Chuyên
gia: Sẽ rất sai lầm nếu không thấy sức mạnh chính trị tuyệt vời của Donald
Trump
Thụy
My -
RFI
Đăng
ngày: 02/11/2020 - 15:10
Khả năng giữ được số người ủng hộ trong những năm đầy
xáo trộn, bất chấp đại dịch dẫn đến sa sút kinh tế, cho thấy những người đánh
giá thấp Donald Trump đã sai lầm trầm trọng. Điều này không có nghĩa là Trump sẽ
thắng trong cuộc bầu cử tháng 11, nhưng sẽ hoàn toàn sai nếu không nhìn thấy ở
Donald Trump một sức mạnh chính trị tuyệt vời.
Giáo sư quan hệ quốc tế
Walter Russell Mead là một trong những trí thức hiếm hoi của Mỹ thời gian qua
đã quan sát « hiện tượng Donald Trump » một cách khách quan, trong bối
cảnh mở rộng hơn của thế giới thời kỳ hiện tại. RFI lược dịch cuộc phỏng vấn của
ông dành cho báo Le Figaro (ngày 08/10/2020).
.
Le
Figaro : Ông Donald Trump có tài gây ra thù ghét hoặc say mê cuồng
nhiệt của người hâm mộ. Sau bốn năm quan sát, ông có nhận
xét thế nào ?
Walter Russel
Mead : Đây không phải là
một câu hỏi dễ trả lời. Tôi chỉ biết Donald Trump qua truyền thông, và tính
cách của ông có thể tạo ra cách tiếp cận đầy cảm xúc. Trump là một người hành động
trên cơ sở trực giác thay vì lý trí. Đó là điều khác biệt so với Ronald Reagan.
Khi Reagan qua đời, người
ta tìm thấy trong các tài liệu lưu trữ của ông ấy cả một bộ sưu tập báo đầy những
ghi chú đã được nghiền ngẫm. Tôi không nghĩ rằng sau khi ông Trump mất, chúng
ta có thể tìm được những cuốn số ghi chép như vậy ! Ông ấy hoàn toàn theo
bản năng, với một dạng cơ hội chủ nghĩa.
Cứ tha hồ trình bày với
Donald Trump những lý lẽ logic, để nói với ông là để đi đến C cần phải qua A và
B, nhưng Trump chưa hẳn đã nghe theo. Những người không có cùng quan điểm kết
luận rằng đó là một con tàu không có bánh lái. Nhưng nếu nhìn vào các quyết định
của Trump, ta sẽ thấy ít nhất là một biểu đồ dựa trên hai yếu tố.
Trước hết là cách nhìn của
ông về phương thức hoạt động của thế giới, và như vậy nước Mỹ phải phản ứng ra
sao. Yếu tố thứ hai tập trung vào những gì mà những người bầu cho ông mong muốn.
Nếu hai yếu tố này xung đột với nhau, thường thì Donald Trump chọn cơ sở thứ
hai. Duy trì quyền lực là mục đích chủ yếu, để có thể làm lay chuyển mọi sự.
.
Nhưng
phải chăng chính trị đều như thế cả ?
- Vâng tất nhiên. Nhưng
đa số chính khách đều có một chương trình hành động cụ thể. Với ông Trump thì
không rõ ràng, ông sống trong khoảnh khắc và hành động theo cảm nhận của mình về
cơ may và nguy hiểm. Vị tổng thống này không « chơi trên cùng một
sân » như các chính khách khác.
Sự tính toán của Trump dựa
trên một dạng dân tộc và dân túy kiểu Mỹ. Donald Trump nghĩ rằng ông thấu hiểu
lợi ích quốc gia hơn những người khác. Cách nhìn của ông về hệ thống quốc tế vô
cùng khác biệt với mọi lý thuyết chính trị. Điều mà Trump hiểu sớm hơn hẳn tất
cả những người khác, đó là liên minh Cộng Hòa vốn có ưu thế từ 1981 cho đến cuối
nhiệm kỳ của George W.Bush không còn có thể hoạt động theo kiểu cũ.
Sự kiện Liên Xô sụp đổ
cùng với việc kinh tế Mỹ hồi phục đã khiến những người Cộng Hòa chủ trương tự
do mậu dịch toàn cầu, và phe tân bảo thủ chủ trương can thiệp, liên kết với
nhau trong suốt ba mươi năm. Reagan được lớp cử tri dân tộc chủ nghĩa theo kiểu
Andrew Jackson ủng hộ. Tuy nhiên những người theo trường phái Jackson chưa bao
giờ muốn chi tiền thuế của người dân Mỹ để cải cách những quốc gia xa xôi như
Kazakhstan.
