BBC Tiếng Việt
25 Tháng 10, 2018
Chính
sách đối ngoại của Washington dựa trên quan điểm "Nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Donald
Trump đã có nhiều tác động lớn nhỏ đến nhiều quốc gia trên thế giới.
Và Việt Nam là một trong những nước chịu một sự ảnh
hưởng không nhỏ từ sự thay đổi này, bắt đầu từ những hiệp ước thương mại cho đến
tiến trình dân chủ hóa, theo
như nhà báo David Nakamura của Washington Post.
"Không còn ràng buộc bởi các điều kiện do chính quyền Barack Obama
áp đặt để tham gia nhập hiệp ước thương mại, chính quyền Cộng sản Việt Nam đã
xóa bỏ các kế hoạch cho phép các tổ chức công đoàn hoạt động và tiến hành cuộc
trấn áp gay gắt nhất từ trước đến nay đối với giới bất đồng chính kiến," Nakamura viết trong một bài bình luận trên tờ Washington Post.
Ông cho rằng Việt Nam là một ví dụ điển hình cho sự
suy thoái vốn ít được để ý đến kể từ quyết định rút khỏi Hiệp định Đối tác
xuyên Thái Bình Dương (TPP) của Trump.
Khi xây dựng một thỏa thuận thương mại TPP, chính phủ
Hoa Kỳ khi đó buộc giới lãnh đạo Việt Nam phải cho phép các công đoàn độc lập
hoạt động, tăng cường bảo vệ môi trường và cho phép Internet tự do và cởi mở.
Và bằng cách thành lập một trật tự dựa trên quy tắc
của Washington, nó cũng là một nỗ lực để ngăn chặn sự gia tăng ảnh hưởng của
Trung Quốc.
Khi TPP đang được đàm phán, trên mạng xã hội Việt
Nam cũng đã xuất hiện một phong trào do các nhà hoạt động Việt Nam khởi xướng để
truyền bá về quyền lợi người lao động, sự minh bạch, trách nhiệm giải trình và
thậm chí về sự dân chủ, bài của WP viết.
"TPP đã có thể là một làn gió xuôi cánh buồm của các nhà hoạt động
Việt Nam, các công đoàn và các nhà môi trường," Brad Adams, giám đốc khu vực Á châu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền nói
với Nakamura. "Việc rút khỏi TPP là
một bước thụt lùi lớn."
Bài viết của Nakamura và Denyer sau đó đã được toàn
ban biên tập Washington Post ủng hộ.
"Thay đổi không dễ dàng...
Nhưng từ bỏ cuộc đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền thì sẽ luôn luôn khiến
tình trạng đàn áp ngày càng nhiều hơn, trong khi việc đấu tranh cho những giá
trị này có thể thu nhận được kết quả, dù không đồng đều và không hoàn hảo," bài bình luận thể hiện quan điểm của toàn ban biên tập Washington Post
viết hôm 21/10.
Tranh
cãi giữa các nhà báo kỳ cựu
Nhận định của Nakamura và Denyer vô tình tạo ra
tranh cãi giữa những nhà báo đã từng tường trình hay theo dõi sát về Việt Nam
từ khi cuộc chiến Việt Nam chưa chấm dứt.
Cựu nhà báo của hãng tin Associated Press, Carl Robinson. CARL ROBINSON
Cựu nhà báo của hãng tin Associated Press, Carl
Robinson, cho rằng Hà Nội sẽ không bao giờ cho phép TPP đưa Việt Nam về hướng
dân chủ hơn.
Ông cho rằng bản phân tích của Nakamura khá
"ngây thơ" và cả chính quyền Obama cũng "ngây thơ" khi nghĩ
rằng TPP có thể khiến Việt Nam hướng thêm về dân chủ.
"Người Việt Nam thực ra chỉ rất là thực tế và sẵn lòng nói bất cứ điều
gì, làm bất cứ điều gì để thể hiện một hình ảnh nhất định. Nhưng thực tế, họ sẽ
không bao giờ dao động với mô hình Một Đảng của mình," vị nhà báo kỳ cựu từng làm cho AP trước năm 1975 nhận định.
