Mỹ
chính thức rút khỏi Hiệp định khí hậu Paris : Những điều bạn cần biết
Huỳnh Minh Triết - Luật
Khoa
07/11/2020
Trump xem việc
rút khỏi hiệp định là một chiến thắng. Biden hứa sẽ tái gia nhập.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2020/11/elect.jpg
Một người ủng hộ chiến dịch tranh cử của Tổng thống
Trump, tháng 10/2020. Ảnh: Boston Herald
Sau ba năm chờ đợi, vào
ngày 4/11/2020, Mỹ đã trở thành nước đầu tiên trên thế giới chính thức rút khỏi
Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.
Tổng thống (TT) Trump
tuyên bố rút Mỹ khỏi hiệp định này từ tháng 6/2017, nhưng những điều khoản ràng
buộc đã giữ chân họ ba năm.
Ứng viên tổng thống Đảng
Dân chủ Joe Biden lập tức thông báo trên Twitter, rằng ông sẽ đưa nước Mỹ
quay lại thỏa thuận này vào ngày đầu nhậm chức nếu thắng cử.
Hiệp định Paris được
thông qua năm 2015 nhằm tăng cường và phối hợp nỗ lực phản ứng của tất cả các
nước trên thế giới, chống lại mối đe dọa biến đổi khí hậu. Mục tiêu cụ thể của
nó là giữ nhiệt độ trung bình trong thế kỷ 21 tăng không quá 2 độ C so với nền
nhiệt của thời kỳ tiền công nghiệp vào giữa thế kỷ 18, và cố gắng giới hạn mức
tăng ở ngưỡng 1,5 độ C.
Bài viết giải đáp một số
câu hỏi liên quan đến vấn đề này, lược dịch và có bổ sung từ BBC.
.
Vì sao mất ba năm
Mỹ mới ra khỏi Hiệp định Paris?
Hiệp định Paris được biên
soạn với nhiều ràng buộc phức tạp để đề phòng một tổng thống Mỹ đơn phương muốn
rời khỏi thỏa thuận này.
Trước thời tổng thống
Obama của Mỹ, các cố gắng để thiết lập một hiệp ước toàn cầu về biến đổi khí hậu
đều tan rã. Chính quyền Bill Clinton đã không thể thuyết phục được Thượng viện ủng
hộ Nghị định thư Kyoto năm 1997. Và đến cả Obama cũng phải dùng đến sắc lệnh
hành pháp để đưa Mỹ vào Hiệp định Paris, khi Quốc hội (do Đảng Cộng hòa nắm quyền)
nhất quyết không chịu phê chuẩn.
Trong quá trình đàm phán
hiệp định, đội ngũ của Obama muốn đảm bảo có một bước đệm dài, ngay cả trong
trường hợp một tổng thống Mỹ muốn đơn phương rời đi. Thỏa thuận Paris vì vậy có
quy định không nước nào được phép gửi thông báo rời bỏ trong vòng ba năm sau
ngày phê duyệt.
Thậm chí sau khi thông
báo chính thức cho Liên hợp quốc, quốc gia thành viên vẫn sẽ phải đợi thêm 12
tháng nữa để hoàn tất thủ tục.
TT Trump thông báo
quyết định rút Mỹ khỏi HĐ Paris tháng 6/2017. Ảnh: Getty.
Vì thế, mặc dù tổng thống
Trump tuyên bố rời khỏi thỏa ước Paris vào tháng 6/2017, chính quyền của ông chỉ
có thể chính thức đệ đơn rút khỏi thỏa thuận này lên Liên hợp quốc vào tháng
11/2019. Tới nay, thời gian 12 tháng chờ đợi đã hết và Mỹ chính thức rút chân
khỏi hiệp ước.
.
Vì sao TT Trump muốn
rút khỏi Hiệp định Paris?
Quan điểm của ông Trump về
biến đổi khí hậu thay đổi rất nhanh. Ông từng gọi nó là “trò
lừa đảo” (a hoax) của Trung Quốc nhằm làm kiệt quệ kinh tế Mỹ.
