Phải
nói gì khi thất cử tổng thống Hoa Kỳ
Bùi Công Trực - Luật
Khoa
05/11/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/11/phai-noi-gi-khi-that-cu-tong-thong-hoa-ky/
Lời của người thua trong cuộc đua vào Nhà Trắng đôi khi
còn quan trọng hơn lời của người thắng. Đó là sự nhượng bộ để nền dân chủ tiến
lên.
Đêm Bầu cử (Election
Night) ở Mỹ luôn là một (hoặc nhiều) đêm đầy cảm xúc.
Khác với việc tụ tập để
xem chung kết giải bóng bầu dục Super Bowl, người dân Mỹ trong Đêm Bầu cử không
chỉ là khán giả, mà họ còn là diễn viên chính. Họ là người dành tâm tư và công
sức nhiều năm để ủng hộ, quảng bá và đấu tranh vì một lý tưởng và cho chính trị
gia đại diện cho lý tưởng đó. Họ là người bỏ những lá phiếu quyết định vận mệnh
đất nước.
Nếu ứng cử viên mà họ ủng
hộ thất bại, điều gì giúp cho hàng chục triệu người dân Mỹ đêm đó trở về nhà,
bình tâm nghỉ ngơi, sáng hôm sau tiếp tục làm việc, và trở lại với nhịp sống
thường nhật?
Điều gì giúp cho họ thất
vọng, nhưng không giận dữ?
Điều gì giúp cho họ buồn
rầu, nhưng không quay lưng với nền dân trị Mỹ?
Điều gì giúp cho những cử
tri “bên thua cuộc” không phủ nhận hoàn toàn kết quả bầu cử, hay tệ hơn, kêu gọi
sử dụng vũ lực để thay đổi kết quả bầu cử?
Diễn văn của ứng cử viên
thắng cuộc chắc chắn không thể làm điều đó, vì nó có thể là can dầu đổ vào ngọn
lửa đang bùng cháy. Thứ giúp hóa giải phần nào những tranh cãi, những khác biệt,
những chia rẽ, những lời xúc phạm lẫn nhau, hay thậm chí là bạo lực… lại chính
là những lời phát biểu của người thua cuộc.
Trong văn hóa chính trị Mỹ,
những lời phát biểu của ứng viên thua cuộc sau khi có kết quả bầu cử được gọi
là “concession speech”, tạm dịch sang tiếng Việt là “diễn văn nhượng bộ”. Tuy
không có quy định trong luật, nhưng diễn văn nhượng bộ đã trở thành một phần tất
yếu mỗi dịp bầu cử tại xứ cờ hoa.
Lược sử của diễn
văn nhượng bộ
John Adams, trong bức thư
gửi cho vợ khi ông chính thức trở thành Tổng thống thứ hai của Liên bang Hoa Kỳ
vào năm 1797, gọi quá trình chuyển giao quyền lực chính trị là “thứ tinh túy nhất
từng tồn tại ở Hoa Kỳ”.
Trong suốt nhiều thập
niên, việc một ứng cử viên thua cuộc thông báo chấp nhận kết quả bầu cử thường
chỉ mang tính chất cá nhân, như là đối thoại giữa hai ứng cử viên với nhau.
Khi các bước tiến vượt bậc
về công nghệ giúp cho việc theo dõi các cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ trở nên dễ
dàng hơn, cử tri mong muốn có thêm nhiều thông tin hơn, đặc biệt là từ người mà
họ bỏ phiếu ủng hộ. Vì thế, dù thua cuộc, ứng viên tổng thống cũng được kỳ vọng
là sẽ công khai nói vài lời tâm huyết với cử tri của mình.
William Jennings
Bryan (1860-1925) là người bắt đầu truyền thống nhượng bộ công khai ở nước Mỹ, thông
qua một bức điện tín. Ảnh: Bettmann Archive.
Theo tác giả Scott Farris
trong quyển Almost
President (Suýt nữa là Tổng thống), diễn văn nhượng bộ được công bố
công khai lần đầu tiên là điện tín chúc mừng của ứng cử viên William Jennings
Bryan gửi cho Tổng thống tân cử William McKinley vào năm 1896.
Bức điện này chỉ gồm có
hai dòng ngắn gọn.
Lincoln, bang Nebraska, 5/11.
Gửi Ngài Wm. Mckinley ở Canton, Ohio:
Thượng nghị sĩ Jones vừa cho tôi biết kết quả ngài đắc cử, tôi vội vàng gửi lời
chúc mừng. Chúng ta đã bày tỏ nguyện vọng với người dân Mỹ, và ý chí của họ là
luật.
