Canberra
chặn mưu toan của Bắc Kinh xâm nhập vào Úc
Hoàng
Hằng -
RFI
Đăng ngày: 20/05/2021 - 11:22
Tháng 04/2021, chính phủ liên bang Úc đã hủy bỏ hai
thỏa hiệp (MoU) đã ký giữa tiểu bang Victoria và Bắc Kinh trong khuôn khổ sáng
kiến «Vành đai và Con đường» (tên cũ là « Một Vành
đai, Một con đường ») của Trung Quốc.
Quan hệ song phương
giữa Úc và Trung Quốc ngày càng băng giá. © afp.com/FREDERIC J. BROWN
Để có một cách nhìn tổng quát và am hiểu hơn về
những vấn đề liên quan đến các thỏa thuận đã ký giữa chính phủ của một tiểu
bang nước Úc với chính quyền Trung Quốc và những hệ lụy của nó, mời quý vị nghe
những phân tích và nhận định sắc nét từ ông Lưu Tường Quang.
Ông là một luật sư, đồng thời là một nhà báo
có mối quan tâm chuyên sâu đến các vấn đề chính trị, ngoại giao tại Úc và các
nước trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Nhà báo Lưu Tường Quang nguyên
là Trưởng nhiệm SBS Radio (Head of SBS Radio), một Cơ quan Truyền thông Đa Văn
hóa của Úc Châu.
**********
RFI
Tiếng Việt : Trước hết, xin cảm ơn ông đã nhận lời tham gia phỏng vấn.
Thưa ông, được biết, sáng kiến « Vành đai và Con đường» (Belt
and Road Initiative – BRI) với khoản đầu tư 124 tỷ đôla được chủ tịch Tập Cận
Bình thai nghén từ năm 2013 và đưa lên bàn đàm phán thông qua diễn đàn Hội nghị
Thượng đỉnh Bắc Kinh năm 2017, với sự có mặt của 29 vị nguyên thủ cùng các đại
diện đến từ 100 quốc gia. « Vành đai và Con đường» của Bắc Kinh được
cho là « món nợ ngoại giao nguy hiểm » hay « ngoại giao bẫy nợ »
(debt trap diplomacy). Sau khi trực tiếp tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Bắc Kinh,
ông Daniel Andrews, thủ hiến bang Victoria đã lần lượt ký hai thỏa thuận với
chính quyền Trung Quốc là « Biên bản ghi nhớ » (10/2018) và sau đó là
« Hiệp định khung » (10/2019). Vậy xin ông cho biết nội dung cụ
thể của các thỏa thuận này là gì ?
Nhà báo Lưu Tường Quang : Thưa quý thính giả của Đài Phát thanh Quốc tế Pháp RFI, thủ hiến
Daniel Andrews của bang Victoria, một trong 6 tiểu bang của liên bang Úc,
đã từng đến Bắc Kinh vào năm 2015 để thăm dò. Năm 2017, ông tham dự Hội nghị Thượng
đỉnh « Vành đai và Con đường » tại Bắc Kinh với tư cách là một
đại biểu của chính phủ tiểu bang Victoria, chứ không phải đại diện cho Úc.
Sau đó, vào tháng 10/2018, ông Daniel Andrews
đã ký một « Biên bản ghi nhớ » (MoU) về hợp tác « Vành
đai và Con đường» với đại sứ của Trung Quốc tại Canberra Thành Cảnh
Nghiệp. Rồi đến ngày 23/10/2019, cả hai bên ký thêm một « Thỏa hiệp
khung » (Framework Agreement).
Nhưng cả hai thỏa hiệp này đều không có
tính cách ràng buộc, nghĩa là thi hành đến đâu là tùy ý, không bên nào bắt
buộc bên kia phải làm gì. Cả hai thỏa hiệp này nhằm vào ba lĩnh vực ưu
tiên trong sự hợp tác giữa Victoria và Bắc Kinh, thứ nhất là trong vấn đề hạ tầng
cơ sở. Chính phủ Victoria hy vọng với thỏa hiệp này, Trung Quốc sẽ đổ tiền đầu
tư và kỹ thuật canh tân hạ tầng cơ sở cho tiểu bang, từ đó, tạo ra công ăn việc
làm cho cư dân địa phương.
