Ban
Tôn giáo Chính phủ lấn sân trong việc đào tạo chức sắc tôn giáo
THÁI
THANH - LUẬT KHOA
10/06/2021
Việc dạy lịch sử,
pháp luật trong các tổ chức tôn giáo nay phải đi theo một chương trình khung.
Ảnh sách: Giáo hội
Phật giáo Việt Nam. Ảnh nền: TTXVN. Đồ họa: Luật Khoa
Dưới sự kiểm soát của chính quyền Việt Nam, việc
đào tạo chức sắc tôn giáo đang ngày càng bị siết chặt. Trung thành với chính
quyền đang là một yêu cầu quan trọng trong việc đào tạo chức sắc tôn giáo.
Một học viên, chức sắc tôn giáo không thể ra
nước ngoài đào tạo nếu không có sự cho phép của chính quyền. Một cơ sở đào tạo
tôn giáo không thể thành lập nếu không có sự cho phép của nhà nước, với đủ các
loại giấy tờ cần kê khai thông tin.
Ban Tôn giáo Chính phủ là cơ quan đứng đầu
trong việc kiểm soát đào tạo tôn giáo.
Vào tháng 5/2020, Trưởng ban Ban Tôn giáo
Chính phủ Vũ Chiến Thắng nhận định trong một bài viết của ông rằng việc cử chức
sắc ra nước ngoài đào tạo khi chưa được cấp phép là “tiềm ẩn nguy cơ bị các thế
lực xấu khai thác, lợi dụng để gây chia rẽ giữa tôn giáo với chính quyền”. [1]
Gần một năm sau, ông Vũ Chiến Thắng tiếp tục nhấn mạnh một trong những nhiệm vụ trọng tâm
của Ban Tôn giáo Chính phủ là: “rà soát, đánh giá hoạt động đào tạo chức sắc của
các cơ sở đào tạo của tôn giáo, không để đào tạo ‘không đúng quy định’ hoặc xuất
cảnh ra nước ngoài tham gia đào tạo trái phép”. [2]
Trong năm 2021, Ban Tôn giáo Chính phủ đã có
bước đi mới trong vấn đề kiểm soát việc đào tạo chức sắc tôn giáo theo hướng cứng
rắn hơn, siết chặt hơn.
Ban Tôn giáo Chính
phủ ra chương trình, sách dạy lịch sử, pháp luật Việt Nam
Tháng 2/2020, Ban Tôn giáo Chính phủ đã ban
hành Quyết định 35/QĐ-TGCP về chương trình môn học lịch sử
Việt Nam và pháp luật Việt Nam trong các cơ sở đào tạo tôn giáo. [3]
Theo quyết định này, tất cả các cơ sở đào tạo
tôn giáo (gồm trường trung cấp, cao đẳng, học viện, đại chủng viện, v.v.) phải
dạy hai môn học này theo chương trình của Ban Tôn giáo Chính phủ.
Đến đầu năm 2021, hai cuốn tập bài giảng môn học
lịch sử và pháp luật Việt Nam cũng được Ban Tôn giáo Chính phủ phát hành đến tận
các tỉnh, thành (gồm Hà Nội, Nam Định, Đồng Nai, An Giang, Bạc Liêu, v.v.).[4] [5] [6] [7] [8]
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/06/image3.jpg
Hai cuốn sách lịch
sử, pháp luật Việt Nam của Ban Tôn giáo Chính phủ. Ảnh: Giáo hội Phật giáo Việt
Nam.
Theo tìm hiểu của Luật Khoa, đề
cương môn lịch sử Việt Nam của Học viện Phật giáo Việt Nam tại thành phố Hồ Chí
Minh sử dụng nhiều sách khác nhau. [9] Mục tiêu đào tạo môn học này của
học viện cũng khác mục tiêu trong chương trình đào tạo của Ban Tôn giáo Chính
phủ.
Theo đó, học viện đào tạo môn lịch sử chủ yếu
để học viên có kiến thức, kỹ năng nghiên cứu, phân tích các sự kiện lịch sử.
Trong khi đó, Ban Tôn giáo Chính phủ quy định
toàn bộ kỹ năng của môn học lịch sử là “vận dụng kiến thức đã học […] từ đó sống
và làm việc có trách nhiệm, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của công dân
đối với quê hương, đất nước”.