Vỡ mộng trước các hiệp định
tự do mậu dịch, nhận ra rằng Trung Quốc lợi dụng sự ngây thơ của Mỹ, thu nhập
thực tế sút giảm, tất cả đã khiến người ta nhìn nhận lại. Các vụ khủng bố ngày
11 tháng Chín đã giúp duy trì mối quan hệ giữa phe dân tộc chủ nghĩa và tân bảo
thủ, nhưng ngay từ năm 2008, người Mỹ đã hoàn toàn mất đi lòng tin về khả năng
dân chủ hóa thế giới của họ.
·
Đại dịch Covid và Donald Trump giúp châu Âu thức tỉnh trước Bắc
Kinh
Điều
đáng ngạc nhiên là phải cần có một Donald Trump để đánh một đòn quyết định vào
niềm tin thiêng liêng này.
- Bản năng của Trump cho
thấy những gì mà các nhà lãnh đạo Cộng Hòa và Dân Chủ không nhìn ra, do suy nghĩ
giáo điều của họ và do từ chối chủ nghĩa thực dụng đã làm nên sức mạnh Mỹ. Đó
là vì các nhà lãnh đạo chính trị trải qua 25 năm đầu của cuộc đời trên ghế nhà
trường. Thế nhưng ngồi nghe một giáo sư giảng bài chưa hẳn là cách tốt nhất để
chuẩn bị bước vào chính trường và đóng vai trò lãnh đạo.
Ở cánh tả, họ không lượng
định được sự đồng thuận do Clinton xác định đã mất đi sự thu hút. Nếu thêm vào
số phiếu bầu cho Trump và Sanders, chúng ta sẽ thấy đa số người Mỹ đã chia tay
với những tư tưởng chính thống của các thế hệ trước.
Sự kiện ông Trump vẫn tiếp
tục tập hợp được 42 đến 43% người ủng hộ, bất chấp những gì diễn ra trong bốn
năm qua, chứng tỏ trực giác của ông là đúng. Trump đã xác định đúng thực tế. Khả
năng giữ được số người ủng hộ trong những năm đầy xáo trộn, bất chấp đại dịch dẫn
đến sa sút kinh tế, cho thấy những người đánh giá thấp Donald Trump đã sai lầm
trầm trọng. Điều này không có nghĩa là Trump sẽ thắng trong cuộc bầu cử tháng
11, nhưng sẽ hoàn toàn sai nếu không nhìn thấy ở Donald Trump một sức mạnh
chính trị tuyệt vời.
.
Ông
nghĩ gì về việc khăng khăng coi Donald Trump là ác quỷ và phe đối thủ của ông
là đại diện cho sự thiện lương ?
- Thái độ này do ở Mỹ
cũng như châu Âu, nhiều người gắn bó với ý tưởng một sự chuyên nghiệp hóa chính
phủ và hệ thống hành chính. Giới tinh hoa của chúng ta tin rằng đứng đầu chính
phủ phải là các nhà quản lý cấp tiến, khôn khéo, quyết định dựa trên những tính
toán hợp lý và các nguyên tắc đã được xác định chu đáo. Nhưng Donald Trump
không tin như thế.
Trump chưa bao giờ làm việc
trong một guồng máy hành chính quan liêu. Ông là chủ nhân một tập đoàn gia
đình, không có những tính cách mà xưa nay người ta cho là khuôn mẫu đạo đức
lãnh đạo. Phong cách của Trump gợi nhớ lại bộ máy chính trị ở các
thành phố lớn thế kỷ 19.
Vào thời đó, các chính
khách của Tammany Hall (tổ chức Dân Chủ kiểm soát tòa thị chính New York) không
quan tâm đến những gì mình nói có đúng hay không, chỉ tìm cách khiến người dân
bỏ phiếu cho mình. Như vậy Donald Trump là một sự quay lại với dạng chính trị
thế kỷ 19, tiền thân của Nhà nước hành chính.
.
Ông
có chắc rằng cần phải quay lại với thế kỷ 19 ? Những tiêu chí của
« chính trị đường hoàng » thời Nixon chẳng hạn thì sao ?