Lĩnh vực thứ hai là sáng tạo (innovation), làm
thế nào để canh tân các ngành kỹ nghệ, đặc biệt là ngành kỹ nghệ sinh hóa ở mức
cao tại Victoria. Và, lĩnh vực thứ ba là trong vấn đề phát triển thương mại và
tiếp cận vào thị trường của nhau. Tất nhiên, thị trường Trung Quốc là một thị
trường lớn nhất thế giới, trong khi tiểu bang Victoria là một thị trường rất
nhỏ, chỉ với 6 triệu dân. Cho nên, đây là một thỏa hiệp mà Victoria hy vọng đem
lại nhiều lợi nhuận trên căn bản là tạo nhiều công ăn việc làm.
*
RFI :
Mặc dù có những lời cảnh báo và sự không đồng thuận tham gia của các quốc gia
liên minh, cũng như sự không đồng tình của liên bang đối với siêu dự án đầy tham
vọng bành trướng của Trung Quốc, bằng cách nào chính phủ Victoria của ông
Daniel Andrews đã thực hiện việc ký kết một cách trơn tru như vậy, thưa
ông ?
Nhà báo Lưu Tường Quang : Điều này có vẻ hơi khó hiểu, nhưng thực tế, ông Daniel Andrews,
thủ hiến của tiểu bang Victoria, là thủ hiến của chính phủ Đảng Lao động. Tất
nhiên, theo thủ tục công quyền tại Úc và riêng tại Victoria, thông thường, thủ
tướng hay thủ hiến làm gì cũng phải qua Hội đồng nội các tại chính quyền liên
bang và chính phủ tiểu bang. Sau đó, các vấn đề sẽ được giao cho các bộ ngành
thực hiện.
Nhưng trong trường hợp này, ông Daniel
Andrews không theo phương thức thông thường. Thứ nhất, ông quy tụ tất cả các cuộc
thảo luận, tiếp xúc vào trong văn phòng riêng - văn phòng chính trị của ông. Các
bộ sẽ không biết kết quả, hoặc chỉ biết được kết quả sau khi đã đạt được, chứ
không được tham dự vào tiến trình thảo luận.
Thứ hai, theo các nguồn tin được phổ biến rộng
rãi từ các cơ quan truyền thông Úc, trong văn phòng chính trị riêng của thủ hiến
Daniel Andrews có một vài cố vấn rất đặc biệt. Trong thời gian trước khi ký thỏa
hiệp năm 2018, ông Andrews có hai cố vấn gốc Hoa, tốt nghiệp đại học và đã hoạt
động trong lĩnh vực thương mại tại Úc là ông Mike Yang và bà Jean Dong. Cả hai
người được cho rất có ảnh hưởng đối với ông Daniel Andrews khi làm cố vấn trong
văn phòng chính trị riêng của ông. Thêm vào đó, theo hãng tin News.com.au
(Australia’s leading news site, 28/05/2020), chính hai người này đã đưa đẩy ông
Daniel Andrews nhiều cơ hội tiếp xúc các quan chức Trung Quốc và dẫn tới việc
ký kết hai thỏa hiệp nói trên.
*
RFI :
Thưa ông, mối bang giao đầu tư thương mại qua « Vành đai và Con đường» giữa
Victoria và Bắc Kinh có thật sự đem lại lợi ích cho sự phát triển của tiểu bang
này đúng như mong đợi của hủ hiến Daniel Andrews ?
Nhà báo Lưu Tường Quang : Có thể nói, câu trả lời là « Không » bởi hai lý do.
Thứ nhất, cả hai thỏa hiệp MoU chưa được thi hành thì đã bị hủy bỏ. Thứ hai,
khi Bắc Kinh và Victoria đồng ý ký hai thỏa hiệp MoU rồi, họ dự định vào năm
2020 sẽ ký thêm một thỏa hiệp nữa về « Lộ trình Vành đai và Con đường »
(BRI Road Map). Tuy nhiên, vì lý do đại dịch COVID-19 xảy ra, đầu tiên là ở Vũ
Hán cuối năm 2019 đầu năm 2020 và sau đó tràn ra khắp thế giới, nên thỏa hiệp
thứ ba không đạt được.
Vậy, lý do tại sao, việc ký kết bang giao ngoại
thương với Bắc Kinh đã không đem lại cho Victoria lợi nhuận gì ? Trong rất
nhiều năm qua, phần thặng dư (surplus) có được từ mối giao thương giữa Úc và
Trung Quốc, trị giá 150 tỷ Úc kim, là thuộc chính phủ liên bang Úc.
Riêng, phần giao thương giữa tiểu bang
Victoria và Trung Quốc thì kết quả ngược lại. Tiểu bang Victoria bao giờ cũng
thua lỗ trong rất nhiều năm kể từ năm 2014. Đến khi hai bên ký kết hai thỏa
hiệp (2018, 2019), thì sự thua lỗ tăng lên 25%. Cho nên, vào thời điểm 2021,
Victoria đã bị thất thu 42 tỷ Úc kim trong vấn đề thương mại với Trung Quốc.