Gần đây, ông nói rằng biến đổi khí hậu không còn là trò lừa đảo nữa, mà là “một
vấn đề rất nghiêm túc” (a serious subject).
Tuy vậy, ông vẫn lái các
cuộc thảo luận về biến đổi khí hậu thành “tôi muốn có bầu không khí sạch nhất,
nước sạch nhất”. Điều này khiến các nhà quan sát nhận định Trump hoặc là không hiểu, hoặc là hoàn toàn
phủ nhận các nghiên cứu và kết luận khoa học về biến đổi khí hậu.
Tổng thống Trump chỉ trích
Hiệp định Paris là một thỏa thuận tồi tệ, sẽ “tàn phá” việc làm và nền kinh tế
Mỹ. Ông coi việc rời khỏi thỏa thuận Paris là một chiến thắng và một cam kết trọng
tâm với cử tri của mình.
Tổng thống Trump nêu quan điểm của ông về Hiệp định
Paris trên Twitter.
Tuy nhiên nhiều phân tích
chỉ ra rằng động cơ của Trump trong việc rút lui khỏi Hiệp định Paris mang tính
chính trị nhiều hơn. Ông muốn tranh thủ sự ủng hộ của cử tri từ các bang chuyên
khai thác dầu mỏ như Louisiana, Texas, Pennsylvania, West Virginia và
Ohio.
Tờ Foreign
Affair nhận định việc Trump rút khỏi Hiệp định Paris không có
cơ sở khoa học lẫn kinh tế, mà là để ghi điểm tức thời với khối cử tri quan trọng
của mình.
Xét cho cùng, Hiệp định
Paris được tiến hành trên cơ sở tự nguyện và không có cơ chế xử phạt nếu một nước
không đạt mục tiêu.
Tuy vậy, có một số học giả
bảo thủ ủng hộ hành động của Trump.
“Tôi không chắc hiệp định Paris sẽ thực sự đạt được
gì”, Katie Tubb,
nhà phân tích chính sách cấp cao tại Heritage Foundation, một viện nghiên cứu
(think tank) có thiên hướng bảo thủ, nói.
“Đến cuối thế kỷ này, nếu mục tiêu là giảm nhiệt độ
toàn cầu, nó đơn giản là không thể thực hiện được với cái thế giới công nghiệp
hóa này”.
“Cho dù bạn nghĩ thế nào về sự ấm lên toàn cầu, về bản
chất của nó, về tốc độ của nó, bạn cũng phải nghiêm túc đưa việc phát triển
kinh tế vào trong chương trình hành động. Về mặt này, tôi không thấy Hiệp định
Paris có hiệu quả hay đóng góp mang tính xây dựng nào.”
.
Việc Mỹ rời khỏi
hiệp định sẽ có tác động gì?
Hiện Mỹ chiếm 15% phát thải
khí nhà kính toàn cầu, nhưng lại là siêu cường lớn nhất thế giới về kinh tế,
quân sự cũng như địa vị chính trị. Việc Mỹ chính thức rút lui khỏi thỏa thuận
khí hậu, vốn bao gồm hầu hết các quốc gia trên thế giới, sẽ làm dấy lên câu hỏi
về lòng tin của các nước khác đối với Mỹ.
Cựu Ngoại trưởng Mỹ
John Kerry ký Hiệp định Paris tại Liên hợp quốc năm , trong khi cháu gái của
ông chứng kiến. Ảnh: Getty Images.
“Việc chính thức rút lui chắc chắn gây tổn hại cho
uy tín của Mỹ”, Andrew Light, cựu
quan chức phụ trách biến đổi khí hậu trong chính quyền Obama nói.
“Đây là lần thứ hai mà Mỹ là lực lượng tiên phong
trong việc thương thảo ra một thỏa thuận khí hậu mới. Nhưng với nghị định thư
Kyoto thì chúng ta chưa bao giờ phê chuẩn, còn với Hiệp định Paris, chúng ta lại
bỏ rơi nó”.
.
Sự kiện này được
đánh giá ra sao?
