The
Economist
Đỗ Đặng Nhật Huy biên dịch
26/03/2021
http://nghiencuuquocte.org/2021/03/26/the-gioi-hom-nay-26-03-2021/
Ấn Độ, quê hương của hãng sản xuất vắc-xin lớn nhất thế giới, đã đình chỉ xuất
khẩu vắc-xin covid-19 của AstraZeneca-Đại học Oxford trong tối
đa ba tháng. Quyết định này có thể tác động đến nguồn cung toàn cầu: có tới nửa
tỷ liều vắc-xin sản xuất bởi Serum Institute là dành cho COVAX, sáng kiến chia sẻ vắc-xin nhằm giúp đỡ các nước thu nhập thấp, trong năm 2021 và
2022. Trong khi đó, Đan Mạch đã đình chỉ loại vắc-xin này thêm ba tuần nữa để
điều tra các báo cáo về chứng đông máu nguy hiểm.
Đài Loan nói họ đang sản xuất một tên lửa tầm xa, một động thái công khai
hiếm hoi cho thấy nỗ lực phát triển năng lực tấn công quân sự của hòn đảo này.
Trung Quốc, nước tuyên bố Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình, đã tăng cường
hoạt động gần hòn đảo trong những tháng gần đây. Chiu Kuo-cheng, Bộ trưởng Quốc
phòng Đài Loan, cho biết họ cũng đang phát triển các mẫu tên lửa khác.
Mỹ và Anh áp lệnh trừng
phạt lên các tập đoàn do quân đội kiểm soát ở Myanmar,
trong bối cảnh quân đội nước này tiếp tục đàn áp biểu tình phản đối đảo chính
tháng 2. Cho đến thứ Tư ít nhất 286 người đã thiệt mạng trong các cuộc biểu
tình ủng hộ dân chủ; với 5 người khác chết trong ngày hôm qua. Động thái phối hợp
của Mỹ và Anh là nhằm tiêu hao tài chính của quân đội Myanmar.
Tổng thống Joe
Biden cam kết có 200 triệu liều vắc-xin covid-19 vào
ngày thứ 100 tại nhiệm của ông vào cuối tháng 4, cao gấp đôi so với mục tiêu do
ông đặt ra hồi tháng 12. Mục tiêu lần này vẫn có vẻ khả thi: Mỹ đã tiến hành được
133 triệu mũi tiêm và đang đạt trung bình hơn 2 triệu mũi mỗi ngày. Trong cuộc
họp báo chính thức đầu tiên kể từ khi nhậm chức, ông Biden cũng cho biết ông dự
kiến tái tranh cử vào năm 2024.
New York sẽ trở thành bang mới nhất của Mỹ hợp pháp hóa cần sa giải trí.
Các nhà lập pháp bang đã thống nhất được một thỏa thuận vào thứ Năm; và dự luật
có thể thông qua cơ quan lập pháp bang ngay trong tuần tới. Ngành cần sa của
New York sẽ thuộc hàng lớn nhất đất nước — trị giá 4,2 tỷ đô la vào năm 2027,
theo một ước tính.
Tỷ lệ thất nghiệp hàng
tuần ở Mỹ giảm xuống mức thấp nhất kể từ đầu đại dịch. Tuần
qua có 684.000 đơn xin trợ cấp được nộp, giảm so với 781.000 của tuần trước đó.
Số người nhận trợ cấp từ chương trình covid-19 liên bang cũng giảm xuống còn
241.745. Các số liệu có thể phản ánh tốc độ sa thải chậm lại vì một số bang đã
bắt đầu nới lỏng các hạn chế kinh doanh.
Lạm phát giá tiêu dùng
theo năm của Brazil đã tăng lên mức cao nhất trong hơn 4 năm:
5,52% trong năm tính đến giữa tháng 3. Con số theo tháng, 0,93%, cũng là mức
cao nhất trong sáu năm. Các nhà kinh tế dự đoán lãi suất năm sẽ còn tăng hơn nữa
trong những tháng tới, trước khi giảm xuống vào cuối năm.
