Posted
on 09/07/2018
Khi
một thẩm phán của Tối cao Pháp viện Hoa kỳ mất hoặc nghỉ hưu, một quy trình
nghiêm ngặt và phức tạp sẽ bắt đầu để bổ nhiệm người thay thế.
Việc
này mới xảy ra hôm 27/6 vừa qua khi thẩm phán Anthony Kennedy, người đã nắm giữ
vị trí này hơn 30 năm nay, tuyên bố nghỉ hưu từ ngày 31/7. Điều này được ông thông
báo chính thức cho Tổng thống Donald Trump trong một lá
thư.
Tại
sao ông, với tư cách là một trong chín thẩm phán quyền lực nhất nước Mỹ, nắm
giữ nhánh tư pháp của chính quyền, lại phải thông báo quyết định nghỉ hưu cho
người đứng đầu nhánh hành pháp? Phải chăng nó cũng giống như quan chức Việt Nam
gửi đơn xin từ chức và chờ được cấp trên đồng ý?
Không.
Bức thư này thuần tuý để thông báo, chứ không phải để xin phép. Thẩm phán có
quyền nghỉ hưu mà không phải xin phép ai. Hành động thông báo này là để tổng
thống biết rằng, một ghế sẽ trống ở Tối cao Pháp viện, và đó là lúc tổng thống
cần phải “ra tay” làm một trong những việc quan trọng nhất trong quyền hạn của
mình: tìm kiếm và giới thiệu thẩm phán thay thế.
QUYẾT ĐỊNH NGHỈ HƯU
CỦA THẨM PHÁN ANTHONY KENNEDY (TRÁI) TRAO CHO TỔNG THỐNG TRUMP (GIỮA) VÀ THỦ
LĨNH ĐẢNG CỘNG HOÀ Ở THƯỢNG VIỆN MITCH MCCONNEL (PHẢI) CƠ HỘI VÀNG ĐỂ BỔ NHIỆM
THẨM PHÁN MỚI. ẢNH: COSMOPOLITAN
Do
thẩm phán Tối cao Pháp viện có quyền nắm giữ chức vụ trọn đời, trừ trường hợp
hạn hữu do bị phế truất, nên thông thường họ sẽ có quyền tham gia xét xử trong
hàng chục năm, ảnh hưởng cực kỳ lớn đến xã hội Mỹ. Đó là lý do việc bổ nhiệm
thẩm phán mới là việc trọng đại đối với bất kỳ tổng thống Mỹ nào.
Nhưng
tổng thống không thể làm việc này một mình. Người được tổng thống lựa chọn sẽ
phải đi qua một cánh cửa hết sức ngặt nghèo: Thượng viện Hoa Kỳ. Ta hãy cũng
tìm hiểu toàn bộ quy trình này.
Tối
cao Pháp viện Hoa Kỳ (hay Toà án Tối cao Hoa Kỳ, tiếng Anh là Supreme
Court of the United States, tên viết tắt là SCOTUS hay USSC)
là toà án liên bang cao nhất tại Hoa Kỳ, có thẩm quyền tối hậu trong
việc giải thích Hiến pháp Mỹ, và có tiếng nói quyết định trong các vụ án liên
bang, cùng với quyền tài phán chung thẩm. Họ có quyền tuyên bố các đạo luật
của Quốc hội Hoa Kỳ, các đạo luật của các quốc hội tiểu bang và các hoạt
động của nhánh hành pháp liên bang và tiểu bang là vi hiến.
Là
định chế quyền lực cao nhất của nhánh tư pháp trong chính quyền Hoa Kỳ, Tối cao
Pháp viện là tòa án duy nhất được Hiến pháp Mỹ lập ra. Tất cả tòa án liên bang
khác đều do Quốc hội thành lập.
Hiến
pháp Mỹ không đặt ra yêu cầu cụ thể với các thẩm phán Tối cao Pháp viện, tuy
nhiên tất cả các thẩm phán đều là các luật sư và phần lớn đã từng là thẩm phán
tòa án khu vực. Họ cũng có thể từng là các giáo sư luật. Một trong chín
thẩm phán được chọn ra để đảm nhận vị trí Chánh án (Chief Justice).
Chánh
án (Chief Justice) là người đứng đầu hệ thống tòa án liên bang, đại diện cho nhánh tư
pháp của chính phủ liên bang.
Chánh
án là quan chức pháp lý cao nhất trong nước và đồng thời cũng là người
phát ngôn cho các nhánh tư pháp của chính quyền liên bang Hoa Kỳ. Chánh án đóng
vai trò như là một quan chức hành chính cho hệ thống tòa án liên bang.
