Từ
phiên tòa George Floyd, nhìn lại lịch sử lạm dụng bạo lực của cảnh sát với người
da đen tại Mỹ
THÚY
HƯỜNG - LUẬT KHOA
23/04/2021
Cái thở phào khi
Derek Chauvin bị kết án là chỉ dấu của một lịch sử dài đầy bất công.
Những người biểu
tình tại Charlotte, North Carolina đối mặt với cảnh sát trong một cuộc tuần
hành phản đối việc cảnh sát lạm dụng bạo lực với người da màu. Ảnh chụp tháng
9/2016. Nguồn: Sean Rayford/ Getty Images
Dịch từ bài viết “Relief at Derek Chauvin conviction a sign of long history of
police brutality” của Clare Corbould, Phó giáo sư tại Đại học Deakin. Tác
giả là một nhà sử học chuyên về lịch sử người da đen tại Mỹ.
Bài viết được đăng trên The Conversation vào ngày
21/4/2021. Tựa đề do Luật Khoa đặt lại.
***
Bản án chưa có tiền lệ đối với sĩ quan cảnh
sát Derek Chauvin vì tội giết người và ngộ sát George Floyd là minh chứng cho sự
kiên quyết của những người tổ chức phong trào “Cuộc sống của người da đen có
giá trị” (Black Lives Matter). Derek Chauvin dùng đầu gối để đè trọng lượng của
mình vào cổ George Floyd trong 9 phút 29 giây – tất cả được ghi lại trên video. Đó có
vẻ là bằng chứng mười mươi để kết tội anh ta. Nhưng lịch sử cho chúng ta thấy một
bức tranh khác.
Sĩ quan cảnh sát
Derek Chauvin bị buộc tội giết người và ngộ sát George Floyd trong phiên tòa kết
thúc ngày 20/4/2021. Ảnh: Court TV/ Press Pool/ WSJ.
Cách đây 30 năm, những thước phim mờ ảo được
quay bằng máy quay tại nhà cho thấy cảnh bốn cảnh sát da trắng
đánh một người đàn ông đang quỳ gối. Đó là Rodney King, một người Mỹ gốc Phi.
Ông bị cảnh sát đánh bằng dùi cui từ 53 đến 56 lần.
Những sĩ quan đó đã bị buộc tội lạm dụng bạo lực và hành hung. Các luật sư của họ lập luận
rằng các sĩ quan không thể có được một phiên điều trần công bằng ở Los Angeles.
Vì vậy, phiên tòa đã được chuyển đến một quận có tỷ lệ cư dân da trắng cao hơn,
đồng nghĩa với việc tỷ lệ người da trắng trong bồi thẩm đoàn sẽ cao hơn.
Các luật sư của cảnh sát cũng lập luận (thành
công) rằng phần âm thanh của đoạn video phải được loại ra để không tạo định kiến
cho bồi thẩm đoàn. Thay vào đó, họ để phiên tòa xem lại sự kiện qua từng khung
hình. Thiếu đi âm thanh của những cú đánh giáng xuống King và tiếng la hét của
những người xung quanh yêu cầu cảnh sát dừng lại, đoạn video đã thuyết phục các
bồi thẩm viên rằng hành động của các sĩ quan lúc đó là tự vệ.
Một thành viên bồi thẩm đoàn sau đó nói với
các phóng viên rằng bà tin là ông King nắm quyền “kiểm soát toàn bộ” vụ việc. Bà đã tin lời luật sư bào chữa
rằng “chỉ có một người chịu trách nhiệm về tình huống, và đó là Rodney Glenn
King”. Bà chắc chắn rằng một người đàn ông Mỹ da đen là một mối đe dọa bạo lực,
ngay cả khi ông ta đang quỳ gối và rõ ràng là bị thương.
Chính quan niệm rằng cơ thể người da đen luôn
tiềm ẩn bạo lực sẵn sàng bộc phát bất cứ lúc nào đã biện minh cho việc dùng vũ
lực của cảnh sát trong nhiều năm. Họ giữ suy nghĩ này đối với cả đàn ông lẫn phụ
nữ người Mỹ gốc Phi. Vụ việc Breonna
Taylor (bị bắn chết ngay tại nhà) cho thấy điều đó.