Mặc dù việc Mỹ rời bỏ Hiệp
định Paris tới giờ không còn là tin sốc, nhiều người vẫn có cảm giác tiếc nuối.
Họ tin rằng biến đổi khí hậu là thách thức toàn cầu lớn nhất và Mỹ nên đi đầu
trong cuộc chiến chống lại nó chứ không phải thoái thác trách nhiệm.
“Quyết định rút khỏi thỏa thuận Paris là sai lầm khi
nó được công bố và đến hôm nay nó vẫn sai lầm”, Helen Mountford, đến từ Viện Nguồn lực Thế giới,
nói.
“Nói đơn giản là Mỹ nên ở lại cùng với 189 đối tác
khác của thỏa thuận, không nên bỏ đi một mình”.
Việc Mỹ chính thức rời đi
cũng mở lại vết thương cũ của những nhà đàm phán về khí hậu.
“Trump chối bỏ khoa
học – Nước Mỹ bốc cháy”. Những người phản đối Trump chiếu thông điệp lên một
khách sạn của vị tổng thống-tỷ phú. Ảnh: Getty.
“Nó rõ ràng là một cú đánh mạnh vào thỏa thuận
Paris”, Carlos Fuller, nhà đàm
phán từ Belize, đại diện cho Liên minh Các tiểu quốc đảo tại Liên hợp quốc,
nói.
“Chúng tôi thực sự đã làm việc rất vất vả để đảm bảo
mỗi quốc gia trên thế giới có thể bằng lòng với thỏa thuận này. Và vì thế, khi
mất đi một nước, căn bản là chúng tôi cảm thấy mình đã thất bại”.
Các nước khác nói rằng việc
ông Trump rút Mỹ khỏi hiệp định một phần là do chính quyền Obama đã không thể
thuyết phục Thượng viện Mỹ phê chuẩn.
“Điều ông Obama làm ở cuối nhiệm kỳ thứ hai của mình
đúng là phi dân chủ. Ông đã ký thỏa thuận Paris mà không đi qua Quốc hội, thay
vào đó lại dùng sắc lệnh hành pháp”, cựu giám đốc phụ trách khí hậu của Liên hợp quốc Yvo De Boer nói.
“Và như thế, chính ông ta đã đào một cái hố tương
lai cho ngày hôm nay”.
.
Mỹ tái gia nhập được
không?
Có. Ngay trong ngày quyết
định rút lui khỏi hiệp ước Paris có hiệu lực, ứng viên Joe Biden của đảng Dân
chủ đã tuyên bố rằng “chính
xác 77 ngày sau, chính quyền Biden sẽ tái gia nhập”.
***
Tweet
Today, the Trump Administration officially left the Paris Climate
Agreement. And in exactly 77 days, a Biden Administration will rejoin it.
ABC News
@ABC · Nov 4
The U.S. has officially left the Paris Agreement, three years after
Pres. Trump announced he would leave the international climate change forum. https://abcn.ws/2I2fMKq
***
Theo các quy định của hiệp
ước, để tái gia nhập, Mỹ chỉ cần gửi thông báo trước một tháng. Ứng viên tổng
thống đang thắng thế Joe Biden cam kết sẽ làm điều này ngay khi ông nhậm chức
vào tháng Một sang năm.
.
Những người phản đối
Trump nói gì?
Sau khi ông Trump công bố
quyết định thoát khỏi thỏa thuận này năm 2017, một số bang và nhiều doanh nghiệp
Mỹ tuyên bố vẫn sẽ tiếp tục cắt giảm khí thải carbon và cam kết bù đắp cho quyết
định sai lầm của chính quyền liên bang.
Trong số này có tổ chức America’s
Pledge (Cam kết của nước Mỹ), do cựu thống đốc California Jerry Brown và cựu
Thị trưởng New York Michael Bloomberg thành lập.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2020/11/115213033_t8.jpg
America’s Pledge, một
liên minh cam kết với các mục tiêu của Hiệp định khí hậu Paris. Ảnh: Getty.
Họ nói rằng nhiều thành
phố và bang sẽ giúp cắt giảm khí nhà kính 19% trong năm 2025 so với mức năm
2005. Tuy mục tiêu này không đủ so với cam kết của thỏa thuận Paris, nó là thứ
“nằm trong tầm với”.