Phần lớn, tức là 65%, các ngành xuất khẩu của
Victoria sang Trung Quốc là thực phẩm và các loại sản phẩm tơ sợi chứ, không phải
là các loại hàng hóa thiết yếu mà Trung Quốc cần, chẳng hạn như quặng mỏ và phần
lớn lúa mạch, tôm hùm của Tây Úc, than đá của Queensland và New South
Wales, thịt bò của Queensland, rượu vang, rượu nho của Nam Úc.
Cho nên, một mặt khi chúng ta nói rằng các
thỏa hiệp MoU chưa đem lại một lợi nhuận nào cho Victoria, ngược lại chúng ta
cũng nói rằng Victoria có một giao thương thua lỗ. Mặt khác, chúng ta cũng nói
thêm rằng, hiện tại trong khi Bắc Kinh đang có sự trừng phạt kinh tế với nước
Úc nói chung thì sự trừng phạt kinh tế đó chưa ảnh hưởng nhiều đến Victoria, bởi
lý do các sản phẩm bị hạn chế, bị cấm, bị đánh thuế cao đều không sản xuất
tại Victoria.
*
RFI :
Vào ngày 21/04 vừa qua, bà Marise Payne, Ngoại trưởng Úc đã thông báo hủy bỏ
« Biên bản ghi nhớ » và « Khung thỏa thuận » mà thủ hiến
bang Victoria và Uỷ ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc đã ký kết.
Thưa ông, chính phủ liên bang đã làm thế nào để có thể hủy bỏ thỏa thuận đã ký
của tiểu bang ?
Nhà báo Lưu Tường Quang : Đứng về mặt hiến pháp, thật sự không có gì khó khăn, mà quan trọng
là nhìn nhận vấn đề từ quan điểm chính trị. Trong quá trình thương thuyết giữa
Victoria và Bắc Kinh để đưa đến các thỏa hiệp MoU, thủ hiến Daniel Andrews lúc
nào cũng giữ bí mật và gom mọi việc vào trong văn phòng của mình. Ông không
thông báo, cũng như không thảo luận với Bộ Ngoại giao và Thương mại của liên
bang. Thậm chí, khi được mời tham dự thuyết trình về những tin tức tình báo mật
về Bắc Kinh, của Tổ chức Tình báo Quốc gia tại Úc, ông Andrews cũng từ chối
tham dự.
Cho nên, có thể nói, ông đã đơn độc đi đến việc
ký kết hai thỏa hiệp nói trên với Bắc Kinh. Chính phủ liên bang, kể cả thủ tướng
Scott Morrison cũng như ngoại trưởng Marise Payne, đã rất nhiều lần cảnh
báo rằng tiểu bang Victoria đang có những hành động đơn phương rất
nguy hiểm, gây nguy hại đến quyền lợi quốc gia, nhất là đến chính sách ngoại
giao của nước Úc. Đó không phải là đường lối của chính phủ Liên Đảng.
Tuy nhiên, trong vấn đề bang giao thương mại với
Bắc Kinh trong khuôn khổ « Vành đai và Con đường», liên bang nói
chung tức chính phủ Liên Đảng Tự do Quốc gia và Đảng Lao Động đối lập đều có một
lập trường nhất quán đối với hành động của tiểu bang Victoria. Nói cách khác,
chính phủ Lao Động Victoria đã không nhận được sự ủng hộ của Đảng Lao Động ở cấp
liên bang trong các vấn đề giao thương với Bắc Kinh trong khuôn khổ «
Vành đai và Con đường» .
Năm 2020, chính phủ Liên đảng đệ trình và được
Quốc hội đã thông qua « Australia’s Foreign Relations Act 2020 »,
đạo luật về bang giao quốc tế hay ngoại giao của nước Úc. Do đó, trên căn bản
quyền hạn của « Australia’s Foreign Relations Act 2020 », ngoại
trưởng Marise Payne đã quyết định hủy bỏ bốn thỏa hiệp mà tiểu bang Victoria đã
ký kết.
