi
tháng, rác thải thành phố có thêm khoảng 100 triệu khẩu trang dùng một lần.
Đó là chưa kể rác thải từ
lượng người ra, vào, tạm trú, công tác tại Thủ đô, cũng như chưa tính đến các
loại rác thải y tế và rác thải khác phát sinh từ dịch Covid-19.
Bên cạnh việc chống dịch,
thế giới đang vật lộn với vấn nạn khác được tạo ra từ cái tên Covid-19: nạn rác
thải y tế.
Bộ Môi trường Trung Quốc
thống kê, thời điểm đại dịch đạt đỉnh ở Vũ Hán, lượng rác thải y tế trung bình
một ngày lên đến 240 tấn, gấp 6 lần mức bình thường. Còn theo Ngân hàng Phát
triển châu Á, thủ đô Manila của Philippines cũng tạo ra lượng rác thải y tế
hàng ngày lên đến 280 tấn, cao hơn nhiều lần mức thông thường.
Tổ chức Y tế Thế giới hồi
tháng 3/2020 ước tính, để phòng chống lây nhiễm Covid-19, mỗi ngày, cả thế giới
cần 89 triệu khẩu trang y tế, 76 triệu găng tay, 30 triệu bộ đồ bảo hộ dành
riêng cho các nhân viên y tế.
Việc nhiều quốc gia bắt
buộc đeo khẩu trang nơi công cộng khiến lượng khẩu trang được người dân sử dụng
và thải ra hàng ngày ước tính đạt 129 tỷ chiếc mỗi tháng, theo báo cáo trên Tạp
chí Khoa học và Công nghệ môi trường ACS tháng 10/2020. Đó là chưa kể đến một
loạt dụng cụ điều trị y tế, tiêm vaccine, thiết bị bảo hộ phát sinh khác như mũ
có tấm kính chắn, kính mắt bảo hộ, đồ bảo hộ khác...
Tình hình tại Việt Nam
cũng tương tự. Trước dịch Covid-19, mỗi ngày cả nước có khoảng 120.000 mét khối
nước thải y tế, 350 đến 400 tấn chất thải y tế - trong đó có 42 tấn chất thải y
tế độc hại cần được xử lý. Trong thời dịch, số lượng này ước tính tăng lên gấp
hai, ba lần.
Rác thải nhựa trở thành
một vấn đề môi trường cấp thiết. Những vật dụng được dùng một lần để phòng
chống dịch và giãn cách xã hội tăng đột biến như: khẩu trang dùng một lần, hộp
đựng đồ ăn, nước uống mua để mang đi, bao bì nylon đóng gói
hàng hóa mua sắm trực tuyến.
Mua bán trực tuyến và đồ
ăn mang đi tăng 78% tại Mỹ, 65% tại Singapore, 50% tại Trung Quốc và 57% tại
Việt Nam, theo báo cáo của Parashar và Hait, tháng 9/2020. Mặt khác, năng lực
xử lý rác thải y tế và rác thải nhựa lại giảm do phải ưu tiên nguồn lực để
phòng chống dịch. Tạp chí Khoa học và công nghệ môi trường ACS tháng 10/2020
ước tính lượng rác thải nhựa của năm 2020 tăng 30% so với năm trước trên toàn
cầu.
Một số nghiên cứu gần đây
chỉ ra có ít nhất bốn tác hại chính của rác thải y tế. Một là nguy cơ phát tán
dịch bệnh bởi các loại siêu vi, vi khuẩn, nấm vẫn tiếp tục sinh sôi nảy nở
trong lớp sợi của khẩu trang hoặc rác thải y tế khác. Thứ hai, nguy cơ gây ô
nhiễm môi trường. Khẩu trang y tế làm bằng chất liệu vải không dệt khá bền nên
khó phân huỷ trong môi trường tự nhiên, được một số nước xếp vào loại rác thải
y tế độc hại phải được xử lý đặc biệt. Nếu rác thải y tế không được xử lý đúng
quy trình, chúng tồn tại ở môi trường, gây ô nhiễm không khí và ô nhiễm nguồn
đất, nước. Ba là gây mất mỹ quan, giảm chất lượng cuộc sống. Thứ tư, việc rác
thải y tế tăng đột biến gây khó khăn cho khả năng xử lý chất thải đảm bảo an
toàn dịch tễ và vệ sinh môi trường.
Khi khối lượng rác thải y
tế vượt quá năng lực xử lý của đơn vị chuyên trách, nguy cơ lây nhiễm dịch
bệnh, hủy hoại môi trường, khả năng lợi dụng kẽ hở pháp luật để thu lợi bất
chính bất chấp sức khỏe, sinh mạng của cộng đồng sẽ nảy sinh.
Tại Việt Nam, việc xử lý
rác thải từ các cơ sở y tế đã có quy trình nghiêm ngặt, nhưng việc phân loại,
gom và xử lý rác thải khẩu trang, đồ bảo hộ phòng dịch của người dân và các lực
lượng khác như nhân viên môi trường, cán bộ quản lý khu cách ly... lại chưa có
quy trình, hướng dẫn riêng và cụ thể.
Mặc dù chính phủ đã có
quy định về quản lý chất thải và vệ sinh trong phòng, chống dịch Covid-19, yêu
cầu thu gom và xử lý rác thải y tế, gồm khẩu trang, cũng như văn bản yêu cầu
các tỉnh, thành phố kiểm tra và xử phạt hành vi vứt khẩu trang sai nơi quy
định. Nhưng chúng ta chưa có một quy trình riêng biệt để thu gom rác thải khẩu
trang cùng chế tài xử lý người vi phạm. Khẩu trang vẫn đang được trộn lẫn trong
các thùng rác mỗi ngày. Nguy hại hơn, một số đối tượng đã thu gom khẩu trang
dùng rồi, tái chế qua loa rồi bán
lại.
WHO hướng dẫn, khẩu
trang, găng tay phải được xử lý nghiêm ngặt như mọi loại rác thải y tế và tuyệt
đối không tái chế khẩu trang bởi rủi ro dịch tễ rất cao. Trung Quốc khuyến nghị
người dân khử trùng khẩu trang đã sử dụng bằng cồn trên 70 độ hoặc xà phòng
trước khi vứt bỏ hoặc tái sử dụng. Từ nay gia đình tôi sẽ bỏ khẩu trang riêng
một túi rác, hy vọng sẽ có thêm nhiều người làm như vậy.
Những chiếc khẩu trang bị
vứt bên đường hoàn toàn có thể là một nguồn lây nhiễm Covid-19 trong cộng đồng
cho chính mỗi chúng ta. Ta đã có chiến lược chống dịch, tại sao chưa có chiến
lược chống rác?
Cấn Văn Lực
No comments:
Post a Comment