Căng
thẳng Mỹ - Trung và gợi ý chính sách cho Việt Nam
Trần
Thiên Hùng
2021-03-21
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (thứ hai từ
phải sang) cùng Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan (phải) gặp đại diện ngoại
giao Trung Quốc Dương Khiết Trì (thứ hai từ trái qua) và Bộ trưởng Ngoại giao
Vương Nghị tại đối thoại hai nước ở Anchorage, Alaska hôm 18/3/2021 Reuters
Đối
thoại Mỹ - Trung kết thúc trong căng thẳng
Cuộc
đối thoại Mỹ - Trung đầu tiên kể từ khi Biden nhậm chức đã kết thúc trong sự
căng thẳng, cáo buộc lẫn nhau của đôi bên và không có tuyên bố chung nào được
đưa ra.
Nhiều
người đưa ra nhận xét khác nhau về “ngoại giao chiến lang” của Trung Quốc với
clip trên CCTV lúc ông Dương Khiết Trì phát biểu, đúng kiểu “phùng mang, trợn
mắt” với hành động chỉ trỏ ngón tay như sắp “phang nhau” kiểu “giang hồ Chợ
lớn”.
Rất
nhiều nhà phân tích đã đưa ra những góc nhìn khác nhau về kết quả của cuộc đối
thoại này. Tiến sĩ Phạm Sỹ Thành -
một chuyên gia tốt nghiệp ở Trung Quốc nhận định rằng, với cuộc gặp mặt này,
Trung Quốc muốn nhắm tới ba nhóm đối tượng chủ yếu, bao gồm: (i) Mỹ, (ii) đồng
minh của Mỹ, và (iii) nội bộ Trung Quốc. Tiến sĩ Thành cũng kết luận: “…trong bài test của Mỹ, Trung Quốc đã
giành được quyền chủ động. Đừng nghĩ rằng cuộc gặp không có kết quả. Trung Quốc
đã có được điều họ cần.”
Viết
trên Twitter của mình, Elbridge Colby
- Chuyên gia chiến lược của Mỹ viết rằng: “Những
gì rút ra được từ cuộc gặp ở Alaska không phải là các vấn đề tranh luận mà là
sự tự tin và quyết đoán của Trung Quốc. Rõ ràng họ “biết” họ mạnh”.
Phái đoàn Trung Quốc gồm Bộ trưởng Ngoại giao
Vương Nghị và ông Dương Khiết Trì tại đối thoại Mỹ Trung ở Alaska hôm
18/3/2021. AFP
Marsin Przychodniak - Chuyên gia về
Trung Quốc của Ba lan, làm rõ thêm: “
Giọng điệu tự tin của Trung Quốc chủ yếu là bởi vì lý do chính trị nội bộ, chứ
không phải là sự ngạo mạn thực sự của kẻ mạnh. Dương Khiết Trì và Vương Nghị
chỉ có cách duy nhất để đáp trả lại phía Mỹ như vậy. Bất kỳ sự phản ứng yếu ớt
nào sẽ bị xem như là thiếu nhất quán với những gì Trung Quốc đã tuyên truyền”.
Mối
đe doạ từ Trung Quốc và phản ứng của khu vực
Trong
hai thập kỷ, Trung Quốc là nguyên nhân chính dẫn đến gần như mọi tranh chấp
trong khu vực. Từ dãy Himalaya, Đông Nam Á, Biển Đông đến biển Hoa Đông, Trung
Quốc trở thành mối đe dọa chính ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo
đánh giá độc lập của Viện nghiên cứu Hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), chi
tiêu quốc phòng của Bắc Kinh hiện tăng hơn 6 lần so với hồi đầu thiên niên kỷ.
Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã vươn từ vị trí thứ 6 lên vị trí thứ 2 trên
thế giới về tổng chi tiêu quốc phòng. Đây là mức tăng ngoạn mục thể hiện sức
mạnh đang lên của Trung Quốc. Cộng với các hành vi và thái độ hung hăng của
Trung Quốc, điều này khiến các nước láng giềng của Trung Quốc lo lắng.
