Hiếu
Chân/Người Việt
June 25, 2021
https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/nuoc-my-bao-gio-thoi-chia-re/
Sau hơn một năm ai ở yên nhà nấy, người Việt ở
California đã bắt đầu tụ tập trở lại; hàng quán, bãi biển bắt đầu đông nghịt
người, nhất là trong những ngày cuối tuần qua khi Ngày của Cha (Father’s Day)
trùng với Chủ Nhật và đúng dịp tiểu bang mở cửa hoàn toàn.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2021/06/A1-Nuoc-My-bao-gio-1068x712.jpg
Nước Mỹ không thể
đoàn kết các đồng minh và đối tác thành một khối đối kháng với Trung Quốc và
Nga một khi chưa thể đoàn kết các đảng phái và người dân Mỹ nói chung. Trong
hình, một người ủng hộ Tổng Thống Donald Trump (trái) và một người ủng hộ ứng cử
viên Tổng Thống Joe Biden tại Black Lives Matter Plaza gần Tòa Bạch Ốc hôm 8 Tháng
Mười Một, 2020, ở Washington, DC. (Hình minh họa: Samuel Corum/Getty Images)
Hầu như ai cũng mong ngóng ngày “phá cũi sổ lồng”
để được gặp gỡ bạn bè người thân, khề khà bên ly bia chén rượu hàn huyên bù lại
những tháng ngày “xa mặt cách lòng” vì con virus Corona quái ác. Trong những
câu chuyện nổ như bắp rang sau nhiều ngày “cấm khẩu,” không khó để nhận ra nỗi
ngạc nhiên khi bỗng nhiên người ta nhìn thấy một nước Mỹ rất khác với thời kỳ
trước đại dịch! Trong những câu chuyện mà những người tôi quen biết thường đàm
đạo trong những ngày này đang nổi lên một mối băn khoăn lớn: Tại sao lúc này, nước Mỹ lại bị
chia rẽ trầm trọng như vậy? Và đâu là lối thoát?
Anh P., tuổi 70, sống ở Mỹ đã 40 năm có lẻ,
luyến tiếc một nước Mỹ hiền hòa và đẹp đẽ. “Ra đường chẳng phải lo ngại gì, tối
ngủ không cần khóa cửa,” anh nhớ lại và thở dài khi kể ra hàng loạt câu chuyện
về người Mỹ gốc Á bị lăng mạ, bị hành hung ở khắp các thành phố lớn mà đài truyền
hình và báo chí đều đăng tải.
Anh S. – người được bạn bè ngưỡng mộ vì đã
nuôi dạy những đứa con thành đạt từ những ngôi trường mơ ước như Princeton,
Yale, Stanford – ngậm ngùi tâm sự về mối bất hòa trong gia đình anh, khi những
đứa con lớn lên đã không còn cùng chí hướng với cha mẹ. “Cha con không còn nói
chuyện hòa nhã với nhau được nữa. Bọn chúng bây giờ tiêm nhiễm cái tư tưởng
liberal (cấp tiến) của mấy ông giáo sư đại học, lúc nào cũng bảo cha mẹ quá
conservative (bảo thủ) lỗi thời,” anh S. than thở.
Còn T., một con chiên ngoan đạo, thì trầm lắng
hơn: “Nước Mỹ đặt nền tảng trên Thánh Kinh. Dịch giã khiến nhà thờ phải đóng cửa,
giáo dân không còn được rước lễ, không còn nghe cha xứ giảng kinh thì xã hội trở
nên rối ren, đạo đức suy thoái. Con virus Corona ngó vậy mà thật kinh khủng,
còn gây hại lâu dài,” anh nói.
