THẾ GIỚI HÔM NAY : 03/02/2021 (The Economist)

 

Thế giới hôm nay : 03/02/2021

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy biên dịch

03/02/2021

http://nghiencuuquocte.org/2021/02/03/the-gioi-hom-nay-03-02-2021/

 

Nhóm pháp lý của Donald Trump lẫn phe Dân chủ tại Hạ viện Mỹ đang truy tố ông trong phiên tòa luận tội vào tuần tới đều đã nộp các bản tóm tắt lên Thượng viện. Các nghị sĩ Dân chủ cho rằng ông Trump đã kích động những người ủng hộ trở nên “điên cuồng” vào ngày 6 tháng 1, muốn “họ xông đến Điện Capitol” và yêu cầu họ “thể hiện sức mạnh”. Ông Trump phủ nhận cáo buộc; các luật sư của ông sẽ lập luận ông chỉ đơn giản thực hiện quyền tự do ngôn luận được quy định bởi hiến pháp.

 

Một thẩm phán Moskva phán quyết rằng Alexei Navalny, nhân vật đối lập hàng đầu của Nga, đã vi phạm các điều khoản của bản án treo 3 năm rưỡi kể từ 2014, và đã ra án tù cho ông. Vi phạm của ông Navalny là đã không quay về Nga ngay lập tức từ Đức, nơi ông hồi phục sau một vụ đầu độc, vụ việc mà Navalny và nhiều người khác nói là do tổng thống Nga Vladimir Putin chỉ đạo.

 

Các thử nghiệm giai đoạn cuối cho thấy Sputnik V, một loại vắc-xin covid-19 của Nga, đạt tỷ lệ hiệu quả 92%. Loại thuốc này được tung ra từ trước cả khi thử nghiệm kết thúc, do đó tạo ra hoài nghi ban đầu về độ an toàn của nó. Trong khi đó, Thụy Điển vừa tham gia cùng một số nước châu Âu khác trong việc không đề nghị dùng vắc-xin AstraZeneca-Oxford cho những người trên 65 tuổi, với lý do thiếu dữ liệu về tính hiệu quả của loại vắc xin này ở các nhóm người lớn tuổi.

 

Nhật Bản gia hạn tình trạng khẩn cấp ở Tokyo, Osaka và tám tỉnh khác, vốn kết thúc vào Chủ nhật, cho đến ngày 7 tháng 3. Hôm qua nước này ghi nhận con số kỉ lục 119 ca tử vong do covid-19. Việc gia hạn thêm một tháng càng làm dấy lên e ngại về Olympic năm nay, dự kiến khai mạc ở Tokyo vào ngày 23 tháng 7.

 

Cả hai viện lập pháp của Brazil đều bầu các vị chủ tịch được tổng thống Jair Bolsonaro hậu thuẫn. Việc bổ nhiệm mới này có thể ngăn cản các nỗ lực luận tội ông xoay quanh cách ông xử lý covid-19, mà hiện đã giết chết 224.000 người Brazil. Nhưng chúng đi kèm với một cái giá về ý thức hệ. Ông Bolsonaro hiện đang giao hảo với các chính trị gia mà ông từng cáo buộc tham nhũng và thề không bao giờ làm việc cùng.

 

ExxonMobil báo cáo khoản lỗ theo năm 22,4 tỷ đô la trong năm 2020; trong khi BP, một gã khổng lồ dầu mỏ khác, báo cáo khoản lỗ cơ bản 5,7 tỷ USD, vì các hạn chế covid-19 làm giảm nhu cầu dầu thô toàn cầu. Hôm thứ Sáu, công ty dầu mỏ Chevron cũng công bố khoản lỗ hàng năm 5,5 tỷ USD. BP dự đoán một khởi đầu khó khăn trong năm 2021 khi các hạn chế đi lại tiếp tục làm giảm nhu cầu dầu trên toàn thế giới.

