Các nhóm vũ trang đứng
sau khu phức hợp lừa đảo Myawaddy ở Myanmar
Hanh Khải, 妙瓦底电诈园的背后是谁?, Huxiu,
20/01/2025.
Lê Thị
Thanh Loan, biên dịch
HÌNH
: https://nghiencuuquocte.org/wp-content/uploads/2025/01/Myawaddy-wangxing.jpg
Đầu
năm 2025, vụ việc nam diễn viên Vương Tinh bị lừa vào ổ lừa đảo ở Myanmar sau
khi tới Thái Lan đã khiến địa danh “Myawaddy” nhanh chóng chiếm sóng dư luận.
Trước khi sự việc này xảy ra, một địa danh khác được công chúng biết đến nhiều
hơn cả là “Bắc Myanmar”.
Kể
từ tháng 7/2023, khi Bộ Công an Trung Quốc cùng Bộ Nội vụ Myanmar triển khai một
chiến dịch đặc biệt nhằm trấn áp tội phạm lừa đảo điện tử ở miền Bắc Myanmar đến
nay, các khu phức hợp lừa đảo trực tuyến quy mô lớn ở miền Bắc Myanmar đã bị
xóa sổ hoàn toàn, có tổng cộng hơn 53.000 nghi phạm lừa đảo mang quốc tịch
Trung Quốc đã bị bắt. Mặt khác, khi nhóm tội phạm “tứ đại gia tộc” ở miền Bắc
Myanmar lần lượt bước vào giai đoạn tố tụng, vụ việc “Tinh Tinh về nhà” không
chỉ nhắc nhở dư luận về sự cần thiết của việc phải tiếp tục duy trì sự trấn áp
mạnh mẽ đối với tội phạm lừa đảo điện tử xuyên biên giới, mà còn đưa các khu phức
hợp Myawaddy vào tầm mắt của công chúng.
Các
khu phức hợp lừa đảo điện tử Myawaddy như Shwe Kokko, KK Park nằm ở biên giới
Myanmar-Thái Lan. Trước đây, công chúng thường nhầm nơi này với các khu phức hợp
lừa đảo ở miền Bắc Myanmar. Trên thực tế, so với các khu phức hợp lừa đảo ở miền
Bắc Myanmar, các khu phức hợp lừa đảo điện tử Myawaddy có quy mô lớn hơn, cơ sở
vật chất tốt hơn, thủ đoạn phạm tội đa dạng hơn và quan trọng nhất là các thế lực
liên quan phức tạp hơn rất nhiều.
Các
khu phức hợp lừa đảo điện tử Myawaddy nằm ở thành phố Myawaddy, bang Karen,
phía Đông Nam Myanmar. Thị trấn biên giới nhỏ này gần với Thái Lan và là cửa khẩu
chính cho thương mại biên giới Thái Lan-Myanmar. Tuy nhiên, do thương mại biên
giới Trung Quốc-Myanmar tại các cửa khẩu như Muse từ lâu đã chiếm vị trí dẫn đầu
về khối lượng thương mại biên giới của Myanmar, khối lượng thương mại tại cửa
khẩu Myawaddy luôn không mấy nổi trội.
Từ
năm 2017, sau khi Trung Quốc tăng cường quản lý các cửa khẩu thương mại biên giới
Trung Quốc-Myanmar và trấn áp buôn lậu, một số kẻ buôn lậu hoạt động ở biên giới
Trung Quốc-Myanmar đã chuyển đến Myawaddy và tiếp tục buôn lậu các mặt hàng như
gạo, ngô, đường… dọc theo biên giới Thái Lan-Myanmar. Sau năm 2020, dưới ảnh hưởng
của đại dịch COVID-19 và nội chiến ở miền Bắc Myanmar, thương mại biên giới
Trung Quốc-Myanmar chịu tác động lớn, điều này đã thúc đẩy sự trỗi dậy dần dần
của thương mại biên giới Thái Lan-Myanmar và nó đã trở thành cửa khẩu thương mại
biên giới lớn nhất ở Myanmar.