Đặc biệt, Ban Tôn giáo Chính phủ còn quy định
thái độ cần đạt được sau khi học hai môn này, chủ yếu nhấn mạnh vào việc chấp
hành pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo.
Việc đào tạo hai môn học này là điều kiện bắt
buộc khi xin phép thành lập các cơ sở tôn giáo tại Việt Nam, theo Điều 37, Luật
Tín Ngưỡng, Tôn giáo năm 2016 (trước đây là Điều 24, Pháp lệnh về Tín ngưỡng,
Tôn giáo năm 2004).
Việc kiểm soát đào tạo tôn giáo tại Việt Nam
không dừng ở việc bắt buộc dạy hai môn học này theo chương trình của chính quyền.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/06/image4.jpg
Đại diện một số tôn
giáo ở tỉnh Đồng Nai nhận sách từ Ban Tôn giáo tỉnh này. Ảnh: Báo Đồng Nai.
Điều kiện thành lập
cơ sở đào tạo tôn giáo: Ngày một khắc nghiệt
Từ năm 2004, hễ chính quyền thay đổi luật về
quản lý tôn giáo thì điều kiện để được thành lập cơ sở đào tạo lại dày đặc hơn,
khó khăn hơn, khắc nghiệt hơn.
Nghị định 22/2005/NĐ-CP ngày 1/3/2005 của Chính phủ
(hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Tín ngưỡng, Tôn giáo 2004) quy định
chi tiết về điều kiện cơ sở vật chất, chương trình đào tạo, quy chế hoạt động,
tuyển sinh. [10] Không chỉ vậy, tổ chức tôn giáo khi xin phép thành lập trường
cần nộp thêm một danh sách trích ngang thành viên ban giám hiệu và dự kiến đội
ngũ giáo viên.
Đến năm 2012, Nghị định 92/2012/NĐ-CP được ban hành thay thế cho nghị
định trên yêu cầu cơ sở tôn giáo cần phải giải thích thêm về “sự cần thiết
thành lập trường”. [11]
Bốn năm sau, Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo năm 2016 quy định tổ chức
tôn giáo cần phải nộp thêm “sơ yếu lý lịch, phiếu lý lịch tư pháp, bản tóm tắt
quá trình hoạt động tôn giáo của người đại diện và những người dự kiến lãnh đạo
cơ sở đào tạo”. [12]
Luật Tín Ngưỡng, Tôn giáo 2016 còn quy định
trước khi cơ sở đào tạo tôn giáo hoạt động thì cần phải thông báo trước 20 ngày
cho Ban Tôn giáo Chính phủ (Khoản 1, Điều 39).
Luật này còn có một quy định đặc biệt hơn: cơ
sở đào tạo tôn giáo cần phải báo cáo về kết quả đào tạo mỗi khóa cho Ban Tôn giáo
Chính phủ (Khoản 4, Điều 39).
Vì sao chính phủ Việt Nam lại quan tâm đến việc
đào tạo học viên, chức sắc tôn giáo đến như vậy?
Chức sắc tôn giáo
phải gắn bó với chính quyền?
Sự kiện tại chùa Báo Quốc vào tháng 11/1994 có
lẽ là cuộc phản kháng công khai cuối cùng của Phật giáo đối với việc tuyên truyền
chính trị trong nội dung giảng dạy cho học viên, chức sắc tôn giáo.
Theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights
Watch), vào ngày 27/11/1994, khi trường Trung cấp Phật học Thừa Thiên – Huế tại
chùa Báo Quốc làm lễ khai giảng khóa học đầu tiên thì một nhóm tăng – ni
đã tiến vào trường biểu tình. [13]
Nhóm tăng – ni biểu tình mang theo thỉnh nguyện
thư của một số thành viên Giáo hội Phật giáo Việt Nam phản đối chính sách tuyển
sinh phân biệt đối xử và việc tuyên truyền chính trị trong chương trình giảng dạy.
Cuộc biểu tình nhanh chóng biến thành một cuộc ẩu đả. Hai nhà sư thuộc nhóm biểu
tình đã bị truy tố hình sự tội gây rối trật tự công cộng.