 

Hãng ô tô điện Tesla thông báo thu hồi gần 135.000 xe ở Mỹ sau khi một cơ quan quản lý kết luận hệ thống màn hình cảm ứng trong một số mẫu xe là không an toàn. Cơ quan Quản lý An toàn Giao thông Đường cao tốc Quốc gia bày tỏ lo ngại rằng nếu màn hình bị lỗi, các camera lùi, đèn báo và hệ thống làm tan băng có thể không hoạt động, gây nguy cơ tai nạn.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Dân chủ suy yếu trên toàn thế giới trong năm 2020

Đại dịch đã tạo ra mất mát không chỉ về cuộc sống và sinh kế, mà còn về tự do chính trị. Ấn bản mới nhất của Chỉ số Dân chủ, được xuất bản bởi The Economist Intelligence Unit, công ty chị em của The Economist, cho thấy sự sụt giảm quyền tự do dân chủ ở 116 trên 167 quốc gia. Hầu hết mọi người đều kết luận ngăn chặn thảm họa chết người xứng đáng hơn một số quyền tự do tạm thời.

 

Tuy nhiên, bất kể sự ủng hộ của công chúng, các quốc gia rút lại quyền tự do dân sự, né tránh giám sát quyền lực khẩn cấp, hoặc từ chối quyền tự do ngôn luận, đều bị giảm điểm, đẩy mức trung bình toàn cầu xuống mức thấp nhất mọi thời đại. Nước Mỹ vẫn là một “nền dân chủ thiếu sót”, với điểm số trái ngược nhau ở các chỉ số con cốt lõi. Còn Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan trở thành “các nền dân chủ đầy đủ”, trong khi Pháp và Bồ Đào Nha mất danh hiệu đó. Ở Đông Âu và Mỹ Latin, đại dịch làm tăng cường thêm những thiếu sót dân chủ hiện có. Nhưng châu Phi và Trung Đông có một năm tồi tệ nhất – đối với các nhà lãnh đạo chuyên quyền, đại dịch là một cái cớ tốt để củng cố quyền lực của họ và loại bỏ bất đồng quan điểm.

 

 

Đảng Cộng hòa Mỹ họp giải quyết tranh cãi nội bộ

Một vài cuộc họp giữa các Hạ nghị sĩ Cộng hòa hôm nay sẽ cho thấy đảng này lún sâu đến đâu vào chủ nghĩa dân túy cực đoan và ảo tưởng. Đứng đầu chương trình nghị sự là những tranh cãi xung quanh Liz Cheney và Marjorie Taylor Greene. Bà Cheney, đảng viên Cộng hòa cấp cao thứ ba tại Hạ viện, khiến nhiều đồng nghiệp phẫn nộ khi bỏ phiếu luận tội Donald Trump kích động nổi dậy. Trong khi đó bà Taylor Greene, một nữ nghị sĩ mới gần đây được thăng chức vào ủy ban giáo dục Hạ viện, là một nhà lý thuyết âm mưu thù hận, từng nói rằng người da đen “là nô lệ của đảng Dân chủ”, hoài nghi liệu vụ tấn công 11/9 có thật hay không, và nói cháy rừng ở California là do những tia laser khổng lồ từ vũ trụ.

 

Điều này gây khó chịu cho các nghị sĩ đảng Dân chủ và một số Thượng nghị sĩ Cộng hòa. Tuy nhiên, bà Taylor Greene tuyên bố được ông Trump ủng hộ, còn Kevin McCarthy, lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện, thì sợ cựu tổng thống hơn cả laser vũ trụ. Dù bà Cheney giữ được vị trí lãnh đạo của mình và bà Taylor Greene chỉ bị quở trách một cách nhẹ nhàng, thì cuộc tranh cãi vẫn cho thấy đảng Cộng hòa hầu như chưa sẵn sàng cho một giai đoạn mới thời hậu Trump.

 

 

Các cổ phiếu Thụy Sĩ quay lại sàn giao dịch Anh

Thụy Sĩ từ lâu đã có mối quan hệ căng thẳng với người láng giềng bao quanh họ, Liên minh châu Âu. Để bảo vệ sự độc lập của mình, họ tham gia thị trường hàng hóa chung nhưng không tham gia thị trường dịch vụ. Giờ đây họ có thêm một người bạn đồng hành ở Anh, nơi mà thỏa thuận Brexit khiến mối quan hệ giữa khu vực tài chính khổng lồ của họ với EU bị treo lơ lửng. Tuần này, hai nước sẽ làm sâu sắc mối quan hệ của họ.