Cùng
với sự phát triển của thương mại biên giới, sự lưu thông của dân cư, phương tiện
và hàng hóa tiếp tục gia tăng. Thêm vào đó là cuộc trấn áp chung giữa Trung Quốc
và Campuchia, ngành công nghiệp lừa đảo điện tử ở Campuchia cũng đã chuyển tới
khu vực Myawaddy. Những khu phức hợp lừa đảo điện tử này không nằm ở trung tâm
thành phố Myawaddy, mà ở những ngôi làng và thị trấn xa xôi ở Myawaddy.
“Quá
khứ và hiện tại” của bang Karen
Bang
Karen nơi Myawaddy tọa lạc có quá khứ và hiện tại không hề đơn giản.
Về
mặt chính trị, địa lý của bang Karen gần với tỉnh Yangon – trung tâm chính trị
và kinh tế của Myanmar – hơn bang Shan ở miền Bắc Myanmar. Từ trước đến nay,
bang Karen luôn là lựa chọn hàng đầu để những người bất đồng chính kiến ở Myanmar chạy nạn.
Có 9 “trại tị nạn” ở bang Karen dọc theo biên giới Thái Lan-Myanmar. Những người
sống ở đây và muốn chạy tới đây gọi “trại tị nạn” là “khu giải phóng”, và người
ta nói rằng hiện có hơn 100.000 người tị nạn sinh sống tại đây.
Về
mặt quân sự, người Karen – di sản của quá trình thuộc địa của Anh – đã có lực
lượng vũ trang riêng trước khi giành được độc lập. Trong quá trình diễn biến lịch
sử, lực lượng vũ trang các dân tộc địa phương liên tục phân hóa và ngày càng trở
nên phức tạp. Liên minh Quốc gia Karen (KNU) được thành lập vào năm 1947 – một
năm trước khi Myanmar giành được độc lập – và là nhóm vũ trang dân tộc lâu đời
nhất ở Myanmar. Năm 1949, khi xung đột với chính quyền trung ương lần đầu tiên,
KNU đã chiếm thị trấn Insein ở Yangon – thủ đô lúc bấy giờ. Với những thay đổi
trong tình hình chính trị Myanmar, KNU bắt đầu liên tục thoái lui, tuy thế lực
không còn mạnh như trước nhưng vẫn luôn giữ vững vị thế là tổ chức dẫn đầu
trong các lực lượng vũ trang địa phương ở miền Nam Myanmar.
Vào
những năm 1990, trong nội bộ KNU nảy sinh sự chia rẽ giữa những người theo Phật
giáo và những người theo Cơ Đốc giáo; những người theo Phật giáo đã tách khỏi
liên minh và thành lập Quân đội Phật giáo Dân chủ Karen (DKBA). Vào những năm
2000, KNU lại chia rẽ một lần nữa, những người ly khai đã thành lập Ủy ban Hòa
bình Liên minh Quốc gia Karen (KNU-PC).
Năm
2009, chính phủ Myanmar ban hành chính sách yêu cầu các lực lượng vũ trang địa
phương chấp nhận chuyển thành lực lượng biên phòng, nhưng các lực lượng vũ
trang địa phương không đồng ý với việc cải tổ. Tuy nhiên, một tướng của DKBA là
Saw Chit Thu tuyên bố sẽ lãnh đạo quân dưới trướng mình chấp nhận việc cải tổ của
chính quyền trung ương và trở thành Lực lượng Biên phòng bang Karen. Lực lượng
Biên phòng hiện là lực lượng vũ trang mạnh nhất ở bang Karen. Nhân sự của nó gồm
80% lực lượng vũ trang bản địa và 20% quân đội Myanmar. Lực lượng Biên phòng
tuân theo sự triển khai của Quân đội Myanmar trên danh nghĩa,, nhưng nó có mức
độ tự chủ rất lớn trên thực tế. Quân đội Myanmar có thể “nhún nhường” như vậy
là bởi, một mặt phe Saw Chit Thu có thế lực mạnh mẽ, mặt khác Quân đội Myanmar
cũng cần Lực lượng Biên phòng Karen để kiềm chế ba lực lượng vũ trang địa
phương.
