Phạm Phú Khải
27/07/2018
Tôi
đã có dịp coi phim tài liệu “Mẹ Vắng Nhà” do VOICE thực hiện, Clay Pham đạo
diễn.
Tôi
được biết phim này sẽ được chiếu rộng rãi tại Úc và nhiều nơi khác trong thời
gian tới.
Những
ai chưa có dịp xem phim này nên dành chút thời gian đến xem và tìm hiểu. Nếu đã
xem rồi, như tôi, thì vẫn nên tới, nếu có thể. Không phải để xem lần nữa, đối
với tôi. Tôi tự biết cảm xúc của mình. Tôi thấy khó cầm lòng khi nhìn cảnh mẹ
của Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, bà Nguyễn Thị Tuyết Lan, vì tình thương dành cho mẹ,
con và cháu của mình, mà phải gánh trên vai những trách nhiệm và những áp lực
nặng trĩu oằn lên người. Bà Tuyết Lan phải vừa lo cho người mẹ của mình và hai
cháu Nấm và Gấu từng ngày từng giờ, rồi lo cho sinh mạng của con mình đang ở
trong tù, nhất là khi Như Quỳnh bị đối xử thâm độc đến mức phải tuyệt thực một
thời gian dài. Coi các cảnh này tôi dễ bị bức xúc. Nó cũng làm cho tôi liên
tưởng đến những tháng ngày Mẹ tôi vừa phải vất vả nuôi đàn con 10 đứa, vừa phải
đi thăm nuôi ba tôi, trong cảnh cùng quẫn của một xã hội bị đảo ngược hoàn toàn
sau 30 tháng Tư năm 1975. Hàng trăm ngàn gia đình Việt Nam cũng trong hoàn cảnh
đó, không khác gì gia đình tôi.
Hơn
bốn thập niên sau, xã hội Việt Nam đã thay đổi nhiều. Nhưng những cảnh trái
ngang như thế vẫn đầy dẫy. Tại sao vô lý đến như vậy?
Tôi
sẽ đến những nơi chiếu tại địa phương nếu có thể, không phải để xem, nhưng để
bày tỏ sự cảm thông và lòng cảm phục vô hạn đối với bà Tuyết Lan, đối với Như
Quỳnh, và tất cả những ai đang làm một cái gì đó, dù nhỏ nhoi đến mấy, để cùng
góp một bàn tay, mang lại những thay đổi tích cực, cần thiết nhưng cũng vô cùng
gian khó, hiện nay và sắp tới.
Hiện
nay vẫn có những xã hội đầy dẫy bất công, không chỉ riêng gì Việt Nam. Sự bất
công áp bức, khi đã ngự trị qua một thời gian dài, sẽ có những tác động vô cùng
tiêu cực lên xã hội. Nó làm cho con người trở nên nhỏ mọn, ích kỷ, chỉ lo cho
bản thân mình, bởi vì không ai bảo vệ được họ. Những người can đảm dám đứng lên
bảo vệ người khác thì lại bị chế độ đàn áp, tù đầy hay bị áp lực tứ bề. Chúng
ta cần thương hơn là trách móc. Lỗi không phải từ người dân. Không phải ai sinh
ta cũng để làm anh hùng, và không biết sợ. Trong xã hội bất bình thường như
Việt Nam, sợ là hậu quả của chính sách cai trị hà khắc, có chủ đích, kéo dài
hơn bốn thập niên qua trên toàn nước, và được thi hành và củng cố bởi một bộ
máy an ninh khổng lồ; các cơ chế và định chế khác của nó cũng không nằm ngoài
mục đích đó.
Nhìn
như thế, chúng ta càng thấy thương và cảm phục cho tất cả những ai đang khao
khát tự do, độc lập và dân chủ, và đang góp phần thực hiện các mục tiêu này. Họ
hiểu rõ rằng không có các giá trị này thì nhân phẩm không hề hiện hữu, và sống
chẳng khác gì trong một nhà tù lớn, dù không có bốn bức tường chung quanh.
Nhưng họ lại vô cùng cô đơn. Họ quả đúng là thành phần “phản động”, dám lội
ngược giòng. Nhưng phản động đối với cường quyền và độc đoán để trở thành văn
minh và tiến bộ thì là chuyển động. Tại sao không?
Coi
phim này để thấy rằng cả một chế độ như thế mà lại đi làm những việc vô cùng
hèn hạ, nhục nhã đối với gia đình bà Tuyết Lan. Chẳng hạn như thường xuyên sai
người ném vào nhà bà nào gạch, nhớt, nước tiểu, phân vv... Nói chung là cực kỳ
nhỏ nhen, ti tiện.