Tỷ phú Bloomberg tuyên bố: “Dù Nhà Trắng ra sức kéo chúng ta tụt hậu, họ không thể
ngăn các bước tiến về khí hậu của chúng ta trong vòng bốn năm qua”.
Những nỗ lực liên kết
cùng chống lại biến đổi khí hậu tại Mỹ nói riêng và ở nhiều nước trên thế giới
là sự cộng hưởng với ý thức ngày càng tăng của thế hệ trẻ với vấn đề này. Các
phong trào tuần hành vì khí hậu diễn ra mỗi tuần ngày càng được thanh thiếu
niên ở khắp nơi ủng hộ.
Gương mặt tiêu biểu cho
giới trẻ trong vấn đề chống biến đổi khí hậu là nhà hoạt động Thụy Điển, cô gái
mới 17 tuổi Greta
Thunberg. Những người trẻ tuổi như Greta trở thành cái
gai trong mắt và là đối tượng bị chỉ trích châm chọc liên tục từ
Trump cũng như những người ủng hộ ông. Ở phía ngược lại, thế hệ trẻ là lực lượng
phản đối mạnh mẽ nhất những người muốn kéo lùi các nỗ lực chống biến đổi khí hậu.
Phát
biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới vào đầu năm 2020, Greta Thunberg
đã không ngần ngại nhắm đến những nhà lãnh đạo như Trump khi tuyên
bố, “không giống như các ông, thế hệ của chúng tôi sẽ không buông
tay xin hàng”.
.
Liệu Mỹ có tạo ra
phong trào bỏ Hiệp định Paris?
“Tôi không nghĩ sẽ có ai đi theo ông Trump rời khỏi
thỏa thuận khí hậu Paris”, Peter
Betts, người từng dẫn đầu đoàn đàm phán cho Anh và EU trong thỏa thuận khí
hậu toàn cầu, nói.
“Không ai làm vậy trong bốn năm qua, và tôi không
nghĩ họ sẽ làm vậy trong tương lai.”
Một số người đang lo lắng
rằng việc Mỹ rút đi khiến các nước khác mất động lực hành động về khí hậu trong
khi các nhà khoa học cảnh báo chúng ta phải đẩy nhanh các nỗ lực trước khi quá
muộn.
Một số nước như Ả Rập
Saudi, Kuwait và Nga đã tỏ thái độ sẵn sàng về phe chính quyền Trump, phản
đối các nhà khoa học về vấn đề ấm dần toàn cầu.
Chủ tịch Trung Quốc
Tập Cận Bình phát biểu về biến đổi khí hậu trước Liên hợp quốc, nhìn từ một tòa
nhà ở Bắc Kinh. Ảnh: Getty Images.
“Họ đang chờ đợi, và nói rằng nếu Mỹ không còn ở
trong hiệp ước nữa thì chúng ta không cần phải vội làm gì”, Carlos Fuller, nhà đàm phán của Liên
minh các Đảo quốc nhỏ nói.
Tuy vậy, các chuyên gia
nói xu hướng chuyển dịch khỏi năng lượng hóa thạch là không tránh được.
“Thỏa thuận xanh của EU
và cam kết trung hòa carbon từ Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc cho thấy việc
chuyển dịch khỏi nhiên liệu hóa thạch là không tránh được”, Laurence
Tubiana, một kiến trúc sư của thỏa thuận Paris, nay là giám đốc điều hành Tổ
chức Khí hậu Châu Âu, nói.
“Sẽ luôn có những đoạn gồ ghề khi nền
kinh tế toàn cầu dần chuyển mình thoát khỏi dầu khí, than đá – nhưng đó rõ ràng
là con đường của tương lai. Trong khi các chính phủ chuẩn bị các gói kích thích
cứu nguy kinh tế trong đại dịch COVID-19, điều tối quan trọng là họ đầu tư vào
công nghệ của tương lai, chứ không phải của quá khứ.”
No comments:
Post a Comment