W.J.Bryan.
Người đầu tiên công bố diễn
văn nhượng bộ trên sóng phát thanh là ứng viên đảng Dân chủ Al Smith năm
1928. Còn ứng cử viên đầu tiên thông báo diễn văn nhượng bộ đến quốc dân Hoa Kỳ
thông qua truyền hình trực tiếp là Adlai Stevenson, năm 1952. Ông nói:
“Nhân dân đã đưa ra quyết định cuối
cùng của họ, và tôi chân thành chấp nhận nó”.
“Truyền thống của người Mỹ là tranh đấu
hết mình trước cuộc bầu cử. Nhưng việc bỏ qua khác biệt và cùng hợp tác cũng là
truyền thống của chúng ta ngay khi nhân dân cất lên tiếng nói”.
Theo nhà sử học tổng thống
Hoa Kỳ Kearns Goodwin, tư tưởng, cấu trúc và giọng điệu của diễn văn nhượng bộ
chính thức được hình
thành sau bài phát biểu của Stevenson: chúng ta đã cố gắng hết sức,
chúng ta đã đi đến chặng đường cuối cùng, chúng ta cần chấp nhận kết quả này và
cần hợp tác với nhau.
Các thành tố của một
diễn văn nhượng bộ mẫu mực
Đã từng có tất cả 32 bài
diễn văn thất cử khác nhau ở nước Mỹ trong 120 năm qua.
Đa dạng như vậy, nhưng
người ta vẫn thấy một khuôn mẫu của “thể loại” diễn văn này. Đó là những nội
dung không thể thiếu, nhằm đảm bảo rằng thông điệp của ứng cử viên thua cuộc đủ
sức xoa dịu sự tức giận của các cử tri ủng hộ mình, hàn gắn những tổn thương nếu
có, và khuyến khích toàn dân cùng hướng tới tương lai.
The six
steps to a concession speech
https://www.youtube.com/watch?v=fMfkyJRoAUY&feature=emb_logo
SÁU BƯỚC THỰC HIỆN MỘT DIỄN
VĂN NHƯỢNG BỘ. NGUỒN: QUARTZ.
Theo phân tích của
tác giả Hannah Yi trên Quartz, có sáu thành tố căn bản tạo nên một bài diễn văn
nhượng bộ:
1.
Tôi đã chúc mừng đối thủ,
chúc ông ta may mắn và thành công trong cương vị Tổng thống tân cử của nhà nước
Liên bang Hoa Kỳ.
2.
Mong muốn những người ủng
hộ mình bỏ qua bất đồng, chấp nhận kết quả bầu cử và cùng nhau hợp tác xây dựng
Hoa Kỳ.
3.
Nhận trách nhiệm và thể
hiện sự tiếc nuối, thất vọng.
4.
Tuy nhiên, nhắc nhở những
người ủng hộ rằng bản thân mình sẽ tiếp tục cống hiến và đấu tranh vì quyền lợi
của Hoa Kỳ dù ở bất kỳ cương vị nào.
5.
Gửi lời cảm ơn đến những người
ủng hộ.
6.
Lời tạm biệt chính thức:
“God bless you and God bless America” (Chúa phù hộ cho các bạn, và Chúa phù hộ
cho nước Mỹ).
Những diễn văn nhượng
bộ không đúng lịch trình
Trong lịch sử, có hai bài
diễn văn nhượng bộ không được thực hiện vào lúc kết thúc Đêm Bầu cử. Đó là trường
hợp của ứng viên Al Gore vào năm 2000 và ứng viên Hillary Clinton vào năm 2016.
Đối với Al Gore,
ông gọi
điện cho Bush (con) để chúc mừng và công nhận kết quả bầu cử vào Đêm Bầu
cử, nhưng ba mươi phút sau đã liên lạc lần nữa để rút lại sự công nhận của
mình.
Theo tính toán, Gore vượt
Bush đến 500.000 phiếu bầu cử phổ thông, song chênh lệch chỉ… 600 phiếu ở
Florida đã giúp cho Bush giành chiến thắng sát sao: 271 phiếu đại cử tri so với
266 mà Gore có được. Tình huống này dẫn đến một cuộc chiến pháp lý dài hơi giữa
hai bên, trong đó Gore yêu cầu thực hiện quy trình kiểm đếm phiếu bắt buộc tại
tiểu bang này.
Tranh chấp được đưa đến Tối
cao Pháp viện Hoa Kỳ với phần thắng nghiêng về Bush. Gore không đồng tình với
quyết định này, nhưng ông tôn trọng kết quả mà Pháp viện đưa ra. Sau hàng tuần
tranh cãi pháp lý, Gore đọc bài diễn văn nhượng bộ của mình trước toàn bộ quốc
dân trên sóng truyền hình quốc gia.