Tuy
nhiên, nhìn quanh biên giới Trung Quốc, có thể thấy, từ mọi phía, Quân giải
phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) phải đối mặt với các đối thủ quân sự vốn có và
mới nổi. Ngay cả khi giả định có được thỏa thuận giữa Nga và Trung Quốc (một
viễn cảnh luôn có khả năng xảy ra trong tương lai so với thực tại), Trung Quốc
phải đối mặt với những thách thức trên khu vực gọi là vòng cung Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương. Những nước này, trải dài từ Ấn Độ ở phía Tây Nam đến
Nhật Bản ở phía Đông Bắc, sẽ hợp thành bức tường hiệu quả chống lại chủ nghĩa
bành trướng của Trung Quốc ngay cả khi Mỹ không khuyến khích và ủng hộ rõ ràng.
Vòng
cung Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mạnh nhất ở điểm cuối và yếu nhất ở điểm giữa.
Lực lượng phòng vệ Nhật Bản có nhiều danh tiếng về công nghệ và khả năng sẵn
sàng. Để đối phó với chương trình đóng tàu sân bay của Trung Quốc, Nhật Bản
đang chuyển đổi hai tàu sân bay trực thăng hiện có thành tàu sân bay cánh cố
định. Dù các tàu sân bay của Nhật Bản nhỏ hơn nhiều so với tàu của Trung Quốc,
nhưng các máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ 5 F-35 được phóng từ tàu sân
bay của Nhật Bản sẽ có sức mạnh lớn hơn nhiều. Trong khi đó, máy bay Shenyang
J-15 của Hải quân Trung Quốc là máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4 kém tiên tiến
hơn, từng gặp sự cố kỹ thuật nghiêm trọng.
Nhật
Bản chắc chắn có các nguồn lực và bí quyết công nghệ để tự bảo vệ nước này. Ở
đầu bên kia của vòng cung Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, Ấn Độ thường được xem là
yếu thế hơn so với Trung Quốc. Tuy nhiên, những nhận định này đã lỗi thời từ
lâu dù thực tế đã từng đúng. Năm 1962, Trung Quốc chiếm giữ những vùng núi rộng
lớn thuộc lãnh thổ Ấn Độ trong cuộc tấn công chớp nhoáng, kéo dài 5 tuần. Tuy
nhiên, chiến thắng này là kết quả của cuộc tấn công bất ngờ trong thời bình
chống lại một nước thân thiện, đáng tin. Kể từ đó, Ấn Độ khắc cốt ghi tâm câu
tục ngữ cổ: “Bị lừa lần đầu, lỗi là kẻ đi lừa; nhưng để bị lừa lần hai,
lỗi là ở mình”.
VIDEO
: Nhìn
toàn cảnh 40 năm Chiến tranh biên giới Việt-Trung
https://www.youtube.com/watch?v=6HpATJ-bxZs&t=4s
Giống
như Ấn Độ, Việt Nam từng là nạn nhân bị Trung Quốc tấn công bất ngờ và có mối
quan hệ đầy trắc trở với người “anh lớn” cộng sản này kể từ chiến tranh
biên giới năm 1979. Ngân sách quốc phòng của Việt Nam hiện nay tương đối nhỏ,
nhưng chú trọng đầu tư cho phòng thủ ven biển. Đối phó với chiến lược chống
tiếp cận/chống xâm nhập (A2/AD) của Trung Quốc vào đầu những năm 2000, Việt Nam
đã đầu tư rất nhiều vào tên lửa chống hạm và được cho là sẽ mua tên lửa hành
trình phản lực siêu thanh BrahMos do Nga-Ấn hợp tác sản xuất. Tên lửa này được
cho là vũ khí nhanh nhất thế giới. Do đó, khi Trung Quốc chuyển từ chiến lược
A2/AD sang các chiến lược phô trương sức mạnh ở Biển Đông, Việt Nam đang phát
triển năng lực A2/AD để đáp trả khả năng hoạt động của Hải quân Trung Quốc
trong khu vực.