Tôi
hy vọng phim này cũng sẽ được người ngoại quốc xem, càng nhiều càng tốt. Nếu
được nên dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau ngoài tiếng Anh. Hy vọng nó sẽ được
các đài truyền hình quốc gia trên khắp thế giới trình chiếu trên đài của họ.
Nên
nhớ rằng một người bị hành hạ, ngược đãi, mà không ai lên tiếng, thì bất cứ ai
cũng có thể trở thành nạn nhân của hệ thống cai trị như thế.
Trên
hết, tôi hy vọng người Việt, trong và ngoài nước, sau khi coi phim này, làm một
số cử chỉ nhỏ, trong tầm tay mình, không có gì là nguy hiểm cả, để hỗ trợ cho
bà Tuyết Lan, Như Quỳnh, và bao nhiêu người khác đang bị ngược đãi tại Việt
Nam.
Một,
quảng bá rộng rãi phim này đến người thân, bạn bè, đồng nghiệp, các người bạn
ngoại quốc hay chính giới, khi các phim này có phụ đề bằng các ngôn ngữ khác
ngoài tiếng Anh. Ngoài ra, chúng ta tìm cách gọi về Việt Nam, đặc biệt bạn bè
thân nhân mình quen biết, khuyến khích họ coi phim này khi được phổ biến rộng
rãi trên YouTube, chẳng hạn.
Hai,
khuyến khích những người sống ở gần gia đình bà Tuyết Lan cùng rủ nhau vào một
ngày nào đó, mỗi người mang một bông hồng hay một biểu tượng gì đó, một nơ
trắng, chẳng hạn, mang đến cài trước nhà bà. Hành động cảm thông, đoàn kết này
không những làm khích lệ gia đình bà Tuyết Lan mà còn bao nhiêu tấm lòng đang
ấp ủ chung một giấc mơ Việt Nam tươi sáng.
Tất
nhiên chế độ sẽ tìm cách phá mọi nỗ lực liên kết và đoàn kết, mọi biểu tượng, ý
chí hay hành động của người quan tâm. Nhưng đánh phá phương thức đấu tranh bằng
biểu tượng tinh thần như thế không phải dễ. Hãy sẵn sàng để chụp hình quay phim
hầu đưa các hình ảnh này đi khắp thế giới.
Ba,
nhiều phong trào đấu tranh thành công trên thế giới đôi khi thu gọn lại trong
một biểu tượng đoàn kết, trong đó có những con người tưởng mỏng manh yếu đuối
nhưng thật ra là vô cùng kiên trì quyết tâm. Gia đình bà Tuyết Lan là một biểu
tượng như thế. Cho nên quyết tâm đấu tranh để Như Quỳnh được về với mẹ, bà
Tuyết Lan, để có cơ hội báo hiếu cho mẹ, và quyết tâm để Như Quỳnh được về với
Nấm với Gấu, để chu toàn bổn phận làm mẹ, thì không còn lý do nào chính đáng
hơn, ý nghĩa hơn, và vĩ đại hơn.
Hãy
làm sao hàng vài ngàn, rồi vài chục ngàn người, rồi hàng trăm ngàn người,
thường xuyên đi đến cài bông hồng hay nơ trắng lên nhà bà Tuyết Lan. Không cần
nói ra, các biểu tượng này cũng có nghĩa hãy trả tự do cho Như Quỳnh vậy.
Tại
sao gia đình bà Tuyết Lan là biểu tượng đấu tranh hiện nay?
Ngoài
sự hy sinh và dấn thân của Như Quỳnh, gia đình bà Tuyết Lan là bốn thế hệ phụ
nữ Việt Nam. Họ không hề yếu đuối. Họ chính là biểu tượng cho sức mạnh của dân
tộc đằng sau hàng ngàn năm giữ nước của người Việt.
Bà
ngoại, tức bà cố của Nấm, nay đã mất. Nhưng trong lúc thực hiện phim này, bà
không còn đi đứng được nữa, không nói được nhiều, ngồi xe lăng suốt ngày. Nhưng
qua vài câu ngắn ngủi, chúng ta hiểu được hai điều: một, tuy các việc làm của
Như Quỳnh gây mọi thứ khó khăn cho gia đình, trong mắt bà ngoại, Như Quỳnh là
người con (cháu) ngoan, giàu tình thương người, luôn giúp đỡ người khác mà bà
tỏ vẻ tự hào; hai, Như Quỳnh không làm gì sai hay mất mặt gia đình cả.