Hai thỏa hiệp không có tầm quan trọng, đó là
thỏa hiệp với Iran về hợp tác kỹ thuật và thoả hiệp với Syria. Hai thỏa hiệp
còn lại có tính chất quan trọng vì liên quan đến Trung Quốc, đó là hai thỏa hiệp
MoU mà ông Daniel Andrews đã ký với Bắc Kinh năm 2018, 2019. Tuy nhiên, khi hủy
bỏ hai thỏa hiệp này, ngoại trưởng Marise Payne cũng cẩn thận nói rất rõ đây
không phải là một chính sách chống Trung Quốc, mà chỉ là để bảo vệ chính
sách ngoại giao và quyền lợi quốc gia của nước Úc mà thôi.
Không ảnh thị trấn
Darwin, nơi có cảng biển thương mại Darwin, cho Trung Quốc thuê đến 99
năm. © Wikipedia
RFI :
Việc chính quyền của thủ tướng Scott Morrison hủy bỏ tham gia « Vành đai và Con
đường» đã làm cho sự căng thẳng càng nóng hơn và động cơ đàm phán có thiện
chí càng lạnh giá giữa Úc và Trung Quốc, khó có thể được hâm nóng trong một
sớm một chiều. Theo ông, hướng đi cho mối quan hệ này trong tương lai sẽ như thế
nào?
Nhà báo Lưu Tường Quang : Chắc chắn, trong tương lai xa, chúng ta không thể dự đoán được,
vì còn tùy thuộc rất nhiều yếu tố địa chính trị trên toàn thế giới. Nhưng, ít
nhất trong tương lai gần hay trung hạn, chúng ta có thể nói chắc chắn rằng,
bang giao song phương giữa nước Úc và Trung Quốc sẽ trở nên tệ hại hơn, xấu hơn
và căng thẳng hơn.
Bằng chứng là chỉ cách đây vài ngày, để
trả đũa chính phủ liên bang Úc hủy bỏ hai thỏa hiệp MoU giữa tiểu bang Victoria
với Bắc Kinh, Trung Quốc đã hủy bỏ một cuộc « Đối thoại chiến lược kinh
tế giữa Úc và Trung Quốc » (China - Australia Strategic Economic
Dialogue). Đây là một cơ chế để Bộ trưởng Thương mại hai bên gặp gỡ định kỳ để
thảo luận những vấn đề đem lại lợi nhuận cho cả đôi bên. Chẳng những vậy, qua
báo chí do nhà nước kiểm soát, họ chỉ trích và mạ lị nước Úc một cách rất thậm
tệ. Cho nên, đó không phải là một bối cảnh mà bang giao song phương có thể được
cải thiện.
Đặc biệt, gần đây nhất, nếu nhìn từ quan điểm
địa chính trị và quan điểm tiếp cận lục địa Úc Châu, Trung Quốc có những động
thái có thể coi như một sự đe dọa cho nước Úc. Theo nguồn tin Sky News
(05/2021), Bắc Kinh đang cố gắng thuyết phục nước Papua New Guinea, một thuộc địa
của nước Úc, độc lập vào năm 1975 và nằm sát nách với tiểu bang Queensland của
Úc, chấp nhận một đề nghị : để Trung Quốc xây một thành phố kỹ nghệ
(Industrial City) tại Daru, trị giá 40 tỷ Úc kim.
Nếu Trung Quốc có thể xây dựng một thành phố kỹ
nghệ chỉ cách ranh giới của Queensland độ hơn 100 cây số, rõ ràng đây là
khả năng mà Trung Quốc có thể kiểm soát sự giao lưu thông thương trên đường biển
của hai nước Papua New Guinea và Úc Châu. Cho nên, ngoài việc bày tỏ sự bất
bình trực tiếp với Úc, Trung Quốc đang có những kế hoạch để cải thiện quan hệ với
các quốc gia tại vùng Nam Thái Bình Dương, như Papua New Guinea, Vanuatu,
Solomon Islands, ngay cả Fiji, những quốc gia mà nước Úc có rất nhiều mối
quan hệ gần gũi. Đây là mối đe dọa rất lớn về an ninh quốc phòng của nước Úc.
Do đó, trong tương lai gần hay trung hạn, bang
giao song phương giữa nước Úc và Trung Quốc sẽ tiếp tục căng thẳng, gây nhiều
khó khăn. Nước Úc, với tư cách một quốc gia đã phát triển, độc lập, vẫn giữ lập
trường cứng rắn, nhưng sẵn sàng nối lại đối thoại, sẵn sàng thảo luận với Bắc
Kinh trên cơ sở bình đẳng. Hiện tại, nước Úc, thông qua Tổ chức Thương mại Thế
giới (WTO), đã kiện Bắc Kinh về vấn đề đánh thuế cao đối với lúa mạch, chúng ta
đón chờ xem kết quả.
