Nguyễn Nguyên Bình
30/10/2018
Tác giả Nguyễn Nguyên Bình bàn luận về nói dối
kép nội địa trong thời buổi hiện nay nghe cũng có lý. Nhưng theo chúng
tôi, lý giải như vậy là chưa hết ý. Chẳng lẽ sự sản sinh nói dối kép lại
chỉ có nguyên nhân là vị chủ thể nói dối tự cho mình dùng chất doping và được
những kẻ thuộc hạ bơm doping lừa dối nhiều nên thành nghiện? Bên cạnh đó, còn một
chất khác, không phải tự họ thích dùng, cũng không phải do thuộc hạ cung cho,
mà là do một kẻ láng giềng ‘đàn anh’ ép dùng, tên đàn anh đó đã nghiên cứu kĩ,
hắn biết rõ bản tính cái người này. Hắn dùng cho con mồi một thứ ma túy mạnh, rất
dễ khiến người ta bị nghiện và nhanh chóng rơi vào trạng thái “ngáo”. Khi đã bị
ngáo thì người ta còn nói dối kép trơn tru, liến thoắng, mạnh
miệng hơn nhiều. Họ dễ dàng nói và làm theo sự chỉ huy của gã kia, kể cả những
việc tày đình như bán rẻ tổ tiên, dỡ nhà bán cột, bức hại người thân, đồng bào
đồng chí... Làm việc người ngoài sai khiến nhưng lại luôn tưởng đó là việc tốt
do chính mình ‘sáng kiến’ ra. Đau thế!
Bauxite
Việt Nam
-----------------------
Ngày xưa, hình như khi còn học cuối cấp hai, cách
nay trên dăm chục năm, tôi có đọc một bài trên báo Văn nghệ (hay là báo Văn học,
nhớ không chính xác). Trong bài, họ đưa lời bàn về “nói dối” của nhà soạn kịch
Pháp Coocnây (Corneille). Ông cho rằng: việc nói dối của xã hội có hai loại, một
loại là nói dối đơn, tức người nói tự biết rõ mình đang nói sai sự thật, họ
không tin vào cái mình nói với người khác; còn loại kia là nói dối kép, tức là
ngay cả chủ thể của việc nói dối cũng tin vào điều mình đang nói dối người
khác. Điều này nghe có vẻ lạ lùng, nhưng không phải phi lý.
Sau nhận xét của Coocnây, còn có Bengiamin Phranclin
(Benjamin Franklin) cũng nhận xét tương tự: “Ai lừa gạt anh thường xuyên như
chính bản thân anh?”. Giải thích hiên tượng tâm lý này đối với tôi là khó,
nhưng qua quan sát thực tế xã hội ta, nhất là những năm gần đây, tôi thấy quả
có cả “nói dối đơn”, lẫn “nói dối kép” thật.
Khôi hài
hơn, còn có chuyện: chứng cớ để buộc tội ông Lê Đình Lượng “lôi kéo người tham
gia tổ chức Việt Tân” là căn cứ lời khai của Nguyễn Văn Hóa và Nguyễn Viết
Dũng, nhưng khi ra tòa hôm đó, cả hai thanh niên đều phản cung (mặc dù các anh ấy
đều bị cách ly với nhau, cách ly với ông Lượng). Lý do của họ là vì trước đó bị
bắt cóc, bị tra tấn, bị ép cung. Vừa nói xong, Hóa và Dũng lập tức bị lôi ra
ngoài. Khi các luật sư yêu cầu thẩm vấn họ thì cán bộ dẫn giải xuất hiện cho biết
Hóa thì tự nhiên viêm họng, Dũng thì đột ngột đau bụng (?!).