Kể
từ đó, cục diện quân sự của bang Karen gần như đã được hình thành. Có Quân đội
Myanmar, Lực lượng Biên phòng Karen và ba lực lượng vũ trang địa phương Karen.
Thế lực của 5 phe đan cài phức tạp, vừa hợp tác vừa cạnh tranh với nhau.
“Phong
thần diễn nghĩa” của bang Karen
Khi
Quân đội Myanmar tiến hành đảo chính vào năm 2021, một lượng lớn người bất đồng
chính kiến đã
chạy đến các “khu giải phóng” của bang Karen. Sau năm 2021, khu vực Karen trở
thành “trung tâm chính trị” của các lực lượng chống đối ở Myanmar. Những thanh
niên phản đối quân đội cũng chạy đến đây và KNU đã tiến hành huấn luyện quân sự
cho những người này, vì vậy bang Karen cũng là “cái nôi” của Lực lượng Phòng vệ
Nhân dân Myanmar (PDF). “Bộ Quốc phòng” của Chính phủ Thống nhất Quốc gia
Myanmar (NUG) cũng được cho là đặt tại bang Karen.
KNU
phản đối cuộc đảo chính do Quân đội Myanmar phát động vào năm 2021, nó bao gồm
7 lữ đoàn. Kể từ cuộc đảo chính diễn ra vào 3 năm trước, ngoại trừ lữ đoàn thứ
7 đóng tại trụ sở của KNU, 6 lữ đoàn còn lại của KNU đều có xung đột quân sự với
Quân đội Myanmar.
KNU
luôn tự quảng bá là một tổ chức hợp pháp đại diện cho người Karen và do đó cố gắng
tránh tham gia các ngành công nghiệp bất hợp pháp. Thế nhưng Lực lượng Biên
phòng lại đóng vai trò then chốt trong việc đưa các khu phức hợp lừa đảo điện tử
đến khu vực Myawaddy. Người đứng đầu Lực lượng Biên phòng là Saw Chit Thu đã hợp
tác với trùm lừa đảo trực tuyến nổi tiếng Xà Trí Giang (She Zhijiang), hay còn
gọi là Tang Kriang Kai, để mở Shwe Kokko Yatai New City, Shwe Kokko là khu phức
hợp đánh bạc và lừa đảo điện tử đầu tiên được biết đến rộng rãi. Xà Trí Giang từng
sử dụng trái phép tên gọi “Một vành đai, Một con đường”, với ý đồ biến Yatai
New City thành một khoản đầu tư hợp pháp, đồng thời ra sức lôi kéo sự chứng thực
của các tổ chức xã hội, điều này đã mang đến cho Trung Quốc những tác động vô
cùng tiêu cực.
Sau
đó, với việc Xà Trí Giang bị bắt ở Thái Lan, Shwe Kokko Yatai New City dần mờ
nhạt trong tầm mắt dư luận nhưng trên thực tế vẫn hoạt động bình thường. KK
Park Myawaddy mà công chúng hiện quen thuộc hơn là một khu phức hợp lừa đảo điện
tử mới xuất hiện sau Shwe Kokko Yatai New City. Nó được mở ra bởi sự hợp tác giữa
Thiếu tá Saw Tin Win – “cánh tay trái” của Đại tá Saw Chit Thu – với các phần tử
bất hợp pháp đến từ Trung Quốc, trong khi “cánh tay phải” của Saw Chit Thu là
Thiếu tá Saw Mout Thon cũng bắt tay với các phần tử bất hợp pháp khác để lừa đảo
điện tử.
