THẾ GIỚI HÔM NAY : 18/06/2021 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 18/06/2021

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

18/06/2021

http://nghiencuuquocte.org/2021/06/18/the-gioi-hom-nay-18-06-2021/

 

Tòa án Tối cao Mỹ đã trả vụ kiện California v Texas, một vụ kiện nhằm hủy bỏ Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Vừa túi tiền dưới thời Obama. Còn trong vụ kiện tự do tôn giáo Fulton v Thành phố Philadelphia, các thẩm phán đã quyết định là thành phố không thể loại trừ một tổ chức Công giáo khỏi chương trình chăm sóc nuôi dưỡng của mình chỉ vì từ chối cho các cặp đồng tính nhận nuôi. Dù cả hai vụ đều thông qua dễ dàng – lần lượt với tỉ lệ phiếu 7-2 và 9-0 – song chúng đều không giải quyết được vấn đề chủ đạo. Tòa án nói các nguyên đơn của vụ đầu thiếu tư cách pháp lý để khởi kiện, còn Fulton v Thành phố Philadelphia được quyết định dựa trên các căn cứ hẹp liên quan cụ thể của vụ việc.

 

Theo Liên đoàn Chữ thập Đỏ và Trăng lưỡi liềm Đỏ Quốc tế, số ca nhiễm Covid-19 ở Afghanistan đang vượt khỏi tầm kiểm soát. Tỷ lệ lây nhiễm đã tăng khoảng 2.400% trong tháng qua. Tuần trước, có tới 34% số người xét nghiệm covid-19 của nước này cho ra kết quả dương tính. Và thậm chí còn nhiều ca nữa chưa được chẩn đoán, trong bối cảnh thiếu giường bệnh và nguồn cung ôxy.

 

Ngân hàng bán lẻ Mỹ JPMorgan Chase đã đồng ý mua Nutmeg, một dịch vụ quản lý đầu tư trực tuyến của Anh, với số tiền không được tiết lộ. Nutmeg ra mắt từ năm 2012, có 140.000 nhà đầu tư và đang quản lý 3,5 tỷ bảng Anh (4,9 tỷ USD) tài sản. Thương vụ này sẽ giúp củng cố vị thế của JPMorgan Chase trong lĩnh vực công nghệ tài chính. Ngân hàng này sẽ trình làng một ngân hàng kỹ thuật số ở Anh vào cuối năm nay.

 

Sạt lở đất và lũ lụt do mưa lớn đã giết chết ít nhất một chục người ở Bhutan và Nepal. Nhiều người khác cũng được cho là đã mất tích. Mùa gió mùa khá nguy hiểm ở Nam Á — năm ngoái nó làm thiệt mạng hơn 200 người chỉ riêng ở Nepal.

 

Cảnh sát Hồng Kông đã bắt giữ tổng biên tập, thư ký tòa soạn và ba giám đốc điều hành khác của Apple Daily, một tờ báo tiếng Trung ủng hộ dân chủ thường chỉ trích chính phủ Trung Quốc. Cảnh sát cho biết những bài báo kêu gọi trừng phạt chính phủ Hồng Kông và Trung Quốc đã vi phạm luật an ninh quốc gia mới. Jimmy Lai, ông trùm sáng lập tờ báo này, đã ngồi tù vì các cáo buộc khác.

 

Thống đốc bang Texas Greg Abbott đã ký dự luật cho phép người dân mang súng ngắn nơi công cộng mà không cần giấy phép, miễn là họ trên 21 tuổi và không bị tước quyền sở hữu súng. Các dự luật mang súng không cần giấy tương tự, mà hai mươi năm trước đây hầu như chưa hề tồn tại, đã trở nên phổ biến gần đây — chỉ riêng từ tháng 2 đã có sáu tiểu bang ra các luật này.

 

Trung Quốc đã phóng ba phi hành gia lên quỹ đạo để điều khiển trạm vũ trụ mới của họ. Thần Châu-12 đã kết nối với Thiên Hoà vào hôm nay. Chỉ huy phi hành đoàn nói chương trình vũ trụ của Trung Quốc đã “kết tinh giấc mơ bay lên bầu trời ngàn năm nay của người dân Trung Quốc” và bổ sung thêm một “chương anh hùng” vào lịch sử Đảng Cộng sản Trung Quốc trước thềm kỷ niệm 100 năm thành lập đảng 1 tháng 7.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Mối đe dọa an ninh mạng với các ngân hàng

Các cuộc tấn công ransomware khổng lồ đã trở nên thường xuyên trong năm nay, với các cuộc tấn công vào hãng thịt lớn nhất thế giới và một hãng nhiên liệu quan trọng. Dù chưa có ngân hàng nào trở thành nạn nhân, nhưng một thế hệ kẻ cướp mới đang đặt ra thử thách cho khả năng phòng thủ kỹ thuật số của các ngân hàng. Kể từ năm 2016 không có ngành nào phải chịu nhiều cuộc tấn công mạng hơn ngân hàng.