Trong phần
tranh luận, nhiều vấn đề về chứng cớ buộc tội, về hành vi của ông Lượng đã được
luật sư đặt ra, đánh giá lại và khẳng định rằng: không có chứng cớ chứng minh
quan điểm truy tố (hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân). Các hoạt động của
ông đối với xã hội chỉ là những hành vi của một cựu quân nhân sống có trách nhiệm
cao với cộng đồng, với địa phương, và là một công dân thực hiện quyền tham gia
xây dựng quản lý Nhà nước theo Hiến pháp, Pháp luật mà thôi… Tất nhiên, những
luận cứ của các luật sư, dù chặt chẽ đến đâu cũng không được HĐXX chấp nhận.
Ngay cả việc ông Lượng kiên định thực hiện quyền im lặng (trong suốt quá trình
bắt giữ, khởi tố, điều tra và xét xử sơ thẩm, theo đúng quy định tại Bộ luật Tố
tụng hình sự mới) mà cũng bị Tòa cho là “ngoan cố”(?!).
Cuối cùng, bất
chấp tất cả, bất chấp cả đề nghị của Viện kiểm sát là 17 - 18 năm tù, Tòa án
“nhân dân” tỉnh Nghệ An đã tuyên ông Lê Đình Lượng 20 năm tù và 5 năm quản chế!
Tờ báo chính
thống của tỉnh Nghệ An đã tung tin ra công chúng rằng: “Qua quá trình xét xử,
nhận thấy Lê Đình Lượng là đối tượng phản động đặc biệt nguy hiểm thuộc tổ chức
khủng bố Việt Tân. Tòa tuyên 20 năm về tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền
nhân dân”.
Nhắc lại sơ
qua về phiên tòa như vậy, chẳng nói thì độc giả cũng dễ dàng thấy sự dối trá tràn
trề. Và ở đây có thể có đủ cả nói dối đơn lẫn nói dối kép? Có lẽ các ông (bà) từ
điều tra viên, đại diện viện kiểm sát, cả cảnh sát bảo vệ phiên tòa cũng như
chánh án đều không tránh khỏi nói dối, mà chủ yếu là nói dối đơn, vì họ đều biết
rõ là mình đang nói sai sự thật. Chắc chắn là như vậy, vì họ trực tiếp tiếp xúc
với người và việc, họ được (hay bị) mắt thấy tai nghe mà.
Cũng chỉ nói
về phiên tòa “nặng kí” gần đây làm ví dụ, chứ phiên tòa nào của Nhà nước này mà
chả có đủ cả dối đơn đối kép để dẫn đến những bản “án bỏ túi” nặng nề và phi
lý. Rõ thấy nhất là việc luôn khẳng định “Tòa xử công khai” nhưng phiên nào
cũng cấm cản, xua đuổi, thậm chí đánh đập người dân đến dự khán (may lắm thì có
một hai người thân ruột thịt của bị cáo được lọt vào!).
Thế còn nói
dối kép thường hiện diện ở đâu là chính? Có thể nói, nó hay có ở những người
làm quan to, làm lâu năm. Thực tế đã có mấy vị làm rất to (kể cả to nhất) và rất
lâu (thường là vài chục năm), họ có những câu nói dối, người ngoài nghe thì thấy
rõ là dối, nhưng chính người nói lại tưởng mình đang nói thật. Thế nên họ nói rất
tự nhiên, rất thản nhiên, rất…hồn nhiên và còn luôn lặp lại nữa.
Những ca nói
dối như thế thì đến máy trắc nghiệm nói dối cũng khó mà phát hiện được. Ví dụ một
ông đi đến đâu cũng chỉ bảo cho dân là phải suy nghĩ xem nên “nuôi con gì, trồng
cây gì” để phát triển kinh tế. Khi nói, ông thật lòng tưởng thế là cao kiến, là
có tác dụng thực tế lắm, và ông đinh ninh là dân sẽ răm rắp nghe theo, làm
theo; họ sẽ vắt óc nghĩ về việc “nuôi con gì, trồng cây gì” như ông gợi ý, và sẽ
làm giàu từ đó… Có biết đâu hễ nghe ông mở miệng thì đều không ai bảo ai, không
vùng nào nhắn vùng nào, mà đều… bấm bụng cười với nhau.
Một ông
khác, dù là ở diễn đàn trong nước hay nước ngoài, ông đều say sưa ca ngợi sự ưu
việt của chế độ XHCN, ông say sưa truyền dạy kinh nghiệm xây dựng CNXH của Việt
Nam cho các nước đang phát triển. Ông luôn nói: không có chế độ thì không có tất
cả, mất chể độ là mất tất cả! Về bản thân thì, ông luôn đinh ninh mặc định rằng,
ông có sứ mệnh phải gánh vác trách nhiệm trước đảng, trước dân tộc. Mặc dù bản
thân tuổi đã cao, sức đã yếu, trình độ có hạn… nhưng đảng và nhân dân cứ giao
phó các cương vị nên ông cứ phải nhận. Ông tin chắc chắn vào điều đó, nên đã
hơn một lần lặp lại, khi mỗi lần “gánh” thêm “trách nhiệm” mới, cương vị mới.
Còn buồn cười hơn, đó là kiểu cách nhún nhường “Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn”
cũng được ông “chân thành” nhắc lại (Đến đây khó tránh để không nhắc tên một
câu đọc được trên mạng của tác giả Jane Austen: “Không gì giả dối hơn tỏ vẻ
nhún nhường. Thường thì nó chỉ là sự cẩu thả trong quan điểm và đôi khi là khoe
khoang gián tiếp”).
Hiện tượng tâm lý dẫn đến nói dối kép của thiên hạ
như Coocnây nhận xét thì tôi không thể và không dám lý giải, nhưng hiện tượng
nói dối kép nội địa như vừa dẫn trên đây thì tôi đánh liều giải thích xem có được
không nhé? Tôi cho rằng, các vị ấy, khi trẻ thuộc loại được cấp trên của họ ưa
thích vì đặc tính là “thuần” (dễ bảo) và tích cực thực hiện nhiệm vụ trên giao
và thuộc loại người hầu như không có cá tính (trong thể chế như ở nước ta, nhiều
ông sếp có tính chủ quan độc đoán thì thường ưa loại nhân viên kiểu đó). Với
thân hình mềm mại, không gai góc, họ dễ dàng cứ thế tuần tự nhi tiến. Nhưng khi
lên cao đến vị trí thuộc cấp quyết sách thì, cái gọị là tính “thuần” không còn
thích hợp, cương vị đó đòi hỏi phải quyết đoán, phải độc lập suy nghĩ, phải
sáng tạo, phải nhạy bén… Họ trở nên đuối.
Nhưng đã ở cấp đó thì càng đuối càng sợ người khác
biết đến cái đuối của mình. Họ đâm ra mất tự tin, và bắt đầu phải dựa vào việc
tự phỉnh phờ bản thân cùng với những lời phỉnh phờ tâng bốc của kẻ dưới (giống
như người làm việc quá tải, phải dùng rượu hoặc ma túy để kích thêm cho đủ sức,
hoặc trường hợp các vận động viên gian dối phải dùng doping vậy).
“Doping” tự thân và doping của kẻ dưới ở xứ Việt ta
không hiếm, những thứ đó dùng lâu ngày thành quen, thành nghiện. Và thế là họ
không thể phân biệt được đâu là sự thật, đâu là giả dối, đến nỗi họ không còn
biết mình là ai. Gần như tất cả mọi việc họ đều nói và làm trong cơn si mê bản
thân và những xúi bẩy của đám “doping” chuyên nghiệp. Đó là nguyên nhân sinh ra
hiện tượng nói dối kép.
Mà, cũng đáng buồn là điều đó xuất hiện “hơi bị nhiều”
ở các quan chức cấp quyết sách ở xứ ta hiện thời.
N.N.B.
Tác
giả gửi BVN
No comments:
Post a Comment