Trước năm 1975, Phật giáo cũng như các tôn
giáo khác ở miền Nam có khả năng ảnh hưởng lớn đến công chúng. Phật giáo nổi bật
với phong trào xuống đường chống chính quyền Ngô Đình Diệm.
Sau năm 1975, chính quyền mới đã nỗ lực trấn
áp các tổ chức tôn giáo, điển hình là bãi bỏ các giáo hội tôn giáo của chế độ
cũ, cấm họ hoạt động hoặc thành lập giáo hội mới, trừ ngoại lệ là Công giáo nhờ
sự bảo hộ của Vatican. Theo yêu cầu của chính quyền, Phật giáo buộc phải thành
lập giáo hội mới là Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Những nhà sư có ảnh hưởng với công chúng như
Thích Nhất Hạnh không được phép trở về Việt Nam cho đến đầu những năm 2000.
Sau Đổi Mới, sự ảnh hưởng của tôn giáo đối với
công chúng bắt đầu được chính quyền thừa nhận, quan điểm quản lý cũng có phần cởi
mở hơn. Việc sinh hoạt tôn giáo được xem là một phần trong kế hoạch kích thích
chủ nghĩa dân tộc, trung thành với tổ quốc.
Cuối những năm 1990, các tôn giáo nhỏ như Phật
giáo Hòa Hảo, Cao Đài, Baha’i bắt đầu được nhà nước công nhận. Các tổ chức tôn
giáo bắt đầu bị chia thành hai nhóm. Nhóm muốn hoạt động hợp pháp phải chấp nhận
sự điều khiển của chính quyền, nhận về nhiều đặc quyền cũng như ràng buộc về đất
đai, cơ sở tôn giáo, đào tạo, v.v. Nhóm muốn hoạt động độc lập thì không thể
đăng ký tư cách pháp nhân, bị chính quyền hạn chế hoạt động tôn giáo và bị trừng
phạt bằng nhiều cách.
Quan điểm kiểm soát tôn giáo của chính quyền
Việt Nam đã được thể hiện nhất quán sau Đổi Mới là kéo các tổ chức tôn giáo gần
với chính quyền, trở thành một cánh tay vô hình để kiểm soát người dân.
Trong bài viết vào tháng 1/2021, Trưởng ban Ban Tôn giáo Chính phủ
Vũ Chiến Thắng đã gián tiếp khẳng định nỗ lực kiểm soát tôn giáo của chính quyền.
[14] Ông cho biết trong năm 2020, Bộ Nội vụ đã trao đổi, hướng dẫn tổ chức tôn
giáo lựa chọn nhân sự lãnh đạo giáo hội là người gắn bó với chính quyền.
Năm 2014, Báo cáo viên đặc biệt về Tự do Tôn
giáo, tín ngưỡng của Liên Hiệp Quốc Heiner Bielefeldt báo cáo rằng chủ nghĩa
Mác Lê-nin là một phần trong chương
trình giảng dạy bắt buộc tại các cơ sở đào tạo tôn giáo, bên cạnh hai
môn lịch sử, pháp luật Việt Nam. [15]
Kiểm soát đào tạo tôn giáo chắc chắn là một phần
của chiến lược đào tạo ra những chức sắc gắn bó với chính quyền.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/06/image2.jpg
Thủ tướng Nguyễn
Xuân Phúc trong buổi gặp mặt các chức sắc, chức việc tôn giáo vào tháng 8/2019.
Ảnh: TTXVN.
Đàm phán để Thiền
sư Thích Nhất Hạnh về nước: Công chúng cũng bị ảnh hưởng khi chính quyền kiểm
soát đào tạo tôn giáo
Việc kiểm soát đào tạo tôn giáo không chỉ ảnh
hưởng đến các cơ sở đào tạo, mà còn có thể ảnh hưởng đến cả công chúng. Trường
hợp của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một ví dụ.
Năm 1999, Làng Mai đã nỗ lực vận động quốc tế
đàm phán với chính quyền Việt Nam để Thiền sư Thích Nhất Hạnh về nước. Một số
điều kiện mà chính quyền đặt ra khi ấy khiến ông không thể về nước sớm hơn năm
2005.
