Liệu
Trump có làm thay đổi hẳn chính sách đối ngoại của Đảng Cộng hòa?
Huỳnh Minh Triết - Luật
Khoa
20/10/2020
Trump không chỉ thách thức
phe chính thống của Đảng Cộng hòa, ông còn đánh bật nền tảng đối ngoại của đảng
này.
Đây là nhận xét của
Thomas Right, một nhà nghiên cứu của Viện Brookings. Ông đã đặt vấn đề về ảnh
hưởng của chủ nghĩa Trump đối với chính sách ngoại giao Đảng Cộng hòa – một
trong hai chính đảng lớn nhất tại Mỹ.
Tại Mỹ, Trump là một nhân
vật cực kỳ gây tranh cãi. Trong nội bộ Đảng Cộng hòa, sự tranh cãi này ít thấy
hơn khi nhìn từ nước ngoài. Hôm nay, chúng ta hãy thử tìm hiểu xem Trump đã
thay đổi Đảng Cộng hòa như thế nào qua bài viết của tác giả Thomas Right, đăng
trên tờ The
Atlantic ngày 28/8/2020.
Chủ nghĩa Trump là
gì?
Chủ nghĩa Trump nghe đao
to búa lớn. Về bản chất đó chỉ là phong cách điều hành đất nước của ông
Trump.
Theo tác giả Right, Tổng
thống Trump không chỉ thách thức sách lược chính thống của Đảng Cộng hòa, ông
còn gạt phăng những người được coi là phe nguyên lão trong đảng như Tướng James
Mattis.
Khác với thế hệ Bush và
Reagan, vốn có truyền thống coi trọng tự do, dân chủ và đồng minh trên thế giới,
Trump xem đồng minh của Mỹ là những kẻ ăn bám. Ông nghiện đánh thuế và một cách
tự nhiên bị thu hút bởi các nhà cai trị chuyên chế như Vladimir Putin, Tập Cận
Bình, hay Kim Jong Un.
Trong mắt Trump, chính
sách ngoại giao đơn giản là những cuộc đổi trác có lợi chứ không phải nỗ lực để
xây dựng thế giới tốt đẹp hơn.
Sức ảnh hưởng của tư duy
thực dụng này của Trump đã khiến Đảng Cộng hòa cơ bản chia rẽ làm hai phe: Phe
thủ cựu không chấp nhận chủ nghĩa Trump, và phe đổi mới muốn đảng thay đổi để
dung hòa các đặc điểm của chủ nghĩa Trump.
Quan điểm của phe
đổi mới
Nhận xét về Trump, Nadia
Schadlow, người từng làm việc trong Hội đồng An ninh Quốc gia của Trump viết
trong bài “Sự
kết thúc của ảo mộng Mỹ” như sau:
“Trump là một kẻ xen
ngang. Bằng quan điểm phi chính thống, chính sách của ông đã khởi động một loạt
các thay đổi mà Mỹ cần từ rất lâu. Môi trường tranh luận đảng phái đầy cay nghiệt
hiện nay đã khiến các sửa đổi này bị hiểu lầm nghiêm trọng. Nhưng chính các
thay đổi này sẽ giúp đảm bảo trật tự thế giới có lợi cho lợi ích và giá trị của
Mỹ, cũng như của những xã hội tự do và cởi mở khác”.
Elbridge Colby và Wess Mitchell là đại diện cho thế hệ chuyên gia đối ngoại mới
nổi của Đảng Cộng hòa, những người đang nỗ lực để hòa nhập chủ nghĩa Trump vào
các đặc điểm mới của đảng. Hai người này đã lập ra Sáng kiến Marathon, một
think tank (nhóm nghiên cứu) tập trung về sự cạnh tranh của các cường quốc và từng
làm việc trong hai bộ của chính quyền Trump.