Có
thể nói, “tam Saw” của Lực lượng Biên phòng chính là “ô dù” lớn nhất che chở
cho các khu phức hợp lừa đảo điện tử ở Myawaddy. Trong số các lực lượng vũ
trang địa phương ở Karen, DKBA có mức độ tham gia cao nhất vào các ngành công
nghiệp bất hợp pháp như đánh bạc hay buôn bán ma túy, đồng thời cũng tham gia
vào ngành lừa đảo điện tử và cung cấp hỗ trợ vũ trang cho tội phạm lừa đảo điện
tử ở Payathonzu, bang Karen. KNU-PC thì có thế lực tương đối nhỏ và ít có tin đồn
liên quan.
Ba
lực lượng vũ trang địa phương và Lực lượng Biên phòng từ lâu đã cố thủ ở biên
giới Thái Lan-Myanmar và duy trì liên hệ ở mức độ nhất định với cảnh sát và
quân đội Thái Lan. Việc di chuyển qua lại giữa Myanmar và Thái Lan là vô cùng
thuận tiện.
Do
thế lực của các phe phái trong khu vực Myawaddy quá phức tạp và chiến sự thường
xuyên xảy ra, nên rất khó để thực hiện các cuộc trấn áp đối với tội phạm lừa đảo
điện tử ở Myawaddy. Cùng với việc chính phủ Trung Quốc triển khai chiến dịch đặc
biệt để trấn áp tội phạm lừa đảo điện tử ở miền Bắc Myanmar vào tháng 7/2023,
chính phủ hai nước Trung Quốc và Myanmar đã tiếp tục tăng cường nỗ lực chung để
chống lừa đảo điện tử. Khi tình hình miền Bắc Myanmar trở nên nguy cấp và Quân
đội Myanmar thường xuyên chịu thiệt hại trong các cuộc chiến ở nhiều nơi, thủ
lĩnh Saw Chit Thu của Lực lượng Biên phòng Karen tuyên bố sẽ lãnh đạo quân dưới
trướng mình tách khỏi biên chế lực lượng biên phòng của chính phủ Myanmar và đổi
tên thành Quân đội Quốc gia Karen (KNA), một lần nữa trở lại thành lực lượng vũ
trang địa phương để thoát khỏi sự kiểm soát của Quân đội Myanmar. Trong trường
hợp này, Quân đội Myanmar không thể ra lệnh cho lực lượng này ngừng tham gia
vào các hoạt động lừa đảo điện tử hay bàn giao nhân viên lừa đảo điện tử.
Dù
không còn dưới trướng Quân đội Myanmar, KNA của Saw Chit Thu vẫn đóng vai trò
kiềm chế các lực lượng vũ trang địa phương cho Quân đội Myanmar. Vào tháng
4/2024, lực lượng liên minh giữa Liên minh Quốc gia Karen (KNU) và Lực lượng
Phòng vệ Nhân dân Myanmar (PDF) đã chiếm được thành phố Myawaddy trong một thời
gian ngắn; Saw Chit Thu – người tuyên bố trung lập – bất ngờ xuất quân vào ngày
hôm sau, đẩy lùi hai lực lượng kia và giao lại thành phố Myawaddy cho Quân đội
Myanmar. Có thể thấy, sinh thái chính trị, sinh thái quân sự và sinh thái kinh
tế của khu vực Myawaddy là vô cùng phức tạp.