Ông Robinson cũng cho rằng ông Trump "vẫn quan
tâm về nhân quyền" vì dựa trên bài phát biểu của ông trước Liên Hiệp Quốc
hồi tháng 9, khi ông lên tiếng chỉ trích Venezuela.
"Ánh hoàng quang về nhân quyền chắc chắn là không còn nhưng tôi muốn
nói rằng có rất nhiều điều đang xảy ra sau hậu trường," ông Robinson nói, tự nhận mình là một nhà quan sát thường xuyên về tình
hình Việt Nam.
"Nếu có một thông điệp nhất
quán ở đây thì đó là Hoa Kỳ chẳng đếm xỉa gì đến bất kỳ ai ngoài quyền lợi của
riêng nó," ông nói.
Paul Mooney, một nhà báo tự do ở khu vực châu Á hơn 30 năm qua. PAUL
MOONEY
Trong khi đó Paul Mooney, một nhà báo tự do ở khu vực
châu Á hơn 30 năm qua thì lại đồng tình với Nakamura.
Ông Mooney cho biết đã trao đổi với một vài nhà hoạt
động, giới bất đồng chính kiến Việt Nam và một vài tổ chức nhân quyền thì tất cả
đều "xác nhận rằng Trump không nói một
lời về nhân quyền, hay nhắc đến tên những người đã bị trấn áp khi ông ta đến
thăm Việt Nam".
"Và họ nói rằng tình trạng nhân quyền đã xấu đi đáng kể kể từ khi
ông Trump nhậm chức vì chính phủ Việt Nam và những nước trong khu vực - biết rằng
họ không phải phản hồi lại áp lực của Mỹ đối với những vấn đề này nữa."
"Tôi biết rằng các chính quyền Cộng hòa và Dân chủ trước đây luôn
lên tiếng thúc đẩy về nhân quyền ở nhiều quốc gia khi tôi còn đưa tin từ Đài
Loan, Hồng Kông, Trung Quốc và các nước khác trong gần 30 năm qua, và nó đã có
một tác động nhất định."
"Khi Obama thăm Việt Nam lần cuối cùng, ông đã gặp một nửa tá nhà hoạt
động và những người bất đồng chính kiến. Những thứ như thế này tuy mang tính biểu
tượng, nhưng cũng gửi một thông điệp quan trọng."
"Ông có thể đưa ra bằng chứng nào chứng minh Trump đã làm gì thúc đẩy
nhân quyền ở đó không? Số người Việt Nam bị bắt đang tăng lên đáng kể kể từ khi
ông ta được bầu. Nhưng Trump có bao giờ nhắc đến nổi một cái tên không?" ông Mooney, người từng làm tại hãng tin Reuters đặt câu hỏi cho
Robinson.
Rút khỏi
TPP tác động đến nhân quyền?
Trích lời một nhà đấu tranh, và đơn cử vài người
trong giới bất đồng chính kiến, bài báo trên tờ Washington Post nhận định rằng
sự thay đổi chính sách đột ngột đã gây ra một hệ lụy sâu sắc.
"Ngay sau khi Mỹ rút khỏi TPP, bạn đã thấy một sự thay đổi căn bản
trong cách chính phủ [Việt Nam] đối xử với công nhân, các nhà hoạt động lao động
và công đoàn," Đỗ
Thị Minh Hạnh, một nhà hoạt động quyền người lao động 33 tuổi, nói tại một
quán cà phê ở Thành phố Hồ Chí Minh. "Rất
nhiều người đã bị quấy rối, theo sau, bị cầm tù và bị đe dọa."
Bản thân bà Hạnh cũng phải đối mặt với tình trạng
sách nhiễu, thậm chí bị nhiều đàn ông đeo khẩu trang ném đá và chất nổ vào nhà.
Dấu hiệu đầu tiên của cuộc trấn áp xảy ra ngay từ
trước khi ông Trump đắc cử, bằng việc bắt giữ blogger Mẹ Nấm hồi tháng 10,
2016.
Đến vào giữa 2017, các cuộc bắt giữ các nhà hoạt động
diễn ra nhanh chóng và dày đặc hơn, với số lượng các nhà hoạt động, blogger bị
bắt giữ gia tăng cũng như mức án tù của họ, từ 10 năm đến mức kịch trần là 20
năm tù giam.