Mitchell nhận định: “Hoa Kỳ đang ở trong thời khắc phản tỉnh. Môi trường
trong, ngoài nước đã thay đổi chóng mặt. Chúng ta đã quen với ba thế kỷ vô hạn
tài nguyên và không có đối thủ. Nay điều kiện này đã mất. Bạn không thể mắc nợ
24 nghìn tỷ đô, bị đối đầu ở mọi mặt, mà vẫn bình chân như vại được. Chúng ta cần
phải tự tách khỏi chính sách đối ngoại truyền thống. Nếu không ta sẽ bị buộc phải
thay đổi theo một cách đau đớn hơn nếu ta chủ động.”
Giống như Trump, hai nhà
đối ngoại này tin rằng ưu tiên hàng đầu là đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Phòng vệ trước Nga, bảo vệ đồng minh NATO đứng thứ hai. Và cuối cùng mới là duy
trì trật tự ở Trung Đông. Họ từng phản đối việc Trump tấn công đáp trả vụ Iran
tấn công cơ sở dầu của Ả Rập Saudi năm 2019 vì lo ngại sẽ giảm sức tập trung ở
châu Á.
Gần đây chính quyền
Trump, đặc biệt là Ngoại trưởng Mike Pompeo liên tục cảnh báo về một cuộc xung
đột giữa thế giới tự do phương Tây và Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tuy vậy, Colby
và Mitchell nhìn nhận mâu thuẫn Mỹ-Trung ít mang màu sắc ý thức hệ, và gần với
quan điểm cá nhân của Trump hơn. Theo đó, Đảng Cộng sản Trung Quốc làm cho vấn
đề tồi tệ hơn, “nhưng nếu Trung Quốc là một nền dân chủ, thì chúng ta vẫn cứ phải
lo ngại về một quốc gia hùng mạnh này”.
Tóm lại, giống như khi
Trump luôn tung hô mối quan hệ cá nhân với “người bạn tốt” Tập Cận Bình, phe cấp
tiến trong Đảng Cộng hòa không quan tâm Trung Quốc tự do hay độc tài. Điều họ
quan tâm là cần tìm được một điểm cân bằng để cả hai cùng chung sống. Lý giải
cho sự thay đổi mang tính bản chất của đường lối đối ngoại Đảng Cộng hòa này,
hai người cho rằng chính sách thúc đẩy dân chủ xa xôi đã đi quá tầm kiểm soát.
Mỹ đã chi quá nhiều nguồn lực vào các thách thức cách quá xa vấn đề trong nước.
Mặc khác, chính những đồng minh và đối tác của Mỹ như Hungary, Ấn Độ,
Indonesia, và Ả Rập Saudi cũng đầy rẫy vấn đề dân chủ, tự do.
Một điểm khác biệt với
Trump là phe đổi mới ủng hộ mạnh mẽ NATO và coi Nga là một nhân tố nguy hiểm.
Tuy vậy, tác giả Right nhận
định, phe đổi mới phải đối mặt với nghịch lý rằng nỗ lực dung hòa chủ nghĩa
Trump chỉ thành công khi Trump thất cử. Nếu Trump lại làm tổng thống, một tay ông ta sẽ ra quyết
định tất cả mọi nguyên tắc, và chỉ những phần tử trung thành nhất với Trump
trong Đảng Cộng hòa mới được trọng dụng.
Tổng thống Trump gặp
gỡ lãnh đạo thế giới tại hội nghị APEC năm 2017. Ảnh: Mikhail Metzel\TASS via
Getty Images.
Quan điểm của phe
phản đối
Trước cuộc bầu cử năm
nay, hàng chục chuyên gia, nhà ngoại giao của Đảng Cộng hòa tuyên bố bỏ Trump,
chọn Biden. Họ hy vọng nếu Trump thất cử, Đảng Cộng hòa sẽ trở lại những ngày
tháng của nguyên tắc và lý tưởng trước Trump.
Eric Ederman, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng trong chính quyền George W. Bush, là một
trong những người như thế.