Bà
Tuyết Lan cũng nhìn Như Quỳnh như thế, qua các đoạn trong phim hay qua các cuộc
đối thoại trực tiếp sau khi chiếu phim. Bà luôn khẳng định Như Quỳnh không làm
gì sai cả.
Có
lẽ vì bà ngoại và mẹ mình có tinh thần và niềm tin như thế nên dù khó khăn vô
vàn, Như Quỳnh vẫn mạnh mẽ. Vẫn không chùng bước. Vẫn kiên trì suốt bao nhiêu
năm qua cho đến khi bị bắt và bỏ tù.
Còn
Nấm? Nấm không nói nhiều. Nấm có vẻ cô đơn, ở trường cũng như ở nhà. Nhưng với
niềm tin và tinh thần mạnh mẽ như thế từ ba thế hệ trước mình, tôi sẽ không
ngạc nhiên nếu sau này Nấm sẽ là con người kiên cường, hiên ngang, dám đấu
tranh bảo vệ lẽ phải và sự thật.
Lúc
đi thăm mẹ, cho đến giờ phút cuối, sau khi phải thương lượng với nhóm cai quản
để được “khoan hồng”, thì mẹ con mới được ôm nhau một chút. Có thể nói đây là
hình ảnh tiêu biểu nhất nói lên được bản chất thật sự của chế độ cầm quyền hiện
nay. Những ai đã từng đọc “Đại Học Máu”, “Trại Đầm Đùn”, “Tôi Phải Sống” v.v…
đều hiểu được cuộc sống trong tù cộng sản như thế nào. Dưới chế độ phong kiến,
quân chủ hay thực dân, trẻ con đi thăm cha hay mẹ của mình trong tù có bị đối
xử như thế không thì tôi không rõ. Nhưng chính sách đối xử tù nhân của cộng
sản, nhất là tù nhân chính trị và tù nhân lương tâm, thì có lẽ không có một chế
độ tù nào tàn bạo và ác độc hơn. Tình mẫu tử thiêng liêng và bao la như thế mà
sao họ có thể lạnh lùng đến mức đó! Như Quỳnh đâu có làm gì để phải bị xem như
kẻ thù truyền kiếp, trong khi kẻ thù truyền kiếp thì họ lại coi còn hơn “16 chữ
vàng”.
Cho
nên qua bộ phim này, qua những con người thật việc thật, nó lại phơi bày hết
bản chất và lột trần hết những tuyên truyền bóp méo lịch sử mà chế độ đã nỗ lực
gần chín thập niên qua từ khi họ rước chủ nghĩa tai họa này để dán lên đầu dân
tộc Việt Nam.
Sợ
là một phản ứng tâm lý. Con người phải biết sợ thì mới xây dựng sự an toàn và
an ninh tối đa cho mình trước những nguy hiểm đe doạ đến tính mạng, đến sự sống
còn. Cho nên sợ có cả hai đặc tính chủ quan và khách quan. Sợ chủ quan là đánh
giá không đúng đối tượng nguy hiểm, phần lớn là sợ quá để rồi nó lấn át cả lý
trí của mình. Mọi chế độ độc tài đều muốn người dân của mình phải sợ như thế.
Sợ khách quan là đánh giá đúng đối tượng nguy hiểm của mình, biết dùng lý trí
để nhận định đúng mối nguy nằm ở đâu, cũng như nguồn gốc và nguyên do của nó.
Khi
chính người dân nhận ra được rằng sợ, nhất là cái sợ chủ quan, không bổ ích mà
còn lắm độc hại, thì đó là mốc điểm của sự chuyển hoá. Suy nghĩ lúc đầu như thế
có thể làm người ta bất an, nhưng tập dần một thời gian, người ta sẽ nhận ra
rằng nó thật sự tốt cho sức khoẻ, nhất là sức khoẻ tinh thần. Khi tin tưởng
rằng mình có đủ khả năng để đối phó với cái sợ vô lý, đối phó với cái ác và cái
bất công, để có một cuộc sống thật sự an toàn hơn thay vì những điều dối trá,
điêu ngoa, thì não trạng của họ sẽ thay đổi. Đến lúc đó thay đổi sẽ đến.
Trước
mắt, bốn thế hệ phụ nữ trong gia đình mẹ Nấm chẳng thấy họ sợ gì ngoài chân lý
và lẽ phải.
(Úc châu, 27/07/2018)
------------------------
XEM
THÊM
No comments:
Post a Comment