Bài viết của Nakamura và Denyer chỉ ra bản án 20 năm
tù của nhà hoạt động Lê Đình Lượng và gọi ông là nhà đấu tranh về môi trường
Ông Lê Đình Lượng bị tuyên y án 20 năm tù 5 năm quản chế vì tội "Hoạt
động luật đổ chính quyền" hôm 18/10. GETTY IMAGES
Nếu chính phủ Mỹ chịu ở lại TPP, "Việt Nam sẽ phải thực hiện nhiều cam kết
về cải thiện nhân quyền, cải thiện tình hình cho người lao động", luật sư Nguyễn Văn Đài
nói trong một cuộc phỏng vấn tại căn nhà hai phòng khiêm tốn ngoại ô Frankfurt.
"Nó đã có thể là một cơ hội để thay đổi đất nước tôi."
Hiệp ước
quốc tế không chắc đem lại dân chủ
Bài báo của Washington Post, tuy nhiên, cũng trích
quan điểm của Garrett Marquis, phát ngôn viên cho Hội đồng An ninh Quốc gia, rằng,
thường các hiệp ước thương mại không nhất thiết hiệu quả trong việc đạt được cải
cách dân chủ.
Ông Marquis dẫn chứng việc Trung Quốc gia nhập Tổ chức
Thương Mại Thế giới WTO vào 2001 "chứng
tỏ thương mại quốc tế gia tăng không phải lúc nào cũng tự do hóa các quốc gia độc
đảng chuyên chế. Thực tế, nó còn làm trì hoãn tiến hình tự do hóa vì khiến cho
đảng cầm quyền mạnh hơn."
Việt Nam vẫn có ý định tham gia CPTPP một phiên bản
TPP mà không có Hoa Kỳ. Nhưng thỏa thuận này không bao gồm những điều kiện buộc
Việt Nam phải cam kết, gồm cả quyền của người lao động.
Trong quá trình đàm phán TPP, cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại
Việt Nam Ted Osius liên tục nhấn mạnh về sự cần thiết trong việc hiệp định
thương mại được Quốc hội phê chuẩn và ông sẽ mang lá thư từ các nghị sĩ đến
chính quyền Việt Nam, nhấn mạnh họ chú ý đến nhân quyền.
"Nó là một thông điệp rất, rất mạnh mẽ," vị cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam được bổ nhiệm dưới thời Obama nói.
"Điều này không có nghĩa họ sẽ mở cửa tất cả cánh cửa nhà tù, nhưng
họ đã phải cân nhắc quan điểm của Hoa Kỳ mỗi khi họ đưa quyết định. Tôi không
nghĩ điều này vẫn xảy ra kể từ khi chúng ta rút khỏi TPP," ông Osius nói.
Kém so
với chính quyền của Obama?
Nhà báo Nakamura và Denyer cũng chỉ ra sự khác biệt
về phong cách đối ngoại của hai tổng thống Obama và Trump.
Cách tiếp cận của chính quyền Trump đối với Việt Nam
tương tự như Obama theo hai cách: Tập trung mạnh vào việc phát triển mối quan hệ
quân sự và an ninh, và giúp giới lãnh đạo Việt Nam tiếp cận tới cấp cao nhất của
chính phủ Hoa Kỳ.
Hồi tháng 7, 2015, Obama đã làm một điều chưa từng
có tiền lệ đó là gặp gỡ với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ở Washington. Vị tổng
thống Hoa Kỳ đã dành bốn tiếng chuẩn bị cho cuộc gặp và có một thông điệp quan
trọng để truyền tải.
Ông Obama nói ông "tôn trọng" hai hệ thống
chính trị khác biệt, theo ba nhân chứng có mặt trong văn phòng.
"Nhân quyền và tự do dân chủ vẫn rất quan trọng, nhưng Washington
không có ý định lật đổ Đảng Cộng Sản."
Cuộc gặp hồi tháng 7/2015 giữa Tổng thống Barack Obama với Tổng Bí thư
Nguyễn Phú Trọng. GETTY IMAGES
Kết quả của cuộc gặp này là hàng loạt các thỏa thuận
song phương trấn động, như việc gỡ bỏ cấm vận vũ khí vào 2016 và một lá thư về
thoả thuận TPP, trong đó Hà nội hứa sẽ cho phép thành lập công đoàn độc lập,
theo Evan Medeiros, giám đốc cấp cao về Châu Á cho Hội đồng An ninh Quốc gia.