Rồi theo đà đưa đẩy, câu chuyện chuyển dần
sang lên án nhà cầm quyền Trung Quốc, tạo ra con virus và phát tán ra ngoài để
phá hoại nước Mỹ, giành vị thế thống trị thế giới…
***
Nước
Mỹ quả đang gặp nhiều vấn đề cả về chính trị, kinh tế và đạo đức; trong đó nổi
bật lên tình trạng chia rẽ sâu sắc giữa các sắc tộc da trắng da màu, giữa các
xu hướng chính trị xanh và đỏ, Dân Chủ và Cộng Hòa, giữa lớp trẻ và lớp phụ
huynh, giữa các đô thị và vùng nông thôn… Tình trạng chia rẽ mà sách báo vẫn
thường gọi là sự phân cực (polarization) có trong mọi lĩnh vực đời sống và thấm
vào từng gia đình, không ai tránh được.
Trên bình diện quốc gia, hầu như sự đồng thuận
chính trị trong việc điều hành đất nước đã biến mất, Quốc Hội gần như tê liệt
vì mọi quyết định chính sách vấp phải sự chống đối mạnh mẽ. Dự luật HR.1 chẳng
hạn – một đạo luật quan trọng bảo đảm quyền bỏ phiếu của công dân Mỹ – khi đưa
ra Thượng Viện xem có nên thảo luận và phê chuẩn hay không, đã nhận được một kết
quả đáng kinh ngạc 50-50; toàn bộ các thượng nghị sĩ thuộc đảng Dân Chủ bỏ phiếu
thuận, nửa còn lại thuộc đảng Cộng Hòa bỏ phiếu chống trong khi túc số tối thiểu
để dự luật được tiến triển là 60/40.
Tương tự như vậy, nhiều dự luật khác liên quan
tới quốc kế dân sinh cũng đều bị “xếp xó” mà không được phê chuẩn. Một ví dụ,
trước thảm nạn các vụ giết người hàng loạt xảy ra gần đây trên khắp nước Mỹ, những
đề nghị siết chặt quy định về sở hữu súng, tăng cường kiểm tra nhân thân người
mua súng, cấm mua bán các loại vũ khí tấn công như súng AR-15 vẫn bị bế tắc và
dư luận xã hội vẫn chia rẽ trầm trọng.
Theo khảo sát ý kiến mà Pew Research – một
hãng thăm dò dư luận có uy tín – thực hiện từ ngày 5 đến 11 Tháng Tư, chỉ có
hơn một nửa số người Mỹ được hỏi ý kiến (53%) cho rằng luật lệ về súng nên được
siết chặt hơn hiện nay. Trong số 53% này có 81% người thuộc đảng Dân Chủ, 20%
thuộc đảng Cộng Hòa. Tương tự, 73% số người đảng Dân Chủ tin rằng siết chặt việc
sở hữu súng hợp pháp sẽ làm giảm các vụ giết người hàng loạt, nhưng cũng chỉ
20% người Cộng Hòa tin như vậy, trong khi 65% người Cộng Hòa và 23% người Dân
Chủ cho rằng siết chặt quy định sở hữu súng chẳng có ý nghĩa gì cho việc giải
quyết vấn nạn thảm sát do súng đạn. Bao nhiêu dự định sửa đổi luật lệ về súng đạn
đều không thể thực hiện được, và mỗi ngày qua đi lại có thêm một số mạng người
bị tước đoạt vô lý.
Có thể liệt kê rất nhiều ví dụ như vậy cho thấy
sự phân cực sâu sắc về chính trị trong các vấn đề quốc gia đại sự như quyền bầu
cử, quyền phá thai, sự bình đẳng sắc tộc, giới tính… đã làm tê liệt hoạt động
quản trị quốc gia hiện nay.
Đừng nghĩ sự phân cực chính trị đó không có
tác động gì tới cuộc sống hằng ngày của cá nhân mình, gia đình mình, chỉ cần
“an phận thủ thường,” lo làm ăn và chăm sóc gia đình là được. Không hẳn như thế.