Điều này cũng có nghĩa là bài kiểm tra pháp lý
để xác định việc sử dụng vũ lực của cảnh sát có “quá mức” hay không đã bị thỏa hiệp trong các trường hợp mà
nạn nhân là người da đen.
Ảnh chụp từ video
cho thấy cảnh các cảnh sát đánh chết Rodney King vào ngày 3/3/1991. Nguồn: NBC
News.
Nghi ngờ và ác cảm với người da màu cũng xảy
ra ở Úc, nơi hơn 400 người bản địa đã chết trong thời gian bị giam giữ. Đó là thống kê tính từ năm
1991, thời điểm một Ủy ban Hoàng gia của nước này công bố báo cáo điều tra về cái chết của những thổ dân trong
tình trạng bị giam giữ. Từ đó đến nay, không một người nào bị kết án và chịu trách nhiệm cho
những cái chết đó.
Quan niệm rằng người da đen tiềm ẩn nguy cơ bạo
lực dẫn tới kết quả là: ngay cả khi các vụ giết người của cảnh sát được ghi lại
trên video, các công tố viên cũng tìm ra lý do để không buộc tội và bồi thẩm
đoàn cũng tìm được lý do để không kết tội. Đó là thực tế diễn ra với các vụ việc
của Eric Garner, Philando
Castile và Alton Sterling.
Ác cảm với người da đen vẫn tồn tại ngay cả
khi nạn nhân của cảnh sát là một đứa trẻ. Tamir Rice, 12 tuổi, bị một sĩ quan bắn chết. Viên cảnh sát
này từng bị đánh giá là không
phù hợp với công việc. Cuối cùng, không có viên cảnh sát nào bị buộc tội
trong vụ này.
Chúng ta cần nhớ rằng bạo lực của cảnh sát nhắm vào người Mỹ gốc Phi đã có từ
lâu trước khi máy quay video cầm tay xuất hiện. Như nhiều
người đã nêu ra sau vụ Floyd, hệ thống cảnh sát Hoa Kỳ được tổ chức xoay quanh
việc kiểm soát các nhóm dân cư được cho là gây mất trật tự công cộng – bất luận đó là
những người bị bắt làm nô lệ, hay là tầng lớp lao động nghèo bao gồm cả người
da đen và người nhập cư sau khi chế độ nô lệ kết thúc.
Khi người Mỹ gốc Phi di cư từ các bang làm
nông nghiệp ở miền Nam đến các thành phố ở miền Nam và miền Bắc Hoa Kỳ, lực lượng
cảnh sát cũng điều chỉnh theo sự vận động đó. Theo một cách nào đó, người da
đen luôn là mục tiêu bất tương xứng ở mọi giai đoạn của quá trình “thực thi
pháp luật”.
Điều này thể hiện trong các đạo luật; trong các hoạt động tuần tra khu phố, các quyết định bắt giữ, các cáo trạng và thỏa thuận nhận tội tại
phiên tòa; trong các quyết định của bồi thẩm đoàn, và các quyết định của thẩm phán về tiền phạt
và bản án.
Cho dù đó là cuộc chiến
chống tội phạm những năm 1960, hay cuộc chiến chống ma túy những năm 1980, toàn bộ việc trị an ở Hoa Kỳ bắt nguồn từ tư duy phân biệt chủng
tộc chống lại người da đen.
Theo lập luận của nhà sử học Khalil Gibran
Muhammad trong cuốn sách xuất sắc có tên “Sự kết tội người da đen” (The condemnation of blackness), toàn bộ hệ thống tư pháp dựa
vào việc tội phạm hóa người Mỹ da đen. Đối với nhiều người, xu hướng phạm tội của
người da đen thể hiện rõ ràng qua tỷ lệ ngồi tù hoặc bảo lãnh tại ngoại hoặc tạm
tha. Đó là một vòng lặp bất nhân.
Cảnh sát xem xét hiện
trường một người da đen bị ném đá đến chết trong cuộc bạo loạn sắc tộc ở
Chicago năm 1919. Sự kiện bắt nguồn từ việc một thiếu niên da đen bị giết chết
khi bơi vượt qua “lằn ranh” phân tách sắc tộc tại Hồ Michigan. Trong năm ngày bạo
loạn, 23 người Mỹ gốc Phi và 15 người Mỹ da trắng đã bị giết. Hàng trăm người bị
thương, trong đó hai phần ba là người da đen. Ảnh: Chicago Tribune.