"Tiền đề cơ bản dưới sự cai trị của một đảng là đảng kiểm soát tất cả
mọi thứ. Để thiết lập các hiệp hội độc lập về mặt chính trị có thể được cho là
mang tính khá cách mạng," Tom Malinowski, trợ
lý thư ký về dân chủ, nhân quyền và lao động dưới thời Obama, cho biết.
Nhưng về những mặt khác thì nó rất khác.
Vào tháng 5/2017, khi ông Trump đón tiếp Thủ tướng
Nguyễn Xuân Phúc, vị cố vấn an ninh khi đó H.R. McMaster chỉ có đúng 5 phút để
cố vấn ông Trump, theo như cựu đại sứ Osius.
Nhưng hầu hết cuộc gặp đó là ông Trump nói những câu
đùa thô thiển, theo ông Osius.
"Khá là rõ ràng là ngài tổng thống đã không biết người ông ấy sẽ gặp
là ai, gặp về điều gì và thậm chí cũng không hề hứng thú về cuộc gặp đó," ông Osius nói thêm.
Trong khi đó Nhà Trắng phủ nhận ông Trump thiếu chuẩn
bị cho cuộc gặp trên.
Vào tháng 11/2017, Ông Trump gặp cố chủ tịch Trần Đại
Quang và đưa ra một tuyên bố chung đề cập rằng "cả hai nhà lãnh đạo nhận
ra sự quan trọng trong việc bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền."
Trong khi đó, trong chuyến đi đến Việt Nam trước khi
kết thúc nhiệm kỳ, cựu Tổng thống Obama đã có cuộc gặp với giới bất đồng chính
kiến và các thanh niên trẻ.
Còn Trump thì nhấn mạnh vào tình trạng thâm hụt
thương mại và tìm cách bán vũ khí Hoa Kỳ cho Hà Nội, bài báo của WP viết.
Tuy vậy, phát ngôn viên của Đại sứ quán Hoa Kỳ Pope
Thrower nói rằng chính quyền Hoa Kỳ sẽ "duy trì cam kết lâu dài với các đối
tác chính phủ và phi chính phủ để thúc tiến quyền lao động ở Việt Nam."
Chính quyền Trump cũng nhiều lần lên tiếng rằng
"vô cùng lo lắng" về sự kết tội đối với các nhà hoạt động và kêu gọi
chính quyền Hà Nội cho phép các cá nhân "bày tỏ quan điểm của họ một cách
tự do và tụ tập một cách ôn hòa."
Chính quyền của Trump cũng yêu cầu Việt Nam tôn trọng
tự do tôn giáo, một quan chức cấp cao của Nhà Trắng nói với điều kiện ẩn danh.
Tuy nhiên viên chức này cũng thừa nhận Hà Nội hầu hết đều lờ đi các áp lực bên
ngoài.
"Tình hình này đang khá xấu," viên chức
này nói. "Tôi nghĩ đó là một trở ngại
cho mối quan hệ hợp tác chặt chẽ hơn với Việt Nam."
Theo ông Adams, chính quyền Cộng sản hiện nay phần lớn
lờ đi những khiếu nại của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ.
"Khi họ nhìn vào Trump, họ
thấy một vị tổng thống Hoa Kỳ, người tỏ rõ quan điểm là ông ta không quan tâm đến
nhân quyền và dường như tỏ ra thích những kẻ độc tài," ông Adams nói.
---------------------------
Editorial
Board (Washington Post)
Vũ
Quốc Ngữ (VNTB)
chuyển ngữ
10-25-2018
Hoa Kỳ thực sự có khả năng ảnh hưởng đến các quốc gia khác
về những lý tưởng của dân chủ, thị trường tự do, thượng tôn pháp luật và tôn trọng
nhân quyền? Thường thì không khi các nhà độc tài và lãnh đạo đảng tiến hành đàn áp làm câm lặng giới
bất đồng chính kiến và người hoạt động xã hội
dân sự. Tuy nhiên, với trường hợp của Việt Nam và Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) cho thấy rằng các
quốc gia khác, bao gồm cả những chế độ toàn trị, quan tâm đến những lời nhắc nhở của Hoa Kỳ.