- Nixon thô bạo trong
riêng tư, nhưng khi thực hiện nhiệm vụ của mình thì ông ấy biết rằng phải sơ mi
& cà vạt, phải là một gentleman. Cũng có thể vì vậy mà ông đã thất bại. Nếu
ở vào vị trí của Nixon, thì Trump rất có thể đã đốt hết các băng cassette
Watergate ngay trên bãi cỏ Nhà Trắng ! Nixon đã làm những điều không hợp pháp,
nhưng khi tự vệ sau đó, ông lại thuận theo các luật lệ của hệ thống. Trump chẳng
thèm quan tâm đến những quy định này.
.
Theo
ông thì Donald Trump có thể đi xa đến đâu trong việc coi thường những lề thói
cũ ? Ông ấy có làm ảnh hưởng đến vai trò tổng thống ?
- Tôi nghĩ rằng chúng ta
đang trong thời điểm nguy hiểm của lịch sử nước Mỹ và thế giới, nhưng Trump
không phải là nguyên nhân mà chỉ là triệu chứng. Nếu không có những vấn đề trầm
trọng hiện hữu trước đó, thì Donald Trump đã không thể trở thành tổng thống !
Vâng, tôi khá lo ngại về những tiền lệ mà Trump đã đặt ra, việc không tuân thủ
những quy chuẩn có thể làm nặng nề thêm tình hình. Nhưng vấn đề là xã hội đang
thay đổi sâu sắc.
Cuộc cách mạng thông tin
đã làm thay đổi hẳn, như cuộc cách mạng công nghiệp thế kỷ 19. Tất cả đều đổi
khác : Nhà nước, gia đình, các tổ chức tôn giáo, doanh nghiệp. Sự chuyển đổi
này đã không diễn ra một cách nhẹ nhàng và ôn hòa. Những gì mà chúng ta đã biết
từ năm 1945 là một xã hội công nghiệp đã trưởng thành, xử lý được những áp lực
và các vấn đề. Nhưng cuộc cách mạng thông tin đã đưa chúng ta quay lại với tình
hình những năm 1850-1860.
Hy vọng trải qua sự chuyển
đổi khổng lồ này mà không chịu những cú sốc chỉ là hão huyền. Chúng ta đã rời
khỏi một kỷ nguyên bình lặng để bước vào thời kỳ bão tố. Trump là dấu hiệu báo
trước cơn bão.
.
Ông
có coi Donald Trump là người kỳ thị chủng tộc ?
- Từ kỳ thị chủng tộc
mang lại xúc động lớn lao, nhưng lại không có một định nghĩa được tất cả mọi
người chấp nhận, nên tôi sử dụng rất thận trọng. Trump có thuộc về phong trào
chống kỳ thị chủng tộc mới nổi lên không ? Rõ ràng là không. Khi ông Trump
nói về một người da đen có chuyên môn, ông có coi người ấy thấp hơn một người
da trắng hay không ? Tôi cũng không tin như thế ! Không một ai có
thái độ như vậy có thể sống sót ở New York, và Trump cũng như bao người khác.
Nhưng bản sắc luôn mang tầm
vóc quan trọng tại Hoa Kỳ. Cách đây 100 năm, khi được hỏi vì sao không có chủ
nghĩa xã hội ở Mỹ, câu trả lời là vì bản sắc quan trọng hơn giai cấp xã hội tại
Hoa Kỳ. Điều này đến nay vẫn đúng.
Tầng lớp người nghèo da
trắng của ông Trump và tầng lớp người Mỹ da đen có nhiều điểm chung về lợi ích
hơn những nhóm khác, nhưng lại khác xa về chính trị. Tôi không đồng ý với những
ai nói rằng lớp người ủng hộ Donald Trump là người da trắng tự coi mình thượng
đẳng, tuy nhiên cội rễ có từ thời sự phân biệt được cho là bình thường. Bây giờ
thì không thế, nhưng rõ ràng Trump có khả năng dùng đến lá bài chủng tộc nếu cần.
Và cũng đừng quên phe Dân Chủ cũng xài lá bài chủng tộc khi thấy có lợi. Việc
huy động cử tri thông qua bản sắc là trò chơi dân chủ ở Mỹ.
·
Bầu cử tổng thống: Nước Mỹ trên thùng thuốc súng
Nhưng
Donald Trump cũng đã cố gắng cởi mở với cử tri da đen để hủy bỏ nền chính trị bản
sắc này ?