Hiến
pháp Mỹ quy định tổng thống “có quyền bổ nhiệm… thẩm phán Tối cao Pháp
viện”, nhưng để “bổ nhiệm” được, tổng thống cần phải có “sự tham vấn và
đồng thuận của Thượng viện”, một trong hai cơ quan của Quốc hội Hoa Kỳ. Quá
trình kép này phản ánh dụng ý của các nhà lập quốc nhằm giảm bớt sức mạnh của
mỗi nhánh thuộc chính quyền liên bang thông qua cơ chế kiểm soát và cân bằng:
Tổng thống đề nghị, Thượng viện quyết nghị.[1]
VIDEO
:
Trên
thực tế, điều này có nghĩa là trước khi quyết định phê chuẩn người nào sẽ trở
thành thẩm phán Tối cao Pháp viện, các thượng nghị sĩ sẽ mời các thẩm phán
được đề cử đến để tiến hành các phiên điều trần kéo dài hàng tuần. Tại
đây, họ sẽ được hỏi về kinh nghiệm cũng như quan điểm về pháp luật (xem
video trên).
Ủy
ban Tư pháp Thượng viện Mỹ hiện nay bao gồm 20 thành viên do Charles Grassley,
đảng viên Đảng Cộng hòa từ bang Iowa, làm Chủ tịch. Họ sẽ xem xét lý lịch
các ứng viên cho chức thẩm phán Tối cao Pháp viện Mỹ và có nhiệm vụ tổ chức một
cuộc bỏ phiếu quyết nghị.
Sau
đó, ứng viên này sẽ được Uỷ ban Tư pháp giới thiệu ra phiên họp toàn thể của
Thượng viện để phê chuẩn. Đến đây, một cuộc đấu tranh chính trị khốc liệt mới
sẽ bắt đầu.
Có
hai giai đoạn quan trọng: tranh luận và bỏ phiếu.
Trong
phần tranh luận, nghị sĩ Mỹ có một đặc quyền thú vị: nói cho đến khi nào không
nói được nữa thì thôi. Không ai có quyền ngăn cản phần phát biểu của bất kỳ
nghị sĩ nào. Do vậy, đôi khi, phe đối lập sẽ tìm cách trì hoãn hoặc làm phá sản
kế hoạch bỏ phiếu phê chuẩn bằng cách thay nhau phát biểu dông dài ngày này qua
ngày khác. Thủ thuật này được gọi là “filibuster”.
Việc
tranh luận chỉ kết thúc khi có ít nhất 60/100 thượng nghị sĩ đồng ý kết thúc.
Thông thường, đảng chiếm đa số trong Thượng viện chỉ kiểm soát được hơn 50 ghế
một chút, khó mà có đủ 60 ghế. Do đó, muốn chấm dứt phần tranh luận, họ phải
thuyết phục được một số thượng nghị sĩ đối lập cho đủ 60 phiếu. Đây sẽ là một
cuộc mặc cả khốc liệt giữa các đảng và giữa các cá nhân thượng nghị sĩ.
Tuy
vậy, vào năm 2013, Đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện đã bãi bỏ truyền thống
filibuster này, ngoại trừ trường hợp phê chuẩn thẩm phán Tối cao Pháp viện. Đến
tháng 4/2017, Thượng viện do Đảng Cộng hoà kiểm soát đã phá bỏ nốt ngoại lệ này
để dễ dàng phê chuẩn ông Neil Gorsuch do Tổng thống Donald Trump đề cử. Do đó,
hiện nay, chỉ cần 51 phiếu là đủ để chấm dứt phần tranh luận.
Đến
phần phê chuẩn, cũng chỉ cần 51 phiếu là đủ. Đến đây thì mọi việc rất dễ dàng
cho đảng chiếm đa số trong Thượng viện.
Video
dưới đây là cảnh Thượng viện Mỹ phê chuẩn vị trí thẩm phàn cho ông Neil Gorsuch
vào tháng 4/2017.
VIDEO
:
Trong
lịch sử Mỹ, các tổng thống thường không vấp phải quá nhiều khó khăn khi đưa
các ứng viên yêu thích của mình vào Tối cao Pháp viện. Trong số danh sách 160
cái tên được đề cử lên Thượng viện kể từ năm 1789, 7,5% (12 ứng viên) đã
chính thức bị Uỷ ban Tư pháp bác bỏ trong khi khoảng 5% (9 ứng viên) đã không
được Thượng viện phê chuẩn. Bên cạnh đó, có 7,5% số ứng viên thẩm phán khác
đã bị rút tên trước khi Thượng viện tiến hành bỏ phiếu.
Không
có Thẩm phán Anthony Kennedy, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ hiện tại sẽ gồm tám thẩm
phán, bốn bảo thủ và bốn cấp tiến. Tổng thống Trump và Đảng Cộng hoà đang cố
gắng bổ nhiệm được thẩm phán mới trong năm nay, trước khi tình thế có thể thay
đổi theo hướng bất lợi cho họ sau cuộc bầu cử tháng 11 tới đây.
Tài
liệu tham khảo:
1.
Justice
Anthony Kennedy’s Exit Sets the Stage for a Fierce Battle Over His Successor, The Wall Street
Journal.
No comments:
Post a Comment