TỪ
SỰ KIỆN DẸP BỎ 15 ĐÀI TRUYỀN THÔNG NHỚ ĐẾN NGÀY “KÝ GIẢ ĐI ĂN MÀY”
Vô
tình, tôi được xem vài ba video về những giây phút hoạt động cuối cùng của Đài
Truyền hình Kỹ thuật số VTC khi đóng máy chấm dứt hoàn toàn mọi hoạt động truyền
thông của mình.
Trong
video, tôi thấy những đôi mắt đỏ hoe cùng với những giọt nước mắt của nhiều
nhân viên là phụ nữ, lời động viên của đồng nghiệp nam, lời than thở… Sau đó, rồi
thôi! Họ hoàn toàn cam chịu, khuất phục trước quyết định dẹp bỏ đài truyền
thông của mình mà không có bất kỳ sự phản ứng, phản kháng thích ứng nào.
Không
chỉ Đài Truyền hình VTC, mà bên cạnh họ còn có 14 đài truyền thông khác cùng chịu
chung số phận như VOV TV, Truyền hình Nhân dân, Truyền hình Quốc hội… với cả
hàng nghìn nhân viên phải sa vào hoàn cảnh thất nghiệp ngay trước những ngày
giáp Tết Nguyên đán.
Nhân
dịp sự kiện này, cùng với sự thúc thủ của họ, khiến tôi chợt nhớ đến sự kiện
“Ký giả đi ăn mày” xảy ra tại miền Nam vào năm 1974, đã gây chấn động dư luận
quốc tế khi ấy, chứ không chỉ trong phạm vi hoạt động của giới truyền thông.
Căn
nguyên, chính quyền Sài Gòn cũ ban hành Sắc luật 007/74 liên quan đến
báo chí, theo đó, quy định các chủ báo phải đóng tiền ký quỹ xuất bản 20
triệu đồng (khoảng 47.000 – 48.000USD thời bấy giờ) cho báo ngày, đóng 10 triệu
đồng cho tạp chí. Nếu không ký quỹ thì bị đóng cửa. Ngoài ra, báo nào bị tịch
thu lần thứ hai sẽ phải đóng cửa.
Giới
truyền thông thời bấy giờ cho rằng nội dung Sắc luật 007/74 khắc nghiệt
với họ, với mục tiêu “bức tử” hoạt động của báo chí tự do. Thế nên, họ
đã tổ chức nhiều hoạt động phản đối liên tục, gây nên làn sóng đấu
tranh đòi công bằng cho báo giới, mà đỉnh cao của cuộc đấu tranh này là tổ chức
ngày biểu tình “Ký giả đi ăn mày”.
Ý
nghĩa của khái niệm “Ký giả đi ăn mày” được hiểu như sau: Do Sắc luật
007/74 của chính quyền có nội dung hạn chế, gây khó khăn nghề nghiệp
của họ, khiến họ phải thất nghiệp mà đi ăn mày…
Hôm
ấy nhằm ngày song thập, 10 tháng 10 năm 1974, đông đảo ký giả tập hợp trước địa
chỉ số 15 đường Lê Lợi, là trụ sở Nghiệp Đoàn Ký Giả Nam Việt. Họ đội
nón lá, mang theo bị gậy (tức túi xách và gậy, những vật dụng thường dùng của
người ăn mày), căng biểu ngữ “Ngày 10/10/1974 ngày ký giả đi ăn mày”
hoặc “Sắc luật 007/74 làm ký giả đi ăn mày” xuống đường biểu tình. Họ di
chuyển về hướng chợ Bến Thành, vòng quanh công trường Quách Thị Trang rồi quay
về nơi xuất phát tại trụ sở Nghiệp Đoàn Ký Giả Nam Việt!
Sự
kiện “vô tiền khoáng hậu” này vào lúc bấy giờ đã là niềm tự hào vô
song của những người làm truyền thông Việt Nam thế hệ trước năm 1975.
Họ đã phản ứng lại quy định hạn chế nghề nghiệp theo một phong cách
rất riêng, trí tuệ nhưng hài hước, theo kiểu chưa từng có trên thế
giới, kể cả ở những quốc gia có lịch sử báo chí lâu đời hơn Việt
Nam rất nhiều!
Nói
“vô tiền khoáng hậu”, nghĩa là sau đó, không bao giờ giới truyền thông
còn có thể lập lại được sự phản ứng tuyệt vời như sự kiện “Ký giả
đi ăn mày” trước các giới hạn nghề nghiệp của họ được nữa.