Theo ông này, những người
theo chủ nghĩa quốc tế truyền thống của Đảng Cộng hòa hy vọng, thời khắc Trump
thất cử sẽ giống như lúc một người thức dậy và nhận ra những gì xảy ra suốt bốn
năm qua đều là ác mộng. Nhưng Elderman cũng công nhận rằng mọi việc không đơn
giản vậy. Ông cảnh báo rằng nếu Trump thua, cơ hội khôi phục tuy thấp nhưng vẫn
còn. Nhưng nếu Trump thắng thì chủ nghĩa Trump gần như đóng đinh vào chính sách
lâu dài của đảng.
Nhóm nguyên lão trong Đảng
Cộng hòa cho rằng chủ nghĩa Trump phải bị tiêu hủy hoàn toàn, chứ không phải giữ
lại rồi làm đẹp thêm. Theo Right, phần lớn thành viên theo đường lối đối ngoại
kiểu Reagan-Bush coi Trump là hiểm họa lớn nhất đối với nền cộng hòa Mỹ kể từ Nội
chiến, cũng là mối nguy hiểm cùng cực với lợi ích của Mỹ ở nước ngoài.
Kori Schake, Giám đốc Viện Chính sách Quốc phòng-Đối ngoại tại American Enterprise
Institute, người từng phục vụ trong chính quyền Bush, cũng ký đơn phản đối
Trump, ủng hộ Biden. Bà tuyên bố chủ nghĩa quốc tế tự do truyền thống với
nguyên tắc “ủng hộ đồng minh, tự do, dân chủ và nền kinh tế toàn cầu cởi mở” là
lựa chọn tốt nhất của Đảng Cộng hòa. Về ngoại giao, bà khẳng định Mỹ phải phi
quân sự hóa đường lối đối ngoại, tránh can thiệp ngu ngốc và củng cố ngoại
giao, nhưng không thu hẹp tham vọng.
Nhưng cũng theo Right,
phe theo chủ nghĩa quốc tế như Schake sẽ phải đối diện với một cuộc chiến mệt mỏi
trong Đảng Cộng hòa. Hầu hết các thành viên của Đảng này trong Quốc hội nhiều
khả năng sẽ duy trì chủ nghĩa Trump.
Ảnh hưởng đến Đảng
Dân chủ
Chủ nghĩa Trump cũng ảnh
hưởng đến đường lối đối ngoại của Đảng Dân chủ.
Quan sát bốn năm của
Trump, Đảng Dân chủ đi đến kết luận rằng nền dân chủ đang gặp khủng hoảng cả ở
nước Mỹ và trên thế giới. Khác với Trump, việc đối đầu với Trung Quốc sẽ không
được ưu tiên bậc nhất, mà nằm chung trong nỗ lực thúc đẩy dân chủ và tự do khắp
thế giới, nhất là với các đối tác gần gũi của Mỹ như Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ, và Ả
Rập Saudi.
Kết luận
Hội nghị Quốc gia Đảng Cộng hòa hồi tháng Tám đã
cho thấy rõ Đảng Cộng hòa
đã biến thành đảng của Trump, tác giả Thomas Right nhận định. Và chủ nghĩa Trump sẽ in đậm dấu ấn
trong Đảng Cộng hòa bất kể kết quả bầu năm nay ra sao.
Ngoài ra, việc cố nương
quan điểm ông Trump để hòa nhập với Đảng Cộng hòa sẽ gặp phải sự phản bác gay gắt
đến từ phe cực kỳ trung thành với Trump. Thêm vào đó, người Mỹ không muốn hy
sinh tất cả để giải quyết vấn đề Trung Quốc. Việc chiều theo ý Trump coi cuộc cạnh
tranh với Trung Quốc là quan trọng nhất có rủi ro khiến Đảng Cộng hòa quá xa rời
mối quan tâm thường ngày của người Mỹ.
No comments:
Post a Comment