Ai
sẽ là lãnh đạo tiếp theo của Cuba thời hậu Castro?
09/05/2021
http://nghiencuuquocte.org/2021/05/09/ai-se-la-lanh-dao-tiep-theo-cua-cuba-thoi-hau-castro/
Theo hiến pháp Cuba, Đảng Cộng sản là “lực lượng
chính trị lãnh đạo xã hội và nhà nước.” Điều này có nghĩa là Đảng có thể thiết
lập các chính sách quốc gia. Bí thư thứ nhất của Đảng Cộng sản Cuba – vị trí do
hai anh em nhà Castro (Fidel, sau đó là Raúl) liên tiếp nắm giữ trong sáu thập
niên qua – chính thức là vị trí chính trị quyền lực lớn nhất tại đảo quốc này.
Tại Đại hội lần thứ tám của Đảng, khai mạc ngày 16 tháng 4, Miguel Díaz-Canel,
hiện là chủ tịch nước và nguyên thủ quốc gia của Cuba, có thể sẽ thay thế Raúl
Castro làm bí thư thứ nhất và lãnh đạo đảng. Đó có phải là sự kết thúc của một
kỷ nguyên?
Không hẳn. Ông Díaz-Canel là một người thường
xuyên sử dụng tweeter, và một trong những hashtag mà ông yêu thích nhất là
#SomosContinuidad (Chúng tôi là sự kế tục); một lời nhắc nhở rằng mặc dù không
thuộc thế hệ lão thành cách mạng nhưng ông không có kế hoạch lật đổ nó. Mặc dù
nhiều nhà cách mạng đã qua đời vì tuổi già, nhưng một số ít vẫn nắm giữ các ghế
trong Bộ Chính trị và có thể sẽ cân bằng lại quyền lực của Bí thư thứ nhất. Một
điểm cần được theo dõi chặt chẽ sẽ là việc liệu tất cả họ đều sẽ nghỉ hưu hay một
số vẫn tiếp tục ở lại.
Kể từ khi Fidel Castro nghỉ hưu vào năm 2008,
Cuba đã được điều hành bởi một “tổ hợp quân sự quan liêu” bao gồm các cán bộ đảng
viên. Một cựu quan chức ngoại giao phương Tây đã so sánh nó với một hộp cát
trong đó tất cả trẻ em đều muốn xây một lâu đài nhưng không thể thống nhất được
với nhau về hình dáng lâu đài đó ra sao. Raúl Castro chủ trương một cuộc đại tu
cần thiết từ lâu để vực dậy nền kinh tế chỉ huy xơ cứng bằng một nền kinh tế thị
trường nhưng nhiều quan chức đảng đã chống lại. Một trong những mục tiêu chính
của Đại hội lần thứ tám sắp tới, ngoài việc bổ nhiệm một bí thư thứ nhất mới,
là đánh giá những tiến bộ đã đạt được trong việc thực hiện các chính sách kinh
tế được thông qua vào năm 2011, bao gồm việc cho phép mua bán nhà và ô tô, và
đưa các công ty ra khỏi sự kiểm soát trực tiếp của chính phủ.
William LeoGrande, giáo sư tại Đại học
American University, nói: “Nền kinh tế sẽ là ‘con voi trong phòng’. Ngành du lịch
cực kỳ quan trọng của Cuba đã bị ảnh hưởng bởi coronavirus và trước đó là các
biện pháp trừng phạt thắt chặt bởi chính quyền Trump. Trong giai đoạn 2016 –
2019, tăng trưởng GDP hàng năm ở mức cao nhất là 1% và nền kinh tế suy giảm 11%
trong năm 2020. Những cải cách được hứa hẹn cách đây một thập niên mới chỉ được
thực hiện một phần và các hạn chế đối với khu vực tư nhân chỉ mới được nới lỏng
ở mức vừa phải. Ban lãnh đạo đã làm nhiều việc hơn trong chín tháng qua để đẩy
nhanh tốc độ cải cách kinh tế hơn so với trong vài năm qua, phần lớn là do tình
hình kinh tế tuyệt vọng của đất nước buộc họ phải làm như vậy. Tuy nhiên, Cuba
vẫn bị cản trở bởi sự kém hiệu quả và những cuộc đấu tranh để kiểm soát những
thứ tầm thường như giá một muỗng kem.