Trong đất nước dân chủ, mọi quyết định chính
sách dù nhỏ của chính phủ, quốc hội đều ít nhiều có tác động tới cuộc sống từng
công dân. Các chính sách tăng lương tối thiểu lên $15 mỗi giờ, trợ cấp thất
nghiệp cho người bị mất việc vì dịch bệnh, hỗ trợ tiền thuê nhà cho người sắp bị
đuổi nhà chẳng hạn, đều có ảnh hưởng sâu sắc đến túi tiền, đến bữa cơm, đến thu
nhập của từng người chúng ta. Ngay cả những chuyện được coi là “nhỏ nhặt” như
có cần phải mang khẩu trang ở những nơi đông người như siêu thị, nhà hàng, trường
học… hay không cũng bị “chính trị hóa” với người bênh, người chống, không ai chịu
ai dù khoa học cho rằng mang khẩu trang làm giảm tình trạng lây nhiễm virus.
***
Tình trạng phân cực đã có từ lâu trong xã hội
Mỹ vì đây là một xã hội đa nguyên đa đảng, tôn trọng tự do tư tưởng và tự do
ngôn luận của từng cá nhân, không ép mọi người dân vào cùng một khuôn khổ để tạo
ra cái gọi là “đoàn kết” giả tạo như xã hội Cộng Sản. Nhưng phải nhìn nhận chưa
bao giờ sự phân cực lại trầm trọng, rộng rãi như hiện nay và gây ra rất nhiều
thiệt hại cho đất nước. Một đất nước bị chia rẽ thì không thể giàu mạnh.
Hãy xem vị thế của Mỹ trên trường quốc tế.
Lĩnh vực đối ngoại xưa nay vẫn được coi là “biệt lập” với sự phân cực chính trị;
cho dù đảng nào lên cầm quyền ở thủ đô Washington, DC, thì chính sách đối ngoại
của Mỹ vẫn tập trung bảo vệ lợi ích của nước Mỹ, duy trì vị thế hàng đầu của Mỹ.
Tuy nhiên hiện nay, sự chia rẽ đảng phái đã xói mòn uy tín của nước Mỹ trong mắt
người dân thế giới.
Ông Joe Biden vừa hoàn thành chuyến công du nước
ngoài đầu tiên trên cương vị tổng thống Hoa Kỳ, chuyến đi đánh dấu sự kiện “nước
Mỹ đã trở lại” sát cánh cùng các đồng minh Châu Âu đối phó với sự trỗi dậy của
các thể chế độc tài Nga và Trung Quốc. Nhưng, tại những nơi mà ông Biden đi
qua, các chính trị gia lại hỏi nhỏ nhau: “Nước Mỹ đã trở lại, nhưng được bao
lâu?” Danh tiếng của nước Mỹ như là một đất nước ổn định, đáng tin cậy và có thể
dựa vào – một cột trụ làm nên sức mạnh mềm của Mỹ – đã bị xói mòn do những mâu
thuẫn và đối kháng ngay trong lòng xã hội Mỹ.
Sự đối kháng chính trị đã lên tới mức mà nhà
nghiên cứu Rachel Myrick của Đại Học Duke phải gọi là “tinh thần đảng phái tiêu
cực” (negative partisanship), trong đó đảng này ra sức ngăn cản đường lối của đảng
kia, thậm chí phá hoại những nền tảng mà đảng đối thủ đã thiết lập.
“Vài người mô tả nghị trình chính sách đối ngoại
của Tổng Thống Trump là ‘không nhất quán,’ là thiếu một tầm nhìn chiến lược dài
hạn nhưng chương trình của ông có một chủ đề thống nhất: xóa bỏ các thành tích
của cựu Tổng Thống Barack Obama. Tự đặt mình vào vị trí ‘chống-Obama’ về đối
ngoại, ông Trump đã nhanh chóng đảo ngược các chính sách của người tiền nhiệm về
di dân, thương mại và biến đổi khí hậu,” bà Rachel Myrick viết trên Foreign
Affairs, giải thích cụ thể về khái niệm “tinh thần đảng phái tiêu cực.”