USA: AL GORE
CONCESSION SPEECH
https://www.youtube.com/watch?v=1w2oaaHRo_A&feature=emb_logo
DIỄN VĂN NHƯỢNG BỘ CỦA AL
GORE NĂM 2000. NGUỒN: AP.
“Đã đến lúc chủ nghĩa đảng phái phải bị
gác sang một bên… Tôi chính thức công nhận kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử.
Đêm nay, vì sự thống nhất của nhân dân Hoa Kỳ và vì sức mạnh tập thể của nền
dân chủ của chúng ta, tôi chấp nhận thất bại của mình trong cuộc bầu cử.”
Gore xúc động, nhưng cũng
rất chuyên nghiệp, chấm dứt những tranh cãi dai dẳng không dứt về cuộc bầu cử
năm 2000, mở đường cho chính quyền mới của Bush tiếp nhận nhiệm sở một cách
chính danh.
Đối với Hillary, trong một
tình thế khá tương tự, bà cũng vượt Trump đến gần ba triệu phiếu phổ thông,
nhưng không thể giành chiến thắng với cơ chế đại cử tri. Song không có tranh
cãi pháp lý nào diễn ra.
Sau một kỳ tranh cử căng
thẳng, Hillary cần thời gian để có một bài diễn văn nhượng bộ chủ động, theo phong
cách riêng và phản ánh đúng tình hình phân cực chính trị trầm trọng của Hoa Kỳ
tại thời điểm đó. Vì vậy, Hillary và đội ngũ tư vấn quyết định công bố diễn văn
nhượng bộ của mình vào sáng ngày hôm sau.
Việc có thêm thời gian
chuẩn bị giúp diễn văn nhượng bộ của bà Clinton tạo được khác
biệt rõ nét.
Hillary
Clinton's concession speech
https://www.youtube.com/watch?v=Cv4hsmfgRuI&feature=emb_logo
DIỄN VĂN NHƯỢNG BỘ CỦA
HILLARY CLINTON NĂM 2016. NGUỒN: SKY NEWS.
Hillary mở đầu bài phát
biểu như thông lệ, bằng việc thông báo mình đã gọi điện cho Donald Trump và
chúc mừng ông này. Nhưng trong phần nội dung chính, bà không chỉ đơn giản là chấp
nhận kết quả cuộc bầu cử và yêu cầu các cử tri của bà đồng lòng ủng hộ Trump.
Thay vào đó, bà truyền đi
thông điệp rất rõ ràng: “công việc vẫn chưa hoàn thành, và chúng ta sẽ tiếp tục
chiến đấu cho những gì mình tin tưởng, cho dù tổng thống tân cử có tin vào điều
đó hay không.”
Bà Clinton kêu gọi công
dân Hoa Kỳ chủ động và tích cực tham gia vào các hoạt động chính trị. Trong đó,
mục tiêu rõ ràng nhất là nhằm đối trọng và kiểm soát một cách dân chủ những gì
chính quyền Tổng thống Trump có thể mang đến cho Nhà Trắng. Bà nói:
“Nền dân chủ lập hiến Hoa Kỳ yêu cầu sự
tham gia của chúng ta, không đơn giản chỉ bốn năm một lần, mà là mọi lúc, mọi
nơi. Hãy làm tất cả những gì chúng ta có thể để thúc đẩy những mục tiêu và giá
trị mà chúng ta hằng tin tưởng. Hãy biến nền kinh tế Hoa Kỳ là nền kinh tế của
mọi công dân, bảo vệ quốc gia chúng ta và bảo vệ hành tinh của chúng ta.”
“Vì những công dân của mọi sắc tộc, mọi
tôn giáo, vì đàn ông cũng như đàn bà, vì những người nhập cư, vì cộng đồng
LGBT, vì những công dân khuyết tật… Vì tất cả. Tôi thật hạnh phúc khi được đứng
cùng các bạn…
Và tôi mong muốn rằng các cử tri hãy
tiến bước và đảm bảo tiếng nói của các bạn từ giờ trở đi sẽ luôn được
lắng nghe.”
Diễn văn nhượng bộ thể hiện
rất nhiều điều về sức khỏe của một nền dân chủ. Đó là một truyền thống mà không
phải nền dân chủ nào cũng có được. Nó là đầu mối để hòa giải những khác biệt,
và là nền tảng cho một quốc gia tiến bước.
No comments:
Post a Comment