 

Cổ phiếu của các công ty Thụy Sĩ sẽ sớm được giao dịch trên các sàn giao dịch Anh. Điều này đảo ngược một phần quyết định của Thụy Sĩ vào tháng 7 năm 2019 về việc rút khỏi các sàn giao dịch chứng khoán của EU — vào thời điểm đó bao gồm cả London — sau khi Brussels rút cổ phiếu của họ khỏi Thụy Sĩ. Trước khi rút ra, cổ phiếu Thụy Sĩ chiếm 1,2 tỷ bảng Anh (1,6 tỷ USD) trong các giao dịch hàng ngày, do đó thỏa thuận sẽ giúp các sàn giao dịch London tăng khối lượng giao dịch của họ. Nhưng điều đó khó có thể bù đắp được cho 5,7 tỷ bảng Anh mỗi ngày giao dịch cổ phiếu châu Âu bị tuột khỏi tay các sàn giao dịch Anh kể từ khi giai đoạn chuyển tiếp Brexit kết thúc.

 

 

Tòa án Tối cao Mỹ sắp ra nhiều phán quyết quan trọng

Hôm nay, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ tạm ngưng kỳ nghỉ của họ – một điều bất thường – để ra một hoặc nhiều phán quyết về các vấn đề đang chờ xử lý. 25 vụ kiện đã được tranh luận và đang chờ phán quyết. Chúng bao gồm vụ Fulton v Thành phố Philadelphia, trong đó quyền tự do tôn giáo mâu thuẫn với quyền của giới LGBT. Khi Philadelphia ngừng giới thiệu trẻ em đến một cơ quan nuôi dưỡng Công giáo vì họ không muốn cho các cặp đồng tính nhận con nuôi (trái với quy tắc chống phân biệt đối xử của thành phố), tổ chức này nói các quyền của Tu chính án Thứ Nhất của họ đã bị vi phạm.

 

Còn vụ California v Texas thách thức tính hợp hiến của Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Vừa túi tiền (ACA), một đạo luật dường như không thuyết phục được đa số các thẩm phán khi nghe tranh luận hồi tháng 11. Với việc Tổng thống Joe Biden mở lại đăng ký cho các gói ACA từ ngày 15 tháng 2, đây có thể là thời điểm thích hợp để làm rõ luật. Các thẩm phán cũng có thể muốn khép lại một tranh chấp khác dưới thời Trump — trát đòi kiểm tra hồ sơ tài chính tám năm của ông Trump từ công tố quận Manhattan.

 

 

Qualcomm sắp công bố kết quả kinh doanh quý

Hôm nay hãng sản xuất chip Qualcomm sẽ báo cáo kết quả kinh doanh quý đầu tiên. Thị trường có kỳ vọng cao cho họ, vì một số lý do. Nhìn chung, các công ty bán dẫn đã có một năm tốt đẹp, khi người tiêu dùng trong phong tỏa dành nhiều thời gian hơn cho các thiết bị do họ sản xuất. Qualcomm, bên sản xuất chip vô tuyến cho điện thoại thông minh, có vị trí thuận lợi để hưởng lợi từ doanh số tăng nhanh của các thiết bị cầm tay 5G.

 

Và vào ngày 14 tháng 11, họ được chính phủ Mỹ cho phép khởi động lại việc bán hàng cho Huawei, một hãng điện thoại thông minh Trung Quốc đang đối mặt các hạn chế xuất khẩu của Mỹ. Gần đây, Qualcomm nhận được một loạt tin tốt. Năm 2019, họ công bố một thỏa thuận bất ngờ với Apple, chấm dứt cuộc chiến kéo dài về các điều khoản cấp phép cho chip radio của họ. Tiếp đó vào tháng 8, một tòa án Mỹ đã lật lại phán quyết trước đó rằng công ty có hành vi phản cạnh tranh. Nhưng công ty vẫn không được nhiều khách hàng ưa chuộng. Ngay sau khi giải quyết các vụ kiện, Apple đã mua mảng kinh doanh chip 5G của Intel với giá 1 tỷ USD. Công ty này khó có khả năng tiếp tục làm khách hàng lâu dài của Qualcomm.