VÌ
SAO TIẾNG CƯỜI BỊ CĂM GHÉT?
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=10221490784036594&id=1160946631
Tôi phát hiện ra rằng, những
người cầm quyền trong chế độ toàn trị rất dị ứng với những tác phẩm hài hước,
dù nó nói về bất cứ chủ đề gì. Cứ gây cười là rất đáng ghét và đáng sợ?
Vì sao vậy? Tại sao những
tác phẩm mang đến bạn đọc tiếng cười lại bị săn lùng, ngăn chặn, tìm cách vô hiệu
hóa ở mọi nơi, mọi lúc gắt gao, khắc nghiệt đến thế? Hóa ra khi ngồi xem ti vi,
tôi nhận ra toàn bộ các chương trình, dù rất nghiêm trang như những lễ kỉ niệm,
những kì hội họp, những cuộc thăm thú, những lời phát biểu…đều ẩn chứa yếu tố
hài hước, yếu tố diễn hề. Bất cứ gương mặt nào xuất hiện cũng có khả năng gây
cười, nếu người xem có một chút hiểu biết về ông hay bà ta, rồi đặt bên cạnh những
gì ông hay bà ta nói. Làm sao không gây cười được, khi một ông bà nào đó kiến
thức rỗng tuếch, đến viết còn sai chính tả, lại nói rất hùng hồn về những thứ
cao siêu, về thời đại trí tuệ, về tầm nhìn nửa thế kỉ? Làm sao không gây cười
được, khi trong một hội trường nào đó, trên những băng rôn, khẩu hiệu, trên những
dáng đi, cử chỉ nghiêm cẩn…thực chất đều là diễn, đều đang làm trò, chẳng có
cái gì thiêng liêng cả. Hàng ngàn người nét mặt ai nấy đầy vẻ nghiêm nghị, cứ
như họ đang chuẩn bị tuyên thệ, nhưng tất cả đều đang đóng kịch, đang canh chừng
nhau, đang ngầm toan tính giành giật quyền lợi về mình và không một lời nào được
nói ra là thật, không một hành động nào đáng tin. Thế thì làm sao lại không gây
cười. Quan sát rộng ra, mọi thứ khác cũng đều ẩn chứa sự hài hước. Một bức
tranh áp phích, một đoạn phát biểu, những khẩu hiệu nhiều nhan nhản, những cử
chỉ, lời nói như thánh phán, nổ như bom, buông ra ở bất cứ đâu…Cũng đều là những
chi tiết có thể cười vỡ bụng của vở đại hài kịch.
Phàm con người ta rất
ghét phải thấy lại hình ảnh nhếch nhác của chính mình. Bạn cứ làm một cú test
đơn giản mà xem: Tặng một đại nhân thích trịnh trọng nào đó tấm hình chụp ông
ta lúc ông ta ăn mặc lôi thôi, hoặc lúc ông ta chức vụ còn bé tí, ông ta sẽ căm
ghét bạn-kẻ lưu giữ trong kí ức những thứ chả ra gì về ông ta- đến xương tủy.
Vua chúa ngày xưa tìm cách giết bạn nối khố cũng là vì thế. Mà cấp nhếch nhác ấy
chỉ mới ở hình thức, còn lâu mới kinh bằng nhếch nhác từ trong tinh thần. Vì thế,
mọi sự “nhắc cho nhớ lại” còn hơn cả nhạo báng. Con người có thể nói dối ráo hoảnh,
trơ tráo, nhưng nó rất sợ đối diện với chính sự nói dối ấy, rất sợ bị vạch trần
bởi người khác.
Một chế độ tồi tệ cũng thế.
Nó biết rõ nó đang tạo ra hài kịch ở khắp nơi, trong bất cứ công việc núp bóng
nghiêm trang nào, nên không muốn thấy thêm bất cứ một tiếng cười nào nữa. Tiếng
cười nào cũng là đang giễu cợt nó, biến nó thành con rối, thành kẻ hạ đẳng về
trí tuệ, xóc thẳng vào tim óc nó. Nhưng chính vì thế, chính vì không dám chấp
nhận bị chế giễu, sợ tiếng cười như sợ một liều thuốc đắng, mà con người, hoặc
rộng ra là chế độ, sẽ không bao giờ có thể tử tế được. Những thứ nó cần là bọn
nịnh thần, bọn bồi bút và rốt cuộc cũng chính bọn đó sẽ đào huyệt chôn nó. Hãy
khảo sát lại quá trình đi đến tiêu vong, nhiều khi cũng đồng nghĩa với quá
trình tắm máu, của các chế độ căm ghét hài hước , chúng ta dễ dàng nhận ra
chúng cùng chung một kiểu chết: Đó là mù tịt trước mọi sự thật về mình, cho đến
khi tim gan óc tủy thối ruỗng mà không biết. Tương lai của nó không gì khác là
cái chết.
Toàn bộ lý do khiến tác
phẩm hài hước bị ghét bỏ, chính là ở chỗ đó.
Nhưng một xã hội chỉ thay
đổi khi xuất hiện tiếng cười. Đạo đức chỉ được vãn hồi nhờ sự thanh tẩy của tiếng
cười. Chỉ cần thấy nó gây cho quyền lực, cho sự lố bịch nhan nhản khắp nơi nỗi
sợ hãi thế nào, là đủ hiểu sức mạnh của nó. Buồn thay thứ quan trọng đó lại gần
như tuyệt đối vắng bóng trong nền văn học nước nhà. Hoặc nếu có, thì cũng bị
ngăn chặn ở mọi cửa ải khiến nó không thể tham gia vào quá trình cải tạo xã hội.
Nhân đang diễn ra Đại hội
Hội nhà văn, nơi tôi không có mặt vì sợ sự ồn ào, tôi muốn nói với các bạn đồng
nghiệp rằng, chúng ta có lỗi lớn trong việc để cho nền đạo đức chính trị (chứ
chưa nói đến đạo đức xã hội) xuống cấp trầm trọng, là môi trường dung dưỡng những
quan chức tham lam, đồi bại, dốt nát, dối trá…vì thiếu vắng sự giễu nhại. Cái xấu,
cái ác chỉ có thể bị đẩy lùi bằng tiếng cười. Hãy khiến chúng phát điên, phải đối
diện ngày ngày với sự nhếch nhác của chúng, đến mức phải nhảy múa.
Và tiện đây tôi cũng muốn
nói thêm: Cái gọi là tự do sáng tác theo định hướng, không những lố bịch về mặt
ngôn từ, mà còn có nguy cơ biến nền văn học đương đại nước nhà thành đống rác
khổng lồ không sọt nào chứa hết.
Hình : https://www.facebook.com/photo/?fbid=10221490781916541&set=a.10214678173885598
No comments:
Post a Comment