 

Những kẻ trộm mạng thành công nhất đến từ các quốc gia bất hảo, chẳng hạn như Triều Tiên hay Iran, hoặc được các chính phủ như Trung Quốc và Nga dung túng. Hoạt động của chúng — từ chuyển khoản gian lận khổng lồ đến thao túng máy ATM để rút tiền mặt — đang ngày càng tinh vi hơn. Chúng muốn cả tiền lẫn dữ liệu, khi ngày càng có nhiều nỗ lực đánh cắp thông tin thị trường tài chính để phục vụ giao dịch tay trong.

 

Vấn đề có thể trở nên tồi tệ hơn. Trong quá trình số hóa, việc bảo mật hệ thống mạng của các ngân hàng sẽ ngày càng trở nên đắt đỏ. Trong khi đó tội phạm cũng giàu lên, cho phép chúng nâng cấp kho vũ khí của mình. Sẽ không còn súng ngắn và súng bắn tỉa, nhưng các vụ cướp ngân hàng giờ đây rất khó ngăn chặn.

 

Người dân Congo trở lại thành phố sau phun trào núi lửa

Tuần này hàng nghìn người đã quay về Goma, một thành phố ở miền đông Congo, sau vụ phun trào núi lửa khiến người dân phải sơ tán hàng loạt. Cụ thể, hôm 22 tháng 5 dung nham đã bùng phát từ một khe nứt ở Nyiragongo, ngọn núi lửa ngay cạnh Goma, phá hủy khoảng 3.500 ngôi nhà và giết chết 30 người. Một số người bỏ đi ngay lúc đó. Nhưng một cuộc đại di cư đã diễn ra năm ngày sau vụ việc khi cư dân mười quận của thành phố được yêu cầu rời đi ngay lập tức. Khi ấy các chuyên gia lo ngại phun trào, cũng như việc dung nham có thể rò rỉ vào hồ Kivu lân cận và giải phóng một lượng lớn carbon dioxide gây chết người. Rất may là không có gì xảy ra.

 

Chính phủ muốn đưa tất cả cư dân quay lại trước ngày 20 tháng 6. Người dân vẫn có thể cảm nhận được động đất, song magma không còn chảy bên dưới thành phố nữa. Khó có thể có một vụ phun trào khác. Tổng thống đã nói những người bị mất nhà cửa sẽ được cấp chỗ trú tạm thời và sẽ được chính phủ hỗ trợ xây dựng lại, chỉ có điều ông dễ thất hứa.

 

Pháp bầu lãnh đạo vùng

Khi người Pháp đi bầu vào Chủ nhật này trong vòng bỏ phiếu đầu tiên cho 13 chức lãnh đạo vùng, mọi con mắt sẽ đổ dồn vào Provence-Alpes-Côte d’Azur (PACA) miền nam. Mặt trận Quốc gia cực hữu của Marine Le Pen thực sự có cơ hội thắng ở đây. Thierry Mariani, ứng cử viên của họ, là một cựu bộ trưởng đã đào tẩu khỏi đảng Cộng hòa trung hữu. Ông đang giúp bà Le Pen thu hút cử tri cánh hữu truyền thống.

 

Một khu vực đáng chú ý khác là Hauts-de-France ở miền bắc. Chủ tịch trung hữu đương nhiệm Xavier Bertrand đang kỳ vọng việc tái cử sẽ giúp ông có bàn đạp cho cuộc đua tổng thống Pháp vào năm 2022. Song người ta vẫn sẽ chú ý nhiều vào PACA. Nếu thắng trong cuộc bỏ phiếu vòng hai ngày 27 tháng 6, Mặt trận Quốc gia sẽ lần đầu tiên có một ghế chủ tịch vùng. Và nó cũng sẽ chứng minh bà Le Pen có thể thu hút được nhiều cử tri ôn hòa hơn trước thềm chiến dịch tranh cử tổng thống của chính bà.

 

Hôm nay Iran bầu tổng thống

Người Iran sẽ không đi bỏ phiếu nhiều vào hôm nay. Tại sao phải đi bầu khi cuộc bầu cử là gian lận? Cụ thể, hồi đầu tháng này người ta đã loại tất cả các ứng viên được yêu thích, dọn đường cho giáo sĩ cứng rắn Ebrahim Raisi trở thành tổng thống.

 

Chiến thắng của ông có thể làm phức tạp hóa các cuộc đàm phán ở Vienna về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân và dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ. Ông có thể bổ nhiệm các nhà đàm phán mới của Iran. Ngoài việc mất thời gian làm quen công việc, họ có thể đối nghịch về ý thức hệ với một nước Iran đang cởi mở hơn. Người dân Iran sẽ cảm thấy thất vọng hơn bao giờ hết với quan điểm của những người này.

 

Nhưng các giáo sĩ và tướng lĩnh Iran không quan tâm. Nhà lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei muốn có một giáo sĩ sẽ bảo tồn di sản của ông. Ông cũng có thể muốn biến hệ thống dân chủ lai thần quyền của Iran thành một thứ gì đó chuyên quyền hơn. Với việc có được chức tổng thống, phe trung thành với Khamenei sẽ kiểm soát tất cả các thể chế của Iran, bao gồm cơ quan tư pháp, quốc hội, đài truyền hình nhà nước và các lực lượng an ninh. Nghe rất giống Shah của ngày xưa.