Xét
cho cùng, miền Bắc Myanmar có đường biên giới giáp với Trung Quốc nên tính khả
thi và sự thuận tiện trong hợp tác giữa chính phủ Trung Quốc và Myanmar để hình
thành một cuộc trấn áp chung sẽ lớn hơn đáng kể. Tuy nhiên, sẽ rất khó để nhân
rộng kế hoạch ở miền Bắc Myanmar sang khu vực Myawaddy ở miền Nam Myanmar. Ở cấp
độ vĩ mô, vấn đề lừa đảo điện tử ở Myawaddy liên quan đến sự hợp tác giữa cảnh
sát ba nước Trung Quốc, Myanmar và Thái Lan. Đồng thời, ở cấp độ vi mô, nó còn
liên quan đến mối quan hệ giữa ba lực lượng vũ trang địa phương và chính quyền
trung ương Myanmar. Do đó, việc trấn áp tội phạm lừa đảo điện tử ở Myawaddy là
một điều vô cùng khó khăn.
“Năng
lượng ẩn chứa” của Myawaddy
Vụ
việc “Tinh Tinh về nhà” đã hé lộ một sự thật đen tối hơn đối với mọi người, đó
là khu phức hợp lừa đảo điện tử Myawaddy đã phát triển thành một mạng lưới quy
mô lớn, xuyên biên giới và đa cấp độ liên quan đến lừa đảo điện tử, đánh bạc trực
tuyến, bắt cóc, buôn người, tống tiền, cưỡng bức và bóc lột lao động… Mạng lưới
tội phạm này đe dọa nghiêm trọng đến an toàn cá nhân và tài sản của người dân
Trung Quốc và các nước Đông Nam Á.
Vào
ngày 16/01, trong cuộc gặp ở Bắc Kinh với các đặc phái viên tại Trung Quốc của
10 nước ASEAN, Ủy viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản
Trung Quốc kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị bày tỏ, phía Trung
Quốc sẵn sàng tăng cường hợp tác thực thi pháp luật song phương và đa phương với
các nước ASEAN, nhằm mang lại môi trường an toàn để người dân các nước yên tâm
qua lại, cũng như duy trì trật tự tốt đẹp cho việc giao lưu và hợp tác với các
nước láng giềng. Phát biểu của Vương Nghị là minh chứng đẩy đủ cho thấy, vấn nạn
lừa đảo điện tử ở Myawaddy thậm chí đã không còn là vấn đề an ninh cục bộ của
riêng Trung Quốc, Myanmar và Thái Lan, mà đã trở thành vấn đề an ninh tổng thể
của cả Trung Quốc và ASEAN.
Chỉ
một ngày trước đó, vào ngày 15/01, tư lệnh của KNA và phó tư lệnh của DKBA đã
triệu tập “các doanh nhân Trung Quốc ở địa phương” tới một cuộc họp ở Myawaddy,
yêu cầu tất cả các bên hợp tác và đặt ra các quy tắc nhằm loại bỏ tội phạm
xuyên biên giới, lừa đảo điện tử và buôn người. Điều này khiến người ta nhớ lại
cảnh tượng năm đó khi “tứ đại gia tộc” ở Kokang cũng từng triệu tập các “doanh
nghiệp” để bày tỏ quyết tâm chống lại vấn nạn lừa đảo điện tử.
Do
nguồn gốc lịch sử và thực tế đặc biệt, Myawaddy tuy là thành phố xa xôi và lạc
hậu ở biên giới Thái Lan-Myanmar nhưng lại ẩn chứa năng lượng rất lớn. Mỗi khi
tình hình ở Myanmar phát sinh những thay đổi lớn lao, ý nghĩa chính trị và quân
sự của Myawaddy sẽ trở nên nổi bật. Tình trạng hỗn loạn ở Myanmar được thể hiện
trong tình trạng hỗn loạn ở Myawaddy; và việc quản trị Myawaddy sẽ không chỉ phản
ánh việc tái thiết trật tự ở Myanmar, mà còn đại diện cho một bước tiến quan trọng
trong việc xây dựng cộng đồng vận mệnh chung Trung Quốc-ASEAN.
--------------------------------
Nguồn: Hanh
Khải, 妙瓦底电诈园的背后是谁?, Huxiu,
20/01/2025.
No comments:
Post a Comment