*
RFI :
Ngoài ra, theo ông, liệu rằng chính phủ liên bang có dùng quyền phủ quyết mới
này để can thiệp vào quyết định cho Tập đoàn Landbridge (Trung Quốc) thuê cảng
Darwin trong 99 năm với giá 506 triệu Úc kim, mà chính phủ vùng lãnh thổ Bắc Úc
(Northern Territory) đã đưa ra năm 2015 ?
Nhà báo Lưu Tường Quang : Vào năm 2015, chính phủ lãnh thổ Bắc Úc đã ký khế ước với
Landbridge, một công ty thương mại của tỷ phú Diệp Thành (Ye Cheng), với giá
506 triệu Úc kim trong 99 năm. Đây là một quyết định mà nước Úc tỏ ra hối tiếc.
Theo thể thức được áp dụng vào năm 2015, Ủy ban Tái xét Đầu tư Nước ngoài
(Foreign Investment Review Board) của chính phủ liên bang đã chấp nhận thỏa hiệp
giữa Bắc Úc và Công ty Landbridge. Lúc bấy giờ, chính phủ Úc, kể cả bộ Quốc
Phòng Úc, tỏ vẻ không có mấy quan tâm về hậu quả về việc cho thuê này.
Vấn đề này được thảo luận trước năm 2018 và
hoàn cảnh thúc đẩy chính phủ, cũng như các giới chuyên gia, nghiên cứu nhiều
hơn và suy nghĩ nhiều hơn về hậu quả đối với nền an ninh quốc gia sau khi ông
Daniel Andrews ký hai thỏa hiệp MoU với Bắc Kinh. Đặc biệt, sau khi ngoại trưởng
Marise Payne hủy hỏ hai thỏa hiệp MoU của Victoria trong tháng trước đây.
Vấn đề đặt ra là thỏa hiệp cho thuê 99 năm này
có ảnh hưởng như thế nào về phương diện an ninh quốc phòng. Thứ nhất, chúng ta
đặt giả thuyết cho thuê là vấn đề thương mại. Theo chính sách đối ngoại của
nước Úc (« Australia’s Foreign Relations Act 2020 »), những thỏa
hiệp với nước ngoài về phương diện thuần túy thương mại không được áp dụng. Có
nghĩa là nếu quyết định hủy bỏ thỏa hiệp giữa LandBridge với chính phủ của
lãnh thổ Bắc Úc, chính phủ Úc không thể dựa vào đạo luật này.
Tuy nhiên, chính phủ liên bang có thể vẫn làm
được, bởi chính phủ dựa vào quyền phủ quyết trong vấn đề an ninh và quốc phòng
để hủy bỏ khế ước này, nếu quả thật, cuộc điều tra hiện nay của Bộ Quốc phòng
cho thấy việc nguy hại đến nền an ninh của nước Úc.
Bộ trưởng Quốc Phòng mới của Úc là ông Peter
Dutton đã rất nhiều lần chỉ trích kế hoạch « Vành đai và Con đường» như
một thủ thuật tuyên truyền, nhằm thực hiện mộng bá quyền của ông Tập Cận Bình.
Mặt khác, nếu chính phủ Liên Đảng của thủ tướng Morrison coi đây là một vấn đề
có khả năng gây nên nguy hại cho vấn đề an ninh của nước Úc, thì tất
nhiên chính phủ vẫn có thể quyết định dựa vào quyền an ninh quốc phòng để
hủy bỏ khế ước cho thuê.
Nhưng, vì là một khế ước cho thuê đã được chấp
nhận và đang thi hành, nên trong trường hợp này, chính phủ phải bồi thường. Vấn
đề bồi thường bao nhiêu và có hay không hủy bỏ là một vấn đề mà chúng ta có thể
trở lại bàn luận trong tương lai. Vì hiện tại chính phủ Úc mở cuộc điều
tra, nhưng chưa có kết luận, nên vấn đề thương thảo bồi thường giữa hai bên
chưa được đặt ra. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, số tiền này không hề nhỏ.
RFI
Tiếng Việt xin cảm ơn nhà báo Lưu Tường Quang từ Sydney, Úc.
***
CÁC NỘI DUNG LIÊN
QUAN
Đã
đến lúc Úc chấm dứt hợp đồng cho thuê cảng Darwin 99 năm với Trung Quốc
Quan
hệ Úc-Trung thêm căng thẳng sau khi Canberra hủy một thỏa thuận về Con đường tơ
lụa mới
Trung
Quốc quyết định ngừng « đối thoại chiến lược kinh tế » với Úc
No comments:
Post a Comment