Phần lớn sức ì này đến từ những người bảo thủ,
những người tin tưởng vào những cải cách chậm rãi, có tính toán và phải được thử
nghiệm và “hoàn thiện” không ngừng. Nhưng Cuba cũng có nhiều nhà lãnh đạo cải
cách hơn, những người phải đáp ứng áp lực từ những người dân có tiếng nói hơn,
kết nối hơn và không đồng nhất hơn. Đôi khi, những lãnh đạo cải cách thậm chí
đã phải thay đổi ý định của mình sau khi vấp phải sự bất bình của công chúng.
Vào năm 2018, Bộ trưởng Bộ Việc làm và An sinh xã hội đã dừng việc thực hiện
các quy định mới theo đó cấm những người tự kinh doanh có nhiều hơn một loại giấy
phép kinh doanh tư nhân, điều buộc họ chỉ được làm một loại công việc nhất định.
Tuy nhiên, mười năm qua chứng kiến “một loạt các cơ hội bị bỏ lỡ”, khiến Chủ tịch
Díaz-Canel đánh mất nhiều sự tôn trọng hoặc sự công nhận từ người dân, theo
quan sát của một nhà cựu ngoại giao châu Âu. Đảng phải đáp lại bằng một thông
điệp hy vọng, đi kèm với đó là bằng chứng về những cải cách toàn diện hơn về
kinh tế, xã hội và chính trị.
Mark Entwistle đến từ Acasta Cuba Capital, một
công ty tư vấn, cho biết: “Sức mạnh của ban lãnh đạo đến từ sự đồng thuận.
Nhưng sự đồng thuận trong đảng thường có nghĩa đơn giản là duy trì mọi thứ như
cũ. Sau hơn một năm thiếu lương thực, thuốc men và các sản phẩm vệ sinh cơ bản,
cộng với mất điện, đình công ngành giao thông và kết nối internet quá đắt đỏ,
lãnh đạo của hòn đảo và đặc biệt là vị tân bí thư thứ nhất sẽ phải suy nghĩ cẩn
thận về mức độ “kế tục” mà người dân Cuba có thể chấp nhận. Ông Díaz-Canel cho
đến nay đã chứng minh mình không phải là nhà cải cách mà nhiều người dân Cuba
hy vọng. Ông có thể tạo ra nhiều thay đổi hơn khi nắm giữ vị trí hàng đầu,
nhưng ông vẫn sẽ cảm nhận được sự hiện diện của những vị lãnh đạo lão thành,
bao gồm cả người tiền nhiệm của mình. Raúl Castro đã nói rằng sau khi nghỉ chức
bí thư thứ nhất, ông sẽ trở thành “một người lính bình thường bảo vệ cuộc cách
mạng này”.
-------------------------
Nguồn: “Who
will run Cuba after the Castros?”, The Economist, 16/04/2021.
===========================
XEM THÊM :
Cuba hiện
nay là quá khứ của Việt Nam nhưng có nhiều cơ hội tốt hơn
Trần
Ngọc Bích
Gửi tới BBC News Tiếng Việt từ Hà Nội
19 tháng 4 2021
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-56800434
Tin Chủ tịch Raúl Castro từ chức Bí thư thứ nhất Đảng
Cộng Sản Cuba, lần đầu tiên sau gần 60 năm đất nước được lãnh đạo bởi người
không thuộc gia đình Castro được nhiều người chú ý.
Câu hỏi là liệu việc này có làm le lói một số
tia hy vọng cho đảo quốc xinh đẹp ở Tây Bán Cầu?
Tôi nhớ tới chuyến du lịch tới Cuba cách đây
hai năm và xin kể ra đây để chia sẻ một số cảm xúc, suy nghĩ về quốc gia ‘vừa
lạ vừa quen’ này.
Chuyến bay từ thành phố Ft Lauderdale, Florida
đến Havana mất một giờ hai lăm phút với chỉ khoảng mười phần trăm là khách du lịch,
còn lại là người Cuba sống ở Mỹ mà tôi vẫn gọi vui là dân Cu Kiều.
Nhìn thoáng tôi nhận ra ngay họ vì tất cả đeo
đồng hồ vàng, dây chuyền vàng, kính lấp lánh và tất cả đều rất to. Nhưng đặc điểm
thân quen nhất là balo tay nải của ai cũng chật căng. Mỗi người phải có đến ba
bốn kiện xách tay. Tôi tò mò ngó vào túi thì thấy nào sô cô la, đồ chơi, dụng cụ
nhà bếp…
Máy bay vừa tiếp đất sân bay quốc tế José
Martí thì toàn bộ dân Cu Kiều vỗ tay reo hò kiểu yay i’m home. Tiếp
đến, trước sự ngạc nhiên của cả gia đình, tiếp viên vọng vào loa bắt nhịp
“Guantanamera…” và thế là cả tàu bay hò reo hát tiếp. Tôi ú ớ mất mấy giây rồi
cũng hát theo các bạn Cuba.