Khi ông Joe Biden lên thay, những quyết định đầu
tiên của ông là đảo ngược nhiều chính sách của ông Donald Trump như quay lại Hiệp
Định Khí Hậu Toàn Cầu Paris, tái gia nhập Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO), mở lại
hòa đàm với Iran về vũ khí hạt nhân…
Những cuộc “xoay trục” theo tinh thần đảng
phái như vậy làm cho các đồng minh của Hoa Kỳ không khỏi phân vân: Tổng Thống
Biden cam kết “nước Mỹ trở lại” nhưng rồi sau bốn năm nữa, một nhà lãnh đạo
khác lên thay, có thể từ đảng Cộng Hòa, thì những cam kết hôm nay còn có ý
nghĩa gì hay lại bị “đảo ngược” như chuyện đã và đang diễn ra ở Washington.
Cuộc đối đầu mang tầm thế kỷ giữa dân chủ và độc
tài đã bắt đầu, đòi hỏi Hoa Kỳ phải đứng vững ở vị trí chỉ huy, dẫn dắt các nền
dân chủ phương Tây chống lại khối chuyên chế Nga và Trung Quốc trên tất cả các
mặt trận từ chính trị, kinh tế, công nghệ đến quân sự. Sự kiện uy tín của Hoa Kỳ
sụt giảm trên trường quốc tế là một trở ngại cần vượt qua.
Nước Mỹ không thể đoàn kết các đồng minh và đối
tác thành một khối đối kháng với Trung Quốc và Nga một khi chưa thể đoàn kết
các đảng phái và người dân Mỹ nói chung. Không những thế, sự phân cực chính trị
còn gây ra sự thụt lùi về dân chủ ở Mỹ bởi vì phân cực chính trị xói mòn ý niệm
về một bản sắc quốc gia chung, cản trở sự tiến bộ trong những vấn đề quản trị đất
nước, theo nhận định của tổ chức Freedom House trong báo cáo dân chủ toàn cầu
năm 2021.
***
Có nhiều nguyên nhân lý giải tại sao chính trị
Mỹ bị phân cực trầm trọng như vậy, chẳng hạn như sự trỗi dậy mạnh mẽ của chủ
nghĩa dân túy mà ông Donald Trump là gương mặt đại diện, sự phát triển của truyền
thông xã hội với sự tràn lan của tin giả, tin xuyên tạc, ảnh hưởng chính trị của
công cuộc toàn cầu hóa với sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư, công nghệ và người
lao động, sự chia rẽ giữa nông thôn và thành thị.
Sự phân cực chính trị được thấy rõ không chỉ ở
Mỹ mà có ở rất nhiều quốc gia khác, nhất là các nước công nghiệp phát triển ở
phương Tây có môi trường sinh hoạt dân chủ giống như nước Mỹ. Sự kiện một nửa
nước Anh bỏ phiếu Brexit chọn ra khỏi Liên Minh Âu Châu (EU) và một nửa chọn tiếp
tục ở lại trong EU là một ví dụ.
Tất cả những nguyên nhân kể trên đều có phần
đúng. Nhưng so với các nước Châu Âu, sự phân cực chính trị ở Mỹ trầm trọng hơn
rất nhiều, đến mức thành viên của các đảng chính trị nhìn nhau bằng con mắt
ngày càng tiêu cực, các quan hệ cá nhân cũng bị biến dạng theo xu hướng chính
trị: đa số những người Cộng Hòa chỉ muốn kết thân với bạn bè là người Cộng Hòa
cùng chia sẻ quan điểm bảo thủ với họ. Trên mạng xã hội lẫn trong đời sống thực,
những người ủng hộ ông Trump lập thành những nhóm riêng, tranh cãi và đối kháng
với những nhóm ủng hộ ông Biden và đảng Dân Chủ…
Tuy vậy, sự chia rẽ của nước Mỹ không phải là
một định mệnh. Người Mỹ vốn có truyền thống khoan dung và tôn trọng sự khác biệt
về mặt quan điểm và lối sống – một đặc điểm tính cách hình thành từ lịch sử
chung sống hòa bình các cộng đồng sắc tộc, tôn giáo và ngôn ngữ khác nhau.