Theo Chân Pháp Ấn, người phát ngôn của Làng Mai, chính quyền
Việt Nam khi đó yêu cầu Thiền sư Nhất Hạnh nếu về nước thì chỉ được ở khách sạn,
và chỉ thuyết giảng Phật pháp tại các ngôi chùa nếu được Giáo hội Phật giáo Việt
Nam cho phép. [16]
Chân Pháp Ấn chỉ trích quy định chỉ cho phép
giảng dạy Phật pháp trong chùa là bất công. Theo ông, Thiền sư Thích Nhất Hạnh
từng thuyết pháp ở nhiều địa điểm công cộng trên thế giới, vì sao chính quyền lại
bắt ông chỉ được giảng dạy trong chùa, trong khi có rất nhiều người dân muốn
nghe ông giảng dạy?
Ông cũng cho rằng quy định giới hạn này là ảnh
hưởng đến quyền công dân của các nhà sư nói chung.
Theo lời kể của Chân Pháp Ấn, các cuộc điện
thoại giảng bài của Thiền sư Nhất Hạnh qua điện thoại cho các học tăng ở chùa Từ
Hiếu khi ấy thường bị gián đoạn. Tài liệu học tập Phật pháp gửi đến chùa qua
máy fax bị tịch thu. Đề nghị xây thư viện tại chùa bị chính quyền từ chối. Sách
của Thiền sư Nhất Hạnh bị cấm phát hành.
Bên cạnh đó, tăng – ni muốn ra nước ngoài đều
phải xin phép chính quyền, và việc đến thăm Làng Mai luôn bị chính quyền từ chối.
Khi các tăng – ni đến Pháp để du lịch, thăm gia đình, chữa bệnh, họ đều phải
cam kết với công an rằng không được đến thăm Làng Mai.
Tài liệu tham khảo
1. Vu, C. T. (2020, May 7). Kiên
quyết đấu tranh với hoạt động lợi dụng vấn đề tôn giáo và công tác tôn giáo nhằm
chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây mất ổn định chính trị – xã hội ở nước
ta hiện nay. Tạp Chí Cộng Sản. https://tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/e-ton-giao-va-cong-tac-ton-giao-nham-chia-re-khoi-dai-doan-ket-toan-dan-toc-gay-mat-on-dinh-chinh-tri-xa-hoi-o-nuoc-ta-hien-nay
2. Vu, C. T. (2021, January 29). Nâng
cao hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo, tín ngưỡng trong tình hình mới. Tạp
Chí Tổ Chức Nhà Nước. https://tcnn.vn/news/detail/49690/Nang-cao-hieu-qua-quan-ly-nha-nuoc-ve-ton-giao-tin-nguong-trong-tinh-hinh-moi.html
3. Quyết định 35/QĐ-TGCP ngày
20/2/2020. https://www.luatkhoa.org/wp-content/uploads/2021/06/35-QD-TGCP.pdf
4. Ban Tôn giáo Chính phủ. (2021,
January 19). Ban Tôn giáo Chính phủ chuyển giao Tập bài giảng môn học Lịch
sử Việt Nam và Pháp luật Việt Nam cho các cơ sở đào tạo tôn giáo tại Hà Nội –
Tin hoạt động của Ban Tôn giáo Chính phủ | Ban Tôn giáo Chính Phủ. BTGCP. http://btgcp.gov.vn/tin-hoat-dong-cua-ban-ton-giao-chinh-phu/ban-ton-giao-chinh-phu-chuyen-giao-tap-bai-giang-mon-hoc-lich-su-viet-nam-va-phap-luat-viet-nam-cho-cac-co-so-dao-tao-ton-giao-tai-ha-noi-postEm1J8j4P.html
5. Sở Nội vụ tỉnh Nam Định. (2021,
January 22). Ban Tôn giáo – Sở Nội vụ tỉnh Nam Định chuyển giao Tập bài
giảng môn học Lịch sử Việt Nam và Pháp luật Việt Nam cho các cơ sở đào tạo tôn