Cậu con trai tám tuổi của tôi tỏ ra ngạc nhiên
vì mẹ biết hát bài hát của họ, còn tôi thì rất thích thú giải thích bài này mẹ
nghe qua băng cassette, đĩa LP, loa cối từ những năm tám mươi dù biết nó chẳng
hiểu gì về những dụng cụ nghe nhạc tôi nhắc tới. Vâng, tôi đã có vé về tuổi thơ
một cách không thể ngọt ngào hơn.
Ở Cuba mà cứ ngỡ
như Việt Nam…một thời
Tuổi thơ của những đứa trẻ sinh ra và lớn lên
tại Hà Nội những năm tám mươi là mất điện luân phiên, dân tình kéo nhau ra ngõ
ngồi hóng mát, kê giường bạt ngoài đường cho trẻ con ngủ, là cầm xô đi xách nước
mỗi khi mất điện vì gần như chỉ khi nào mất điện mới có nước máy chảy…
Tôi gần như quên hẳn những kỷ niệm xưa cũ ấy
cho tới ngày “nửa vòng trái đất rẽ tầng mây” đến quốc đảo xinh đẹp này. Đang đi
chơi ngoài phố, tôi có thể bắt gặp một xe téc chở nước và cả hàng dài người dân
cầm những xô vốn là thùng sơn cũ, chai nước lớn ra đợi đến phiên hứng nước.
Hoặc có lần nửa đêm đang mất điện tôi bất giác
mỉm cười khi nghe tiếng trẻ con Cuba reo hò ngoài phố khi có điện, trước mắt
tôi tái hiện bức tranh phố phường Hà Nội những năm nào.
Người dân Havana xếp
hàng đợi lấy nước. Nguồn: Trần Ngọc Bích.
Cửa hàng bách hoá.
Nguồn: Trần Ngọc Bích.
Havana nổi tiếng với du khách bởi bộ sưu tập ô
tô cổ đủ màu sắc từ những năm 50 mà người dân nơi đây làm mọi cách để giữ gìn
chúng. Do lệnh cấm vận của Mỹ từ đầu những năm 60 nên tất cả số ô tô họ có là
thừa hưởng từ đời cha ông.
Ô tô có lẽ là tài sản lớn nhất trong mỗi gia
đình Cuba, lớn hơn cả mái nhà che trên đầu họ.
Trong khi thu nhập bình quân đầu người ở thành
phố như Havana là 20 USD một tháng thì giá thành của mỗi chiếc ô tô cổ hay cũ
bán sang ngang là khoảng 20,000 USD nên người Cuba có câu “Nếu bạn muốn sở hữu
một chiếc ô tô thì hãy đợi đến khi bố bạn mất”.
Điều này lý giải vì sao dù bạn ở bất cứ hang
cùng ngõ hẻm nào của Havana thì không ai tránh khỏi một thứ mùi rất đặc trưng,
mùi dầu xăng chưa đốt hết từ dàn máy cũ rích của những chiếc xe nhìn vẻ ngoài
vô cùng quyến rũ kia.
Xe ô tô cổ đỗ chờ
khách du lịch thuê ở trung tâm Havana. Nguồn: Trần Ngọc Bích.
Cái khó ló cái khôn. Cũng chính vì giá xe quá
đắt nên người dân nơi đây vô cùng sáng tạo. Họ tự thiết kế xe ba – bốn bánh từ
thân xe đạp, xe máy không sử dụng được nữa, hoặc “độ” nội thất ô tô bằng bất cứ
thứ gì mình có.
Khi đi đường dài, các bác tài xế taxi cứ ba
mươi phút lại dừng xe một lần để lấy que đo bình xăng xem còn đi được bao xa.
Tôi đã bị ấn tượng khi chứng kiến tài xế dừng xe đề nghị giúp khi thấy xe khác
hỏng bên đường, điều xảy ra rất thường xuyên trên quốc lộ.
Chính bác tài xe tôi bỏ cả đoàn khách mấy chục
người để giúp người lạ mất cả tiếng đồng hồ. Nó khiến tôi nhớ tới tinh thần
tương thân tương ai của người Hà Nội những năm tháng chiến tranh gian khó và thời
kỳ trước đổi mới.
Xe ba bánh tự chế.
Nguồn: Trần Ngọc Bích.
Những câu chuyện về
con người Cuba
Hầu hết giới trẻ mà tôi gặp đều được học hành
đến nơi đến chốn, được trang bị kiến thức để một khi đất nước mở cửa là họ sẵn
sàng đón nhận những cơ hội và thử thách mới.
