Hoàng Hưng
12/07/2018
Nhà
báo Lưu Trọng Văn và tôi, Hoàng Hưng, vừa làm xong một việc có ý nghĩa ở
Lisbon, thủ đô Bồ Đào Nha, coi như mở đầu cuộc tôn vinh Chữ Quốc Ngữ (CQN) mà
một nhóm người yêu tiếng Việt khởi xướng từ tháng 3 năm nay (2018).
Ông
Nguyễn Đăng Hưng, nguyên GS Đại học Liege Bỉ, nhiều năm về Việt Nam giúp đào
tạo cao học, là người có sáng kiến tôn vinh Cha Alexandre de Rhodes (nguyên cớ
trực tiếp là do GS bất bình với “đề án chữ Việt mới” của một vị đã từng gây ồn
ào truyền thông hồi đầu năm). Sáng kiến này được ông đưa lên Facebook cá nhân
và đưa ra trong buổi họp mặt các nhà văn thân hữu của mạng Văn Việt cuối tháng
3/2018.
Động
thái đầu tiên của GS Nguyễn Đăng Hưng là tìm đến ngôi mộ người có công lớn
trong công cuộc tạo ra Chữ Quốc Ngữ là Giáo sĩ Dòng Tên Alexandre de Rhodes
người Pháp, ở Isfahan, Iran. Ông đã kiên trì vận động để được chính quyền sở
tại cho phép, và thuê làm bia “Tri ân Cha Alexandre de Rhodes, người có
công lớn trong việc tạo tác Chữ Quốc Ngữ” bằng 4 thứ tiếng (Việt, Pháp,
Anh, Iran). Bia sẽ được Giáo sư cùng một số chiến hữu từ Việt Nam và nước ngoài
sang Isfahan dựng vào dịp 358 năm ngày mất của cụ Rhodes (5/11/1660).
GS
Nguyễn Đăng Hưng dâng hoa tại mộ Cha A. de Rhodes ở Isfahan, Iran
Cùng
lúc, Giáo sư kết nối với các nhà nghiên cứu và trí thức ở Huế, Quảng Nam… kiểm
lại những chứng tích của buổi khai sinh Chữ Quốc Ngữ ở vùng này, quan trọng
nhất là 3 ngôi mộ của các Giáo sĩ Dòng Tên ở Thanh Chiêm, một trong số đó rất
có thể là mộ của Giáo sĩ Francisco de Pina, đã được giới nghiên cứu khẳng định
là người mở đầu công cuộc hình thành CQN từ đầu thế kỷ 17.
Một
dự án lập Khu Tưởng niệm F. de Pina đã nhanh chóng ra đời với sự hưởng ứng của
một số cựu lãnh đạo địa phương và trung ương, sự đóng góp tài vật (đất đai,
tiền bạc) của doanh nhân và người dân. Nhóm khởi xướng “Tôn vinh CQN” gồm các
nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà báo, nhà giáo… đã hình thành như thế.
Câu
chuyện trở nên càng hấp dẫn, khi bà Thuỷ Tiên Nguyễn, Chủ tịch Hội Hữu nghị
Việt Nam- Bồ Đào Nha cho biết, sắp có cuộc Hội thảo về quan hệ Bồ Đào Nha –
Việt Nam tại Hội Địa lý Lisbon (Sociedade Geografia de Lisboa) vào đầu tháng 7.
Lập
tức 2 thành viên “Nhóm Tôn vinh CQN” chúng tôi đăng ký sang Lisbon dự Hội thảo.
Nhà
thơ Hoàng Hưng, TS Đào Hằng và nhà báo Lưu Trọng Văn tại Thư viện Ajuda, nơi
lưu giữ văn bản nghiên cứu CQN đầu tiên của F. de Pina
Chiều
5/7, tại trụ sở Hội Địa lý Lisbon, đã diễn ra cuộc “Hội thảo Quốc tế về Quan hệ
Bồ-Việt xưa và nay” do Hội Địa lý Lisbon và Hội Hữu nghị Việt-Bồ đồng tổ chức.
Ông
Chủ tịch Hội Địa lý Lisbon khai mạc Hội thảo Quan hệ Bồ-Việt xưa và nay
Bốn
báo cáo về vai trò của các giáo sĩ Bồ và việc hình thành CQN của GS Nguyễn Đăng
Hưng, nhà báo Lưu Trọng Văn, nhà giáo Lê Nam Trung Hiếu, nhà thơ Hoàng Hưng,
nhà giáo Thuỷ Tiên Nguyễn đã gây hứng khởi lớn cho cử toạ là các nhân sĩ trí
thức Bồ mong muốn quốc gia này nối lại mối quan hệ vốn có từ lâu đời với xứ sở
mà cha ông họ từng có giao tình, cũng như một số doanh nhân đang muốn tìm hiểu
một địa chỉ làm ăn mới đầy triển vọng.