Các báo cáo và điều tra của chính phủ, của các
tổ chức phi lợi nhuận và nghiên cứu của các học giả từ lâu đã xác định nạn phân
biệt chủng tộc là gốc rễ của vấn đề. Báo cáo đầu tiên được thực hiện những năm
1920 về cuộc bạo động Chicago xảy ra năm 1919. Một báo cáo
khác của Ủy ban Kerner vào năm 1968 đã đưa ra các khuyến nghị để
xử lý vấn đề này. Các khuyến nghị đến nay vẫn được lặp đi lặp lại.
Vậy tại sao vấn đề lại nan giải như vậy?
Câu trả lời ngắn gọn là lợi nhuận. “Hệ thống
công lý” ở Hoa Kỳ tạo ra nguồn thu khổng lồ cho một nhóm người nhỏ. Các dịch vụ
mà nó cung cấp, từ các nhà tù cả công lẫn tư cho tới các chương trình cải cách,
hệ thống cảnh sát với nguồn lực sung túc và các hệ thống pháp luật khác, trả
lương cho hàng triệu người. Trước đây những người gốc Phi bị bắt làm nô lệ để
cung cấp lao động rẻ mạt. Bây giờ họ bị kiểm soát, buộc tội, truy tố và giam giữ
với tỷ lệ
đáng kinh ngạc.
Không thể phó mặc cho các sở cảnh sát tự đổi mới.
Lý do duy nhất mà Chauvin bị kết án là nỗ lực không mệt mỏi của các nhà hoạt động
xã hội khi họ dành sự tập trung chú ý vào vụ án này. Tuy nhiên, vấn nạn vẫn tiếp
diễn khi một đứa trẻ người Mỹ gốc Phi khác – một cô gái 15 tuổi tên Ma’Khia
Bryant – bị cảnh sát Ohio bắn chết gần như cùng thời điểm phán
quyết về Derek Chauvin được đưa ra.
Đã đến lúc những lời kêu gọi bãi bỏ lực lượng
cảnh sát cần được xem xét nghiêm túc hơn. Đối với nhiều người, chiến dịch này
có vẻ kỳ quặc. Nhưng như công trình của Ruth Wilson Gilmore và những người khác đã chỉ ra, các nền dân chủ
ở những nơi khác trên thế giới phát triển mạnh mẽ với tỷ lệ người bị giam giữ
chỉ bằng một phần nhỏ so với ở Hoa Kỳ. Gilmore nói: “Ở đâu sự sống được trân
quý, ở đó sự sống thật sự quý giá” (Where life is precious,
life is precious).
Phản ứng từ những người dân tại Atlanta sau khi có
phán quyết từ phiên tòa George Floyd. Ảnh: AAP/ EPA/ Eric S. Lesser.
Xây dựng một xã hội không cần tới cảnh sát và
nhà tù là một nhiệm vụ không hề dễ dàng, đặc biệt là khi những người hưởng lợi
từ hệ thống là những người đang nắm quyền lực. Như lời chủ tịch Quỹ Mellon, nhà
thơ Elizabeth Alexander [người từng đọc thơ trong buổi lễ
nhậm chức của Tổng thống Barack Obama vào năm 2009 – ND], nói: chúng ta cần trí
tưởng tượng và lòng dũng cảm của các nghệ sĩ da đen.
Alexander nhắc tới nhiếp ảnh gia gốc Phi Pat
Ward Williams. Vào năm 1986, Williams đã dùng những bức ảnh chụp người da đen bị
hành hình công khai để đặt ra câu hỏi: “Nếu là người
da đen, liệu bạn có thể nhìn nổi thứ này?”.
Trong phiên tòa xử Derek Chauvin, công tố viên
Jerry Blackwell đã kết thúc phần luận tội trong xót xa.
“Bạn đã nghe những lập luận kiểu Floyd chết vì
trái tim của ông quá lớn […] [nhưng] sự thật là – George Floyd chết vì trái tim
của Chauvin quá nhỏ.”
No comments:
Post a Comment