giáo tại Nam Định. Sonoivu.Namdinh.Gov.Vn. http://sonoivu.namdinh.gov.vn/tin-tong-hop/ban-ton-giao-so-noi-vu-tinh-nam-dinh-chuyen-giao-tap-bai-giang-mon-hoc-lich-su-viet-nam-va-phap-luat-viet-1300
6. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Đồng
Nai. (202122–02-24). Trao giáo trình lịch sử Việt Nam và pháp luật Việt
Nam cho trường đạo tạo tôn giáo. Ubmttq.Dongnai.Gov.Vn. http://ubmttq.dongnai.gov.vn/Pages/noi-dung-hoatdong.aspx?NewsID=1466&TopicID=5
7. Ban Tôn giáo Chính phủ. (2021b, April
19). Đoàn Công tác Ban Tôn giáo Chính phủ làm việc với các cơ sở đào tạo
tôn giáo tại An Giang – Tin hoạt động của Ban Tôn giáo Chính phủ | Ban Tôn giáo
Chính Phủ. BTGCP. http://btgcp.gov.vn/tin-hoat-dong-cua-ban-ton-giao-chinh-phu/doan-cong-tac-ban-ton-giao-chinh-phu-lam-viec-voi-cac-co-so-dao-tao-ton-giao-tai-an-giang-postn4A8rLmj.html
8. Ban Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Bạc
Liêu. (2021, March 3). Tổ chức triển khai và chuyển giao 20 bộ tài liệu
bài giảng Lịch sử Việt Nam và Pháp luật Việt Nam cho các cơ sở đào tạo tôn giáo. https://bdt.baclieu.gov.vn/-/t%E1%BB%95-ch%E1%BB%A9c-tri%E1%BB%83n-khai-v%C3%A0-chuy%E1%BB%83n-giao-20-b%E1%BB%99-t%C3%A0i-li%E1%BB%87u-b%C3%A0i-gi%E1%BA%A3ng-l%E1%BB%8Bch-s%E1%BB%AD-vi%E1%BB%87t-nam-v%C3%A0-ph%C3%A1p-lu%E1%BA%ADt-vi%E1%BB%87t-nam-cho-c%C3%A1c-c%C6%A1-s%E1%BB%9F-
9. Học viện Phật giáo Việt Nam tại
TPHCM, Đề cương môn Lịch sử Việt Nam. https://www.luatkhoa.org/wp-content/uploads/2021/06/DE-CUONG-MON-LICH-SU-VIET-NAM-Tran-Thuan.docx
10. Nghị định 22/2005/NĐ-CP hướng dẫn
thi hành một số điều của Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo (2005). http://vbpl.vn/bogiaoducdaotao/Pages/vbpq-toanvan.aspx?ItemID=18486&Keyword=
11. Nghị định 92/2012/NĐ-CP quy định chi
tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo (2012) http://vbpl.vn/bogiaoducdaotao/Pages/vbpq-toanvan.aspx?ItemID=117201&Keyword=
12. Luật Tôn giáo, Tín ngưỡng
2016. (2016, November 18). http://vbpl.vn/bogiaoducdaotao/Pages/vbpq-toanvan.aspx?ItemID=18486&Keyword=
13. Human Rights Watch. (1995,
March). Vietnam: The Suppression of the Unified Buddhist Church.
HRW. https://www.hrw.org/reports/1995/Vietnam.htm#P144_39635
14. Vu, C. T. (2021, June 10). Nâng
cao hiệu quả quản lý nhà nước về tôn giáo, tín ngưỡng trong tình hình mới.
Tạp Chí Tổ Chức Nhà Nước.
https://tcnn.vn/news/detail/49690/Nang-cao-hieu-qua-quan-ly-nha-nuoc-ve-ton-giao-tin-nguong-trong-tinh-hinh-moi.html
15. Human Rights Council, Report of the
Special Rapporteur on freedom of religion or belief, Heiner Bielefeldt
(2015). https://www.luatkhoa.org/wp-content/uploads/2021/06/a_hrc_28_66_add.2_e-1.doc
16. Chan, P. A. (1999). When
Will Thay Return to Vietnam? The Mindfulness Bell. https://www.mindfulnessbell.org/archive/tag/Buddhist+Church+of+Vietnam
No comments:
Post a Comment