Hôm
trước hội thảo, các thành viên của nhóm Tôn vinh CQN từ Việt Nam xa xôi cũng có
cơ duyên được thăm thánh tích của Đức Chân Phước Andre Phú Yên, một học trò
thân tín của A. de Rhodes, thờ tại Giáo đường cổ kính St Roque của Dòng Tên Bồ
Đào Nha và thăm Thư viện Biblioteca da Ajuda, đọc tận mắt bản chép lại công
trình đầu tiên về CQN của Cụ Pina (đầu TK 17) trong cuốn sách cổ từ TK 18:
“Manuductio ad Linguam Tunckinensem” (Sổ tay về Tiếng Tonkin).
Thông
tin về Hội thảo lan truyền rất nhanh về Việt Nam, lập tức chúng tôi nhận được
những hứa hẹn góp sức cho những việc làm sắp tới của nhóm Tôn Vinh CQN.
Cũng
từ Việt Nam, đã có thông tin về kế hoạch khai mạc một Viện (Institute) thuộc
trường Đại học Duy Tân, Đà Nẵng, bao gồm nhiều nhân sĩ trí thức Việt Nam cũng
như quốc tế. Viện có mục tiêu tôn vinh những người có công xây dựng, phát triển
CQN, bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt, dạy tiếng Việt cho người nước ngoài
và con cháu người Việt trên khắp thế giới… Việc làm trước mắt của tổ chức này
sẽ là xây dựng khu Tưởng niệm Cụ Pina ở Quảng Nam và hội thảo quốc tế kỷ niệm
100 năm ngày Vua Khải Định ra Đạo dụ bãi bỏ Khoa cử, coi như thừa nhận CQN là
chữ viết chính thức của quốc gia (1919).
Đây
có thể coi là bước đi mới của công cuộc tôn vinh CQN đã diễn ra từ sau Đổi Mới.
Lần
đầu tiên là vụ phục hồi danh dự và công lao Alexandre de Rhodes vào năm 1993.
Báo Lao Động khởi ra việc này với các bài viết của Minh Hiền, Hoàng Hưng, bác
bỏ sự buộc tội bất công kéo dài mấy mươi năm đối với Giáo sĩ (những phát biểu
của ông đã bị diễn giải theo định kiến chính trị tiêu cực).
Khi
đó theo yêu cầu của báo Lao Động, GS Phan Huy Lê, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch
sử, đã có bài viết quan trọng xác nhận công lao của Giáo sĩ. Ban Bí thư Đảng
Cộng sản còn đề nghị báo Lao Động sưu tầm và cung cấp cho Ban tất cả tư liệu đã
có về A. de Rhodes (trong việc này, chúng tôi đã được sự giúp đỡ rất nhiệt tình
của các đồng nghiệp ở báo Công giáo & Dân tộc). Từ đó đưa tới Hội thảo Khoa
học Lịch sử về A. de Rhodes và sau đó, tên đường, bia tưởng niệm Giáo sĩ đã
được phục dựng.
Bước
thứ hai là việc Quỹ Phan Châu Trinh đưa những người đặt nền móng cho tiếng Việt
hiện đại với CQN như Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh vào danh mục
các danh nhân Văn hoá được Quỹ tôn vinh hằng năm.
Nhiều
người hy vọng rằng, ở bước đi mới hôm nay, đông đảo người dân Việt Nam sẽ có cơ
hội biết đến và tri ân công lao của những người đặt những viên gạch đầu tiên
của Lâu đài CQN – các Giáo sĩ Bồ Đào Nha Gaspar de Amaral, António Barbosa, và
đặc biệt Francisco de Pina.
Người
ta cũng chờ đợi những động thái tích cực rõ ràng từ các cơ quan hữu trách chính
thức, dẫn đến việc tôn vinh Cụ Pina một cách xứng đáng, đúng với truyền thống
“Uống nước nhớ nguồn” của người Việt Nam.
H.H.
Tác
giả gửi BVN
-------------------------------------
LIÊN QUAN
8/7/2018
7/7/2018
No comments:
Post a Comment