Tuy nhiên, đằng sau những nụ cười thân thiện
là những ánh mắt khắc khoải vì thời vận chưa tới, kiến thức được học chưa biết
đến bao giờ mới được vận dụng.
Ở một căn homestay chúng tôi thuê, tôi gặp một
anh bạn chủ nhà tên Enit.
Enit ở cùng bạn gái, cả hai vừa tốt nghiệp kỹ
sư phần mềm máy tính và đang chưa biết sẽ làm việc gì vì cơ sở hạ tầng của đất
nước chưa phát triển kịp so với ngành học. Hai bạn trẻ tỏ ra chán nản vì đất nước
họ đẹp là thế nhưng lại giậm chân tại chỗ quá lâu.
Câu nói của bạn gái Enit “we are stuck in the
past” (chúng tôi bị tắc ở quá khứ) cứ theo tôi mãi cho đến khi rời Cuba….
Tôi lại gặp một cô gái 27 tuổi, làm bác sĩ thần
kinh, sau khi tôi chia sẻ nếu bạn làm việc ở Mỹ thì chắc chắn sẽ kiếm được rất
nhiều tiền, cô bạn mỉm cười nhẹ nhàng nói, “Đúng, tôi nên ở bất kỳ đâu trừ ở
đây.”
Rồi tình cờ tôi gặp một lớp tiếng Anh và được
mời vào lớp vừa để giao lưu tiếng Anh với sinh viên, vừa để hỏi chuyện về Việt
Nam, thầy Alberto kể với chúng tôi là ở Cuba, không ai không biết đến Việt Nam
và Chủ Tịch Hồ Chí Minh, “từ thời José Martí chúng tôi đã được học về đất nước
An Nam của các bạn”.
Thầy kể: “Bên này chúng tôi nhiều nhân tài mà
không có cơ hội nên nhiều người ra đi lắm.”
Mấy bạn sinh viên nhìn chúng tôi và cười với nụ
cười rất buồn. Tôi chào thầy và không quên nhắn rằng thầy là người nước ngoài đầu
tiên tôi gặp không phải nhà nghiên cứu mà biết đến cái tên ‘An Nam’, chứ không
phải Việt Nam.
Lớp học Tiếng Anh của
thầy Alberto. Nguồn: Trần Ngọc Bích.
Tôi cho rằng nếu làm phép so sánh thì một khi
hệ thống thay đổi, Cuba sẽ có rất nhiều điều kiện để phát triển hơn so với Việt
Nam.
Đất nước với dân số vẻn vẹn trên 11 triệu dân
trong đó có 70% dân số ở độ tuổi lao động. Những bạn trẻ vốn đã trang bị đầy đủ
kiến thức kèm lòng nhiệt huyết cống hiến sẽ là lợi thế lớn so với Việt Nam thời
kỳ mới mở cửa.
Vị trí địa lý của Cuba rất gần với Hoa Kỳ,
cách bờ biển Florida chưa tới 100 dặm, không bị ảnh hưởng của Nho giáo, lại với
nguồn tài lực từ hơn 2 triệu người Cuba ở Mỹ.
Một khi đất nước mở cửa, lượng kiều hối sẽ đổ
về trực tiếp và ồ ạt sẽ là động lực để kinh tế tư nhân phát triển như chính phủ
đang kỳ vọng.
Tuy hiện nay Cuba đang đối mặt với khủng hoảng
nặng nề do dịch Covid làm tê liệt hoàn toàn ngành du lịch vốn là ngành chủ chốt
của nước này.
Nếu có ngày trở lại hòn đảo quanh năm đầy nắng
này, tôi hy vọng sẽ nhìn thấy những nụ cười tự tin trên khuôn mặt thế hệ trẻ
Cuba.
-----
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của bạn Trần Ngọc
Bích, hiện sống tại Hà Nội.
TIN LIÊN QUAN
'Tôi không nghĩ Cuba sẽ rời
bỏ Chủ nghĩa Xã hội'
28 tháng 7 năm 2018
.
Cuba sẽ công nhận sở hữu
tư nhân theo hiến pháp mới
15 tháng 7 năm 2018
.
Cuba
muốn bỏ Chủ nghĩa Cộng sản
23 tháng 7 năm 2018
.
Raul Castro lên án chính
sách về Cuba của Trump
15 tháng 7 năm 2017
.
Người Việt Nam viếng cựu
Chủ tịch Cuba Fidel Castro
29 tháng 11 năm 2016
No comments:
Post a Comment