TIÊU
ĐIỂM
Bangladesh kỉ niệm 50 năm lập
quốc
Khi Đông Pakistan tuyên bố
độc lập vào ngày 26 tháng 3 năm 1971, họ có một dân số đông, nghèo và
không gì khác. Sau cuộc chiến đẫm máu với Tây Pakistan khiến khoảng 500.000 đến
3 triệu người thiệt mạng, quốc gia trẻ tuổi này lại nghèo hơn nữa. Nửa thế kỷ
trôi qua và Bangladesh đã vượt lên trước. Hiện nay một người dân trung bình ở
Bangladesh giàu hơn nhiều so với một người dân trung bình ở Pakistan nhờ tốc độ
tăng trưởng GDP ấn tượng.
Trước đại dịch, con số
này là 8% — nhanh hơn cả Ấn Độ và Trung Quốc. Ngành công nghiệp may mặc định hướng
xuất khẩu với nhân công chủ yếu phụ nữ là động lực của nền kinh tế, trong khi
các tổ chức phi chính phủ nội địa đã giúp cải thiện y tế và giáo dục. Tuy
nhiên, các chính trị gia hầu như đều gây cản trở. Kể từ khi lên nắm quyền lần
thứ hai cách đây 12 năm, Thủ tướng Sheikh Hasina Wazed đã tìm cách biến
Bangladesh thành một quốc gia độc đảng. Tham nhũng và chủ nghĩa thân hữu được dịp
tràn lan. Và thực trạng này rồi cũng sẽ dẫn đến hậu quả xấu. Sẽ thật tiếc nếu
bàn tay sắt của Sheikh Hasina làm tiêu tan triển vọng tốt đẹp của Bangladesh.
Vương Nghị thăm Thổ Nhĩ Kỳ
Khi ngoại trưởng Trung Quốc
Vương Nghị kết thúc chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ vào hôm nay, nhiều người lo ngại việc
cải thiện quan hệ Trung-Thổ sẽ gây bất lợi cho người Duy Ngô Nhĩ, một dân tộc Hồi
giáo bị chính phủ Trung Quốc đàn áp. Cộng đồng người Duy Ngô Nhĩ ở Thổ Nhĩ Kỳ,
với hàng chục nghìn người, từ lâu đã cáo buộc chính phủ Trung Quốc gây sức ép
buộc Thổ Nhĩ Kỳ phải im lặng hoặc dẫn độ họ. Trong những năm gần đây, hàng trăm
người đã bị bắt và bị đe dọa trục xuất, theo các nhà hoạt động.
Và Trung Quốc có thể đang
dùng đại dịch để gia tăng áp lực. Thổ Nhĩ Kỳ đã đặt hàng 100 triệu liều vắc-xin
covid-19 của Trung Quốc. Song các chuyến hàng đang bị hoãn, làm dấy lên e ngại
vắc-xin đang bị sử dụng để gây sức ép, chẳng hạn như việc phê chuẩn hiệp ước dẫn
độ đã ký với Trung Quốc 4 năm trước. Ông Vương mới gặp tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ
Recep Tayyip Erdogan vào hôm qua. Khi cánh báo chí rời căn phòng, có lẽ thỏa
thuận dẫn độ đã được đặt ngay lên bàn đàm phán.
Người Brazil vẫn hoài nghi
virus
Các số liệu thống kê rất
tệ, còn lời phân bua thì gây phẫn nộ. Hôm thứ Tư, Brazil ghi nhận cái chết thứ
300.000 ở nước này vì covid-19. Số ca nhiễm mới theo ngày của họ cũng cao nhất
thế giới. Một phần là vì lý do dịch tễ. P1, một chủng đặc biệt dễ lây lan có thể
tái lây nhiễm những người từng mắc covid-19, đã lan khắp đất nước và khiến hệ
thống y tế quá tải.