Các
điểm yếu trong vòng cung Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là các đảo. Philippines
dưới thời Tổng thống Rodrigo Duterte vốn ủng hộ liên minh tiềm năng của Trung
Quốc, đã trở thành một quân bài bí ẩn. Tuy nhiên, sau 4 năm với những tuyên bố
chống Mỹ, Duterte đối mặt với những phản ứng dữ dội ngày càng lớn từ người dân
ủng hộ Mỹ. Các lực lượng vũ trang của Philippines có lẽ cũng ủng hộ duy trì
quan hệ chặt chẽ với Mỹ. Giống như Việt Nam, Hải quân Philippines cũng muốn mua
tên lửa chống hạm BrahMos trong một thỏa thuận nhiều khả năng thành công hơn so
với thỏa thuận giữa Ấn Độ và Việt Nam. Trong chiến lược A2/AD khác, mục tiêu
thực tế duy nhất của những tên lửa này là Hải quân Trung Quốc đang hoạt động ở
Biển Đông.
Sự
đáp trả mạnh mẽ của Hoa Kỳ
Không
chỉ thể hiện thái độ không khoan nhượng trước Bắc Kinh, chính quyền Biden còn
có những lời lẽ gay gắt với Nga. Với sự thể hiện quan điểm mạnh mẽ trước Nga và
Trung Quốc như vậy, chính quyền Biden muốn cùng lúc đáp trả quan điểm chung của
Moskva và Bắc Kinh, cho rằng Mỹ nói riêng và phương Tây nói chung đang đến hồi
suy tàn. Ngoài ra, một thông điệp quan trọng khác của Biden, chính là: “Chính sách đối ngoại phục vụ cho đối nội”. Tỏ thái độ cứng
rắn với Trung Quốc, Nhà Trắng muốn trấn an những tầng lớp cử tri cánh hữu và
một bộ phận cánh tả cũng như là nhiều nhà chiến lược đảng Dân chủ thường hay
chỉ trích chủ nghĩa tân tự do đã tạo đà tiến cho Trung Quốc trên trường quốc
tế, gây tổn hại cho việc làm của tầng lớp trung lưu trong các ngành công nghiệp
Mỹ. Đây cũng chính là lý do dẫn đến thắng lợi bầu cử của Donald Trump trước
đây.
Ngoài
ra, thái độ cứng rắn này của chính quyền Biden còn nhằm bảo đảm với các đồng
minh tại vùng châu Á-Thái Bình Dương như Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và
Australia, rằng đã qua rồi cái thời chính sách hỗn loạn của Donald Trump ngông
cuồng trước những kẻ chuyên quyền ở Bắc Kinh và Moskva.
Như
vậy, có thể nói rằng, mặc dù không có tuyên bố chung nào đưa ra, hai bên vẫn
“khẩu chiến” với nhau gay gắt, song mỗi bên đều đạt được những kết quả nhất
định cho mình.
Việt
Nam tránh nhu nhược
Với
các nước khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, lúc này cần phải hoạch định một chính
sách đối ngoại tuy uyển chuyển nhưng phải quyết đoán rõ ràng. Một ví dụ cụ thể
như Philippines dưới thời của Duterte, mặc dù thực hiện chính sách “Hướng về
Trung Quốc”, tuy nhiên, “tình thân ái” đó vẫn không ngăn cản được tham vọng xâm
chiếm lãnh thổ của Philippines. Mới đây, ngày 20/1, báo chí Philippines đã đưa
thông tin hơn hai trăm tàu của Trung Quốc bao quanh khu vực đảo Sinh Tồn Đông
(Thuộc quần đảo Trường Sa) và sau đó, Quân đội Philippines đã ra bản thông báo phản đối sự đe doạ này từ Trung Quốc.
Chính
vì vậy, mềm dẻo và tránh đối đầu với Trung Quốc là điều cần làm đối với các
quốc gia có tranh chấp biển với Trung Quốc như Việt Nam, tuy nhiên, nhu nhược
trước Trung Quốc như Duterte đã làm thì không thể tránh khỏi được hoạ xâm lăng
từ Trung Quốc.
---------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
No comments:
Post a Comment