- Trump không tin vào các
quy chụp về chủng tộc. Ông ấy không nghĩ rằng tất cả những người Ả Rập đều cực
đoan chống Do Thái. Trump không cho rằng người Mỹ được xác định qua da đen hay
da trắng, không nghĩ rằng màu da nói lên tất cả về một con người. Theo Trump, sự
đam mê có thể huy động được những nhóm người, nhưng cá nhân vẫn là cá nhân. Tôi
thấy một cuộc thăm dò mới đây cho biết 23% người da đen ủng hộ Donald Trump.
Hồi năm 2016, Trump đã đạt
kết quả tốt hơn Romney trong số cử tri da đen, và cử tri Mỹ la-tinh lại càng
nhiều hơn. Tâm lý chống nhập cư vẫn mạnh mẽ ở giới bình dân phải cạnh tranh với
di dân. Vào lúc chúng ta đang trao đổi, Donald Trump rõ ràng không chiếm được
ưu thế, nhưng cũng không loại trừ khả năng trực giác đưa ông đến chiến thắng.
.
Khi
nói về Donald Trump, người ta luôn nêu ra sự chối từ toàn cầu hóa. Nhưng những
lá phiếu bầu cho Trump còn mang phương diện văn hóa là sự bác bỏ chính trị phải
đạo đang tràn ngập các trường đại học và truyền thông…
- Yếu tố này liên quan đến
đấu tranh giai cấp giữa giới quản lý có học thức và người dân bình thường. Có một
sự nổi dậy chống lại quyền lực hành chính. Một mặt, toàn cầu hóa không dễ gì giới
tinh hoa quản nổi, mặt khác, người dân đen ngày càng khó chấp nhận bị lớp tinh
hoa lãnh đạo.
Cách đây vài thập niên,
di dân Ba Lan không nói được tiếng Anh, hay nông dân miền trung tây đến thành
phố sinh sống chấp nhận bị cai trị trong một thế giới mà họ cảm thấy mình yếu
kém. Ngày nay mỗi người có thể tham khảo Google thay vì bác sĩ, giáo sư, chính
quyền. Họ cho rằng không cần đến giới tinh hoa có những chủ đích riêng.
Nhưng các nhà quản lý
không ngồi yên. Bản sắc, cách sống, niềm tin sâu sắc khiến họ nghĩ rằng không
có mình thì thế giới sẽ rơi vào hỗn loạn. Đặc biệt trong thời kỳ đại dịch và biến
đổi khí hậu có thể gây ra thảm họa, họ sẽ chiến đấu đến cùng cho điều mà họ thật
sự tin rằng là phương cách duy nhất để lãnh đạo thế giới.
.
Trong
trường hợp cánh tả, không chỉ là lãnh đạo chính phủ, mà còn để thanh lọc quá khứ
sai lầm của Mỹ, một cuộc thập tự chinh ý thức hệ để tái xác định cơ sở của nền
cộng hòa. Trump có thể đóng vai thành lũy của các giá trị Mỹ ?
- Ông ấy có cố gắng và
chúng ta chờ xem kết quả ra sao. Rõ ràng là phe Dân Chủ rất lo ngại về hậu quả
chính trị của các vụ nổi dậy chủng tộc. Nhưng mọi sự thay đổi nhanh chóng. Đã hẳn
vấn đề bản sắc và ý nghĩa của nền văn minh phương tây hiện diện trong cuộc bầu
cử này, nhưng đừng quên rằng nếu kinh tế được vực dậy, tranh cãi sẽ không còn
trên đường phố. Ước đoán quá cao nguy cơ bạo động sau bầu cử thì rất dễ. Tôi hy
vọng có một kết quả rõ ràng dù người chiến thắng là ai, vì sẽ hạn chế những phản
đối, cho dù rất nhiều phẫn nộ.
.
Biden
và Harris có phải là câu trả lời thuyết phục cho trận bão mà ông mô tả ?
- Tôi không biết, và họ
cũng không biết. Làm thế nào đáp trả những tấn công của ông Trump ? Các sự
kiện bên ngoài đóng vai trò cỡ nào ? Trung Quốc có tiến đánh Đài Loan hay
không ? Con virus corona có biến thể thành chủng mới độc hại chết người
hơn hay không ? Tất cả những câu hỏi này cho thấy bầu cử tổng thống Mỹ lần
này là bất định nhất so với tất cả các cuộc bầu cử trước đây trong lịch sử.
No comments:
Post a Comment