Nhưng vấn đề lớn hơn
chính là chính trị. Tổng thống Jair Bolsonaro đã dành thời gian trong đại dịch
để ca ngợi các phương pháp chữa trị lạ lùng, chỉ trích lệnh phong tỏa, và tìm
cách ngăn công bố dữ liệu. Các thị trưởng và thống đốc chịu trách nhiệm cho các
hạn chế ở địa phương theo hệ thống liên bang của Brazil đã làm theo tổng thống,
nhanh chóng mạnh tay khi đại dịch bùng phát nhưng cũng nhanh chóng nới lỏng hạn
chế. Phải đến tận bây giờ, giữa một làn sóng dịch thứ hai đầy chết chóc, họ mới
tái áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt. Song ông Bolsonaro tiếp tục xem thường đại
dịch, và thái độ hoài nghi được nhiều người học theo của ông đã khiến người dân
phản đối phong tỏa. Giá như có một loại vắc-xin cho tính hoài nghi của ông.
Khối Mercosur 30 năm tuổi
Ba mươi năm trước, tổng
thống Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay đã ký Hiệp ước Asunción thành lập
Mercosur, một nỗ lực đầy tham vọng nhằm thiết lập một khu vực thương mại tự do
và liên minh thuế quan ở Nam Mỹ. Và khi những người kế nhiệm họ gặp nhau vào
hôm nay, họ sẽ chẳng có gì đáng ăn mừng ngoài sự tồn tại của chính Mercosur.
Thương mại trong khối tăng nhanh vào đầu những năm 1990, đạt đỉnh 25% tổng
thương mại của các thành viên vào năm 1997. Giờ đây, con số đó chỉ còn 14%.
Vì đại dịch, bữa tiệc
sinh nhật sẽ được tổ chức online. Tổng thống cánh hữu của Brazil, Jair
Bolsonaro, và người đồng cấp cánh tả người Argentina, Alberto Fernández, dường
như bất đồng trên hầu hết mọi vấn đề. Trong khi đó Uruguay muốn có sự linh hoạt
để tiến hành các thỏa thuận thương mại của riêng họ. Một mục tiêu lớn của
Mercosur là thỏa thuận thương mại với EU đã thành công vào năm 2019. Nhưng có rất
ít khả năng nó được phê chuẩn ở châu Âu trừ khi ông Bolsonaro ngừng khuyến
khích phá rừng Amazon.
Voi châu Phi chính thức bị
phân loại nguy cấp
Chẳng thích thú gì khi nằm
trong “Sách Đỏ” của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Tổ chức này
biên soạn danh sách ấy để ghi lại tình trạng của các loài nguy cấp. Những cái
tên nổi tiếng nhất trong đó bao gồm gấu trúc lớn và gấu Bắc Cực, cả hai đều được
xếp vào loại “dễ bị tổn thương” – cùng với voi châu Phi, tuy nhiên chỉ đến ngày
hôm qua. Bản cập nhật mới của Sách Đỏ phản ánh tình hình đang trở nên tồi tệ với
những chú voi.
Các bằng chứng di truyền
gần đây đã chia loài này thành hai loài riêng biệt: voi xavan và voi rừng. Nhận
ra sự khác biệt đó, IUCN đã nâng mức độ đe dọa của chúng lần lượt lên mức “nguy
cấp” và “cực kỳ nguy cấp”. Một số quốc gia, chẳng hạn như Congo-Brazzaville và
Gabon, đã chứng minh việc quản lý môi trường sống và trừng phạt săn trộm có thể
giúp ổn định quần thể voi. Nhưng chiều ngược lại cũng đúng. Đàn voi rừng ở Bờ
Biển Ngà đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Nếu ngay cả các biểu tượng đa dạng
sinh học này cũng không thể thoát hiểm, phần còn lại của Sách Đỏ sẽ phải lo lắng.
No comments:
Post a Comment