Tuy
chưa có quyền lực mạnh mẽ như truyền thông phương tây để có thể được mệnh danh
như quyền lực thứ tư bên cạnh ba quyền lực truyền thống, gồm lập pháp, hành
pháp và tư pháp. Nhưng sức ảnh hưởng của truyền thông Sài Gòn trước năm 1975
cũng không hề nhỏ để phải tự ti. Cứ nhìn cách họ phản ứng lại chính sách tăng
ký quỹ xuất bản của chính quyền Sài Gòn vào thời điểm năm 1974 cũng đủ thấy ý
chí tự do của họ đã mạnh mẽ đến mức nào.
Sau
thời điểm Tháng Tư 1975, truyền thông tự do bị bức tử cùng với chính thể tự do.
Thay thế vào đó là cái gọi “Báo chí Cách mạng” với vai trò của Ban Tuyên giáo
quyết định tất cả về truyền thông.
Tất
nhiên, tiếng là “Báo chí Cách mạng”, nhưng từ ngữ “Cách mạng” chỉ là sự thậm
xưng mà thôi. Vì truyền thông của tuyên giáo yếu tựa như con sên và càng không
thể nào so sánh được với truyền thông của tự do tại miền Nam trước năm 1975.
Thể
theo đó, cũng khó mà có thể đòi hỏi những người làm truyền thông ngày nay có sự
phản ứng thích đáng để bảo vệ quyền tự do báo chí của mình trước quyết định “bức
tử” đầy bất công của chế độ.
Thế
nhưng, họ cần phải biết đồng nghiệp của họ đã từng hành xử như thế nào vào thời
điểm cách nay nửa thế kỷ khi cũng đối diện với tình trạng bất công cho nghề
nghiệp.
Bên
cạnh đó, trong trường hợp họ đối diện bất công ngày nay, mà chấp nhận, chịu đựng
thì khó mà hình dung họ có thể làm truyền thông theo hướng bảo vệ cho người dân
được.
Nói
bất công, vì lẽ, tôi được biết Đài Truyền hình VTC hoàn toàn tự thu, tự chi về
phương diện tài chính, họ không hoạt động bằng ngân sách quốc gia. Vậy tại sao
họ bị đóng cửa, khi mà việc đó thực hiện nhân danh tinh giản bộ máy để tiếp kiệm,
chống lãng phí theo chủ trương của ông tân Tổng Bí thư Tô Lâm?
Chưa
kể rằng, về phương diện pháp lý, hiến pháp quốc gia đã long trọng thừa nhận quyền
tự do báo chí như là một trong các quyền tự do mang tính chất tự nhiên của con
người. Việc hoạt động của các đài truyền thông này chẳng phải là đang thực hiện
theo quyền tự do báo chí ấy hay sao? Thì cơ sở pháp lý nào để buộc họ phải đóng
cửa?
Nhưng
dù bất luận với nguyên nhân gì, thì quyết định dẹp bỏ Đài Truyền hình Kỹ thuật
số VTC là bất hợp pháp, vì đi ngược với quyền tự do báo chí theo Hiến pháp quy
định.
Nghề
truyền thông ở Việt Nam đã có một lịch sử khá dày: 160 năm, kể từ
thời điểm Ông Trương Vĩnh Ký (Petrus Ký) ra mắt tờ báo tư nhân đầu
tiên, tờ Gia Định Báo vào ngày 15 tháng 4 năm 1865 tại Sài Gòn trong
thời kỳ Pháp bảo hộ. Kể từ ấy, truyền thông Việt Nam đã phát triển qua
nhiều giai đoạn khác nhau với khá nhiều thăng trầm do tác động của các điều kiện
lịch sử, xã hội. Có lúc thăng hoa, có lúc trầm lắng. Thế nhưng, bi đát nhất có
vẻ là vào lúc này, lúc ông Tô Lâm đang xốc vác cả một dân tộc trên… mồm bước
vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên Tô Lâm.
Hoa
Thạnh Đốn, ngày 16 Tháng Một 2025
Đặng
Đình Mạnh
HÌNH
:
https://www.facebook.com/photo/?fbid=9926865487329893&set=pcb.9926870430662732
https://www.facebook.com/photo?fbid=9926865513996557&set=pcb.9926870430662732
https://www.facebook.com/photo?fbid=9926865650663210&set=pcb.9926870430662732
https://www.facebook.com/photo?fbid=9926865633996545&set=pcb.9926870430662732
.
https://www.nguoi-viet.com/.../nghi-ve-chuyen-hon-chuc.../
NGUOI-VIET.COM
Nghĩ
về chuyện hơn chục đài truyền hình tại Việt Nam bị dẹp
No comments:
Post a Comment