Thể chế chính trị dân chủ của Mỹ không chỉ tôn
trọng sự khác biệt, đa dạng mà đề cao sự thỏa hiệp (compromise) như một nguyên
tắc nền tảng của sinh hoạt chính trị. Dù cãi nhau như mổ bò nhưng cuối cùng các
đảng chính trị vẫn phải thỏa hiệp với nhau, mỗi bên nhường nhịn một ít, để cùng
đi tới một thỏa thuận chung cuộc. Đó là điểm khác biệt về bản chất giữa thể chế
dân chủ Mỹ với thể chế độc tài Cộng Sản, vốn chủ trương dùng “bạo lực cách mạng”
để trấn áp và dập tắt những tiếng nói đối lập. Có thể nói, sự phân cực làm suy
yếu nước Mỹ nhưng chính sự đa dạng lại làm nên sức mạnh của nền Cộng Hòa. Vấn đề
là làm thế nào duy trì sự đa dạng nhưng không cực đoan để trở thành chia rẽ.
Một nghiên cứu của cô Vicky Chuqiao Yang ở Viện
Santa Fe, cùng với đội ngũ các nhà nghiên cứu của Đại Học Northwestern và UCLA
về 150 năm lịch sử chính trị Mỹ cho thấy đa số người Mỹ có quan điểm ôn hòa,
nhưng các đảng chính trị thường đưa ra những phát ngôn cực đoan như là cách thu
hút lá phiếu của cử tri, nhất là trước những kỳ bầu cử. Tuy nhiên, mỗi đảng đều
có những thành phần ôn hòa và cực đoan và trong trường kỳ, thành phần ôn hòa dễ
được công chúng chấp nhận hơn.
Sự kiện ông Joe Biden – một chính trị gia được
coi là trung dung – đắc cử tổng thống Hoa Kỳ chứ không phải ông Bernie Sanders
hay bà Elizabeth Warren – những chính trị gia Dân Chủ được coi là “thiên tả”
hơn và được giới trẻ Mỹ ủng hộ nồng nhiệt – là một trường hợp thú vị. Ngay
trong đảng Cộng Hòa cũng có những chính trị gia ôn hòa như các Thượng Nghị Sĩ
Susan Collins, Lisa Murkowski, Liz Cheney dù họ là thiểu số luôn bị các đồng viện
cực đoan ép.
Mới đây, sau nhiều cuộc tranh cãi nảy lửa, cuối
cùng các nghị sĩ ôn hòa thuộc lưỡng đảng và Tổng Thống Biden cũng thỏa thuận được
với nhau một kế hoạch đầu tư cơ sở hạ tầng trị giá hàng ngàn tỷ đô la, công bố
hôm 24 Tháng Sáu là một ví dụ cho thấy sự phân cực chính trị có thể được vượt
qua vì những điều lớn lao hơn.
Nước Mỹ đang chia rẽ, nhưng kỳ vọng nguyên tắc
thỏa hiệp của thể chế dân chủ, cộng với truyền thống bao dung, tôn trọng sự đa
dạng về chính kiến và văn hóa sẽ là yếu tố hàn gắn xã hội Mỹ trong thời gian tới.
Cũng giống như đại dịch COVID-19 đến rồi đi mà không thể quật ngã nước Mỹ, vết
thương rồi sẽ lành, những bữa cơm gia đình rồi sẽ đầm ấm trở lại. Nước Mỹ với nền
tảng vững chắc về chính trị, kinh tế, quân sự vẫn sẽ lừng lững đi tới, vượt qua
những khó khăn tạm thời để kiến tạo một xã hội bình đẳng hơn, giàu mạnh hơn, đó
là điều chắc chắn. [qd]
No comments:
Post a Comment