TẠI SAO CÓ
CON SỐ 70% MIỄN DỊCH CỘNG ĐỒNG?
https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1259610604486254
Cần phải tiêm chủng cho bao nhiêu người trong
cộng đồng để đạt 'miễn dịch cộng đồng'? Có vẻ như TP.HCM nghĩ rằng con số là
70%. Nhưng tôi nghĩ đáp số không đơn giản như vậy (có thể cao hơn 10%), bởi vì
con số phụ thuộc vào biện pháp y tế công cộng nữa, chớ không phải chỉ vaccine.
Khi số người được tiêm chủng trong cộng đồng
càng nhiều thì nguy cơ lây lan trong cộng đồng càng thấp, và theo thời gian dịch
sẽ được dập tắt. Đây là nguyên lí chánh của khái niệm miễn dịch cộng đồng
(MDCĐ).
Theo đó, vấn đề quan trọng là xác định tỉ lệ
tiêm chủng phải cao bao nhiêu để đủ 'nội lực' cộng đồng chống trả lại dịch bệnh.
Vấn đề này trở thành vấn đề của thống kê học, kể cả mô hình thống kê. Mô hình
thống kê học rất đơn giản, và có thể tóm tắt bằng phương trình như sau:
T = 1 - 1/R0
Trong đó, T là tỉ lệ MDCĐ và R0 là hệ số lây
nhiễm. Như vậy, hệ số lây nhiễm R0 càng cao thì T cũng càng lớn; ngược lại, R0
càng thấp thì T càng nhỏ. Đó chính là lí do tại sao hệ số lây nhiễm R0 rất quan
trọng trong dịch tễ học bệnh truyền nhiễm.
Nhưng công thức trên dựa vào một giả định rất
quan trọng là tiêm vaccine có thể bảo vệ tuyệt đối (100%). Tuy nhiên, trong thực
tế thì mức độ hiệu quả của đa số vaccine không có cao như 100%, mà thường là
50-95% (như chúng ta thấy qua các nghiên cứu vaccine), và khi triển khai trong
cộng đồng thì hiệu quả thấp hơn trong quần thể nghiên cứu. Do đó, T phải được
điều chỉnh cho hiệu quả của vaccine. Gọi E là hiệu quả của vaccine, tỉ lệ MDCĐ
bây giờ là:
Te = (1 - 1/R0) / E
Như vậy Te phụ thuộc vào 2 tham số là hệ số
lây lan và hiệu quả vaccine. Kiểm soát hệ số lây lan là phải qua biện pháp y tế
công cộng. Kiểm soát E là qua vaccine. Phương trình này có ý nghĩa thực tế là:
để kiểm soát dịch, chỉ vaccine vẫn chưa đủ, mà phải kèm theo biện pháp y tế
công cộng.
Theo một nghiên cứu tổng quan thì hệ số R0 =
2.87 (khá cao) [1]. Và, nếu chúng ta giả định rằng hiệu quả vaccine trung bình
là 70%, thì tỉ lệ cần phải tiêm vaccine là 93%:
Te = (1 - 1/2.87) / 0.7 = 0.93
Nhưng giả dụ rằng biện pháp y tế công cộng sẽ
giúp giảm R0 xuống còn 2.5, thì tỉ lệ cần tiêm vaccine vẫn khá cao: 86%. Xem biểu
đồ [2]. Nếu ở tình huống tối ưu (R0 = 1.5 và hiệu quả vaccine là 90%) thì chỉ cần
tiêm chủng cho chừng 37% là đạt miễn dịch cộng đồng [2].
Chỉ khi nào chúng ta giảm R0 xuống còn 2.0,
thì tỉ lệ người cần tiêm vaccine mới là 71%. Điều này có nghĩa là vaccine chỉ
là một vế của vấn đề (chớ không phải là 'viên đạn bạc'), vì các biện pháp y tế
công cộng (như hạn chế tụ tập đông người) rất quan trọng trong việc kiểm soát dịch
và đạt miễn dịch cộng đồng.
_____
[1] https://journals.plos.org/plosone/article...
[2] https://tuanvnguyen.medium.com/vaccine-efficacy-beyond...
No comments:
Post a Comment