Như Simon Denyer và David Nakamura đã viết trong The
Post tuần này, TPP- một hiệp định thương mại với sự tham gia của 12 quốc gia, là trung tâm của
chính sách tiếp cận của Tổng thống Barack Obama ở châu Á, đã gặp rắc
rối vào cuối năm 2016. Hiệp định này chưa được Quốc hội Hoa Kỳ phê chuẩn, và phải đối mặt với sự phản đối nghiêm trọng ở nước Mỹ, và ứng cử viên tổng
thống đảng Dân chủ Hillary Clinton đã cho biết ý định rút khỏi
hiệp định mà bà từng gọi là
"tiêu chuẩn vàng" về các giao dịch thương mại.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch nước Trần
Đại Quang dự lễ tiếp đón tại Phủ Chủ tịch ở Hà Nội vào tháng 11/2017.
Nhưng hiệp ước này có ảnh hưởng ở Việt Nam,
một trong những quốc gia thành viên. Cấm lao động trẻ em, cung cấp cho các công ty tư
nhân nhiều cơ hội hơn để cạnh tranh với khu vực nhà nước, tăng cường kiểm soát
môi trường và cho phép môi trường Internet không bị cản trở. Đổi lại, người Việt Nam sẽ
tiếp cận nhiều hơn với thị trường Mỹ khổng lồ. Ngoài ra, một trong những đối thủ
trong khu vực của Việt Nam, Trung Quốc, không là thành viên của hiệp ước. Và TPP đến vào thời điểm có một phong trào chớm nở của các nhà hoạt động
dũng cảm Việt Nam đang sử dụng truyền thông xã hội để truyền bá thông tin về
quyền lao động, minh bạch, trách nhiệm giải trình và dân chủ.
Sau đó, trong tuần đầu tiên của mình trong Nhà Trắng, Tổng thống Trump
rút khỏi TPP vì những nghi ngờ rằng hiệp định
này có ảnh hưởng xấu đến doanh nghiệp và công nhân Mỹ. Tác động ở Việt
Nam là không thể nhầm lẫn. Ted Osius, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, nói với The
Post rằng việc Hoa Kỳ rút khỏi hiệp ước đã tước
đi sự ủng hộ dành cho những người cải cách.
Không còn những yêu cầu gắn liền với TPP, nhà cầm quyền ở Việt Nam đã tiến hành
đàn áp người hoạt động. Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, một nhà hoạt động nhân quyền và
blogger nổi tiếng với bút danh Mẹ Nấm, người có tiếng nói phản đối mạnh mẽ vụ xả
thải (của Formosa- lời người dịch) năm 2016 với hậu quả nặng nề cho môi trường
biển, đã bị bắt. Tháng 6 năm 2017, cô bị kết án tù giam 10 năm vì tội danh
"tuyên truyền chống nhà nước." (Tuần trước, cô được phóng thích và đi
sang Hoa Kỳ). Chính quyền cộng sản cũng đàn áp Hội Anh em Dân chủ, một tổ chức
thành lập bởi luật sư Nguyễn Văn Đài. Vào tháng 4 năm 2018, một toà án ở Hà Nội
đã kết án ông và năm nhà hoạt động khác với mức án từ 7 đến 15 năm tù giam. Ông
Đài sau đó được phóng thích và bị buộc lưu vong ở Đức, trong khi những nhà hoạt
động khác còn đang bị cầm tù. Ông nói với The Post rằng nếu Hoa Kỳ còn là thành
viên của TPP thì điều đó có thể mang lại cơ hội thay đổi ở Việt Nam.
Thay đổi không dễ đến. Trung Quốc
chưa bao giờ mang lại niềm hy vọng cho Phương Tây, những quốc gia từng nghĩ rằng
thương mại tự do có thể làm thay đổi ban lãnh đạo toàn trị. Nhưng loại bỏ những
sức ép về dân chủ và quyền con người luôn làm cho đàn áp gia tăng trong khi cổ
suý những giá trị đó luôn mang lại hiệu quả cho dù không đồng đều và chưa hoàn hảo.
No comments:
Post a Comment