11/05/2020
Phán quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Tối cao sau
khi giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải “giết người” và “cướp tài sản” đã cũng như
đang làm nhiều triệu người căm phẫn. Rất nhiều người hoặc lên tiếng đòi công lý
cho Hồ Duy Hải hoặc bày tỏ sự nghi ngờ về cái gọi là “công lý” ở Việt Nam.
Có một điểm đáng lưu ý nhưng chưa được chú ý đúng mức
là tại những quốc gia theo thể chế xã hội chủ nghĩa như Việt Nam, việc duy trì
quyền lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của các đảng cộng sản để dẫn dắt toàn dân
xây dựng chủ nghĩa xã hội đã loại bỏ công lý. Nói cách khác, còn xây dựng chủ
nghĩa xã hội thì đừng mơ công lý…
***
Nhiều triệu người chưng hửng, bất bình khi 17 thẩm
phán của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Tối cao đồng thanh thừa nhận, tiến trình điều
tra – truy tố - xét xử Hồ Duy Hải có “thiếu sót” và “sai sót” nhưng “không làm
thay đổi bản chất vụ án” thành ra giữ nguyên quyết định “tử hình” mà tòa cấp sơ
thẩm và tòa cấp phúc thẩm từng tuyên (1).
Phán quyết vừa kể bị nhiều triệu người lên án là man
rợ vì tiếp tục cho phép tước bỏ sinh mạng của Hồ Duy Hải, bất kể tiến trình điều
tra – truy tố - xét xử không những phơi bày vô số yếu tố phi lý mà còn vi phạm
nghiêm trọng nhiều quy định trong Luật Tố tụng hình sự, bộ luật đặt định các thủ
tục, biện pháp nhằm ngăn ngừa oan sai.
Tên tuổi, diện mạo của 17 thẩm phán Tòa án Tối cao
tham gia giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải “giết người” và “cướp tài sản” đang được
lưu chuyển trên mạng xã hội Việt ngữ như những hung thủ đã thủ tiêu công lý và
làm nhiều triệu người băn khoăn về “tư pháp xã hội chủ nghĩa” và công lý.
Chánh án Nguyễn Hòa Bình trong phiên giám đốc thẩm Hồ
Duy Hải, ngày 5/5/2020. Photo PLO
***
Qua phán quyết về vụ án Hồ Duy Hải, Hội đồng Thẩm
phán của Tòa án Tối cao đã trở thành mối bận tâm chung của công chúng về “tư pháp
xã hội chủ nghĩa”, thành ra cần nhìn qua đặc điểm của bộ máy xét xử - hệ thống
tòa án các cấp - tại Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cách nay khoảng chín năm, vào ngày 10/3/2011,
khi điều trần trước Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Việt Nam về công tác đào
tạo, bồi dưỡng cán bộ có chức danh tư pháp, Bộ trưởng Tư pháp lúc đó là ông
Hà Hùng Cường khẳng định: Chất lượng đào tạo thẩm phán, thư ký tòa
án, kiểm sát viên, chấp hành viên chưa đồng đều, chưa đáp ứng được yêu cầu cơ
quan sử dụng đề ra. Phần lớn là các cán bộ được cử đi học chứ chưa thực hiện được
việc tuyển sinh rộng rãi để chọn được người thật sự có năng lực...
Chánh
án Tòa án Tối cao lúc đó là ông Trương Hòa Bình thừa nhận: Sự yếu kém của đội ngũ thẩm phán đang là vấn đề khiến
dư luận xã hội bức xúc. Một trong những nguyên nhân là việc đào tạo nghiệp vụ,
kỹ năng xét xử chưa đạt yêu cầu của cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế. Cả
Chánh án Tòa án Tối cao lẫn Viện trưởng Viện Kiểm sát Tối cao lúc đó là ông Trần
Quốc Vượng cùng đòi phải để Tòa án và Viện Kiểm sát tổ chức đào tạo riêng chứ
không để Bộ Tư pháp đảm nhận (2).
Sáu năm sau, vào ngày 14/1/2017, tại Hội nghị
Triển khai công tác tòa án năm 2017, ông Nguyễn Hòa Bình, Chánh án mới của
Tòa án Tối cao, thừa nhận, một trong những bất cập của bộ máy xét xử - nhân
danh Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam để đưa ra các phán quyết – là các bản
án có quá nhiều sai sót, từ “viết một đằng, tuyên một nẻo” cho tới… sai
chính tả! Do vậy, ngành tòa án hứa sẽ tổ chức tập huấn viết bản án
theo mẫu và mời giáo viên đến dạy về chính tả, ngữ pháp, đặt dấu chấm, dấu phẩy (3)!..
Đội ngũ thẩm phán và nhân viên hệ thống tòa án các cấp
không chỉ cần được bồi dưỡng thêm về những yếu tố liên quan đến học vấn ở mức…
căn bản như chính tả, ngữ pháp, đặt dấu chấm, dấu phẩy để các
bản án – những phán quyết nhân danh Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam phân xử
đủ loại tranh chấp từ hành chính, kinh tế, dân sự đến thực thi pháp luật hình sự
- không làm thiên hạ mắc… cười, đội ngũ này còn gây nghi ngại về tư cách.
Tháng 8 năm ngoái, tại một cuộc tọa đàm về phòng –
chống tham nhũng trong lĩnh vực tư pháp, ông Trần Văn Độ, cựu Phó Chánh
án Toà án Tối cao, đồng thời là người đứng đầu Nhóm nghiên cứu về hoàn thiện thể
chế pháp luật, phòng - chống tham nhũng trong hệ thống toà án, cho biết: Mỗi
năm có khoảng mười cán bộ toà án các cấp bị xử lý kỷ luật vì có liên quan đến
tham nhũng, tiêu cực nhưng số liệu đó chưa phản ánh đúng thực chất về tiêu cực,
tham nhũng trong hoạt động của hệ thống toà án.
Ông Độ giải thích: Chuỗi các hoạt động của
toà án, từ tiếp nhận đơn khởi kiện hoặc yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự. Xem
xét, phân công thẩm phán phