VIỆC MỸ RÚT KHỎI TỔ CHỨC Y TẾ THẾ GIỚI CÓ THỂ GÂY “TÁC ĐỘNG THẢM KHỐC” (Phan Minh / RFI)

 

Việc Mỹ rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới có thể gây "tác động thảm khốc"

Phan Minh  -  RFI

Đăng ngày: 23/01/2025 - 08:17  -  Sửa đổi ngày: 23/01/2025 - 10:28

https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20250123-vi%E1%BB%87c-m%E1%BB%B9-r%C3%BAt-kh%E1%BB%8Fi-t%E1%BB%95-ch%E1%BB%A9c-y-t%E1%BA%BF-th%E1%BA%BF-gi%E1%BB%9Bi-c%C3%B3-th%E1%BB%83-g%C3%A2y-t%C3%A1c-%C4%91%E1%BB%99ng-th%E1%BA%A3m-kh%E1%BB%91c

 

Chỉ vài giờ sau khi nhậm chức hôm 20/01/2025, tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh rút Hoa Kỳ khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Quyết định này đã được dự báo trước và có thể thay đổi cục diện y tế toàn cầu, bởi Washington là nhà tài trợ chính cho WHO. Theo các chuyên gia, quyết định của tổng thống Trump sẽ làm cho cuộc chiến chống các đại dịch trong tương lai trở nên phức tạp hơn rất nhiều.

 

HÌNH :

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ, ngày 21/01/2025. AP - Julia Demaree Nikhinson

 

Trong sắc lệnh này, chủ nhân Nhà Trắng liệt kê một số lý do để biện minh cho việc rút khỏi WHO, bao gồm việc cơ quan này đã "không giải quyết thỏa đáng đại dịch Covid-19" và "không có khả năng thực hiện các cải cách cấp bách cần thiết". Ông tuyên bố WHO yêu cầu Hoa Kỳ đóng góp "các khoản thanh toán không công bằng" và phàn nàn Trung Quốc đóng góp ít hơn.

 

Câu hỏi lớn hiện nay là liệu ông Donald Trump có thể đơn phương quyết định rút Mỹ khỏi WHO hay không. Hoa Kỳ gia nhập WHO vào năm 1948 dựa trên một nghị quyết của 

Quốc Hội lưỡng viện, cho phép nước này có khả năng rút khỏi WHO, điều mà các quốc gia thành viên khác không thể làm. Ngoài ra, cũng không có điều khoản nào trong quy chế của WHO quy định về việc một nước có thể rút khỏi cơ quan này.

 

 

"Những tác động thảm khốc"

 

Chính nghị quyết lịch sử này có thể buộc tổng thống Trump phải có sự chấp thuận của Quốc Hội lưỡng viện nếu muốn rút Mỹ khỏi WHO. Mặc dù vậy, Lawrence Gostin, chuyên gia về luật y tế quốc gia và thế giới tại Đại học Georgetown ở Washington, nhận định "khả năng quyết định này bị đảo ngược là rất thấp, vì đảng Cộng Hòa kiểm soát cả hai viện trong Quốc Hội".

 

Điều này sẽ không ngăn cản việc xảy ra các xung đột pháp lý khác, đặc biệt do các cơ quan hợp tác với WHO sẽ không chịu "khoanh tay ngồi yên". Nhưng trong mọi trường hợp, "có nhiều khả năng là Tối Cao Pháp Viện, hiện có tư tưởng rất bảo thủ, sẽ phê chuẩn quyết định của Donald Trump", theo ông Gostin.

 

Donald Trump đã từng cố gắng rút Mỹ khỏi WHO trong nhiệm kỳ đầu tiên, khởi động thủ tục vào tháng 07/2020. Tuy nhiên, vì phải mất 1 năm mới có thể rút khỏi WHO, việc Joe Biden thuộc đảng Dân Chủ lên nắm quyền vào tháng 01/2021 đã chấm dứt nỗ lực của người tiền nhiệm.

 

Kể từ khi nổ ra đại dịch Covid-19, Donald Trump đã cáo buộc WHO bị Trung Quốc thao túng. Trớ trêu thay, nhiều chuyên gia nhấn mạnh việc Hoa Kỳ rút khỏi WHO sẽ tạo điều kiện cho Trung Quốc gia tăng tầm ảnh hưởng đối với y tế toàn cầu, đặc biệt về mặt tài chính.

 

Việc Mỹ rút đi sẽ tạo ra một lỗ hổng lớn trong nguồn tài chính của WHO. Washington đóng góp khoảng 20% tổng ngân sách của tổ chức, với hơn 110 triệu đô la khoản đóng góp bắt buộc hàng năm và 1,066 tỷ đô la đóng góp tự nguyện cho ngân sách 2022-2023.

 

Hoa Kỳ sẽ phải thanh toán số tiền đã hứa cho năm nay, nhưng 2026 có thể sẽ là một năm khó khăn về tài chính đối với WHO nói riêng, và tất cả các tổ chức y tế toàn cầu nói chung. Lawrence Gostin nhấn mạnh : "Quyết định này sẽ gây ra những tác động thảm khốc, vì Hoa Kỳ là thành viên có tầm ảnh hưởng nhất của WHO trong hơn 75 năm qua và là nhà tài trợ chính của tổ chức này."

 

 

Những tiến bộ bị thụt lùi

 

Trong nhiệm kỳ đầu của Donald Trump, các quốc gia châu Âu đã nỗ lực bù đắp sự thiếu hụt tài chính cho các cơ quan của Liên Hiệp Quốc, nhưng lần này có thể sẽ không được như thế. Ông Gostin lưu ý : "Pháp và Đức đang trải qua một giai đoạn bất ổn chính trị phức tạp và Đức sẽ ít có động lực chính trị để cứu WHO nếu Hoa Kỳ rút đi."

 

Việc mất đi khoản tài trợ từ Hoa Kỳ sẽ tác động sâu rộng đến tất cả các hoạt động của WHO, kể cả các hoạt động "cơ bản" như giám sát, theo dõi và cảnh báo các dịch bệnh, công bố các tiêu chuẩn quốc tế để thực hiện các biện pháp chăm sóc sức khỏe hoặc tổng hợp dữ liệu y tế của các quốc gia thành viên, và những chương trình cụ thể do các đóng góp tự nguyện tài trợ.

 

Trong số các dự án mà chính phủ Hoa Kỳ đã ưu tiên, và sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất nếu nước này rút lui, có việc xóa bỏ bệnh bại liệt (chiếm 27,4% khoản đóng góp tự nguyện của Mỹ), dịch vụ y tế và dinh dưỡng (17,4%) và các bệnh có thể phòng ngừa bằng vac-xin (7,7%).

 

Một dự án khác sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi quyết định của Mỹ rút khỏi WHO là quỹ ứng phó khẩn cấp, được thành lập vào năm 2015 để giải ngân nhanh chóng trong trường hợp cần có những phản ứng khẩn cấp về y tế. Khoản đóng góp của Hoa Kỳ chiếm tới 44% trong số 107 triệu đô la dành cho chương trình này.

 

Do vậy, quyết định của tổng thống Trump có thể khiến những tiến bộ đã đạt được trong cuộc chiến chống lại một số bệnh tật sẽ bị thụt lùi. Kelley Lee, giáo sư y tế cộng đồng tại Đại học Simon Fraser, British Columbia, Canada, đặc biệt nhắc đến những nỗ lực nhằm xóa bỏ bệnh bại liệt, đã gần như biến mất hoàn toàn trong ba thập kỷ qua.

 

 

Rủi ro về chất lượng chuyên môn

 

Chuyên gia Lee đặt câu hỏi : "Chính quyền Trump I từng đề cập đến khả năng giao công việc của WHO cho các bên thứ ba, nhưng điều đó không giống như việc gọi thợ sửa ống nước để sửa bồn rửa. Ai sẽ đến các quốc gia như Afghanistan để thực hiện những chương trình tiêm chủng ở những khu vực nguy hiểm ?"

 

Về phần mình, Antoine Flahault, giám đốc Viện Y tế Toàn cầu tại Genève, Thụy Sĩ, nhấn mạnh : "Tất cả những nước giàu có thể bù đắp sự thiếu hụt tài chính của Hoa Kỳ, nhưng một phần lớn mảng chuyên môn của WHO được nghiên cứu ở những cơ quan bên ngoài, đặc biệt là tại các trung tâm hợp tác của tổ chức này."

 

Những trung tâm này không nhận tài trợ, mà chỉ nhận một nhãn hiệu được WHO gia hạn 4 năm một lần. "Những thẩm định miễn phí với chuyên môn rất cao mà Hoa Kỳ đóng góp rất nhiều có thể sẽ biến mất và điều này gây rủi ro cho chất lượng chuyên môn nói chung của WHO", theo ông Flahault.

 

Hoa Kỳ quay lưng lại với nền y tế toàn cầu trong bối cảnh các cuộc đàm phán về một hiệp ước chống đại dịch sẽ tiếp diễn vào tháng 2, với mục tiêu đạt được một thỏa thuận tại Đại hội đồng Y tế Thế giới vào tháng 5 tới. "Trong kỷ nguyên của các đại dịch, việc ngưng tài trợ cho WHO giống như việc cắt giảm tài trợ cho các dịch vụ chữa cháy vì cho rằng chúng không hiệu quả, trong khi ngày càng có nhiều đám cháy rừng", Kelley Lee lập luận như trên, đồng thời đặt câu hỏi về chiến lược của chính quyền Trump : "Như thế thì làm sao có thể tăng cường an ninh cho người dân Mỹ ?"

 

 

Những phản ứng trên thế giới

 

Sau khi biết tin tổng thống Trump rút Mỹ khỏi WHO, Liên Hiệp châu Phi (AU) đã rất ngạc nhiên và "bị hẫng hụt", và hy vọng chủ nhân Nhà Trắng sẽ "xem xét lại quyết định của mình".

 

Chủ tịch Ủy Ban AU Moussa Faki Mahamat tuyên bố : "Hiện nay, hơn bao giờ hết, thế giới phụ thuộc vào WHO để thực hiện công việc bảo vệ an toàn sức khỏe cộng đồng toàn cầu như là một lợi ích chung." Quyết định này gây lo ngại trên châu lục, đang phải đối mặt với nhiều dịch bệnh như Mpox (đậu mùa khỉ) hay virus Marburg.

 

Về phần mình, Liên Hiệp châu Âu (EU) "lo ngại" về quyết định của Donald Trump, còn Trung Quốc cho rằng "vai trò của WHO phải được củng cố, chứ không phải bị làm yếu đi".

 

Quyết định rút Mỹ khỏi WHO cũng khiến giới y tế hết sức lo lắng, trong bối cảnh virus H5N1, gây cúm gia cầm, đang lây lan mạnh mẽ tại Hoa Kỳ. Nước này đã ghi nhận ca tử vong đầu tiên liên quan đến virus H5N1 vào đầu tháng Giêng, và giới chuyên gia lo ngại sẽ nổ ra một đại dịch mới.

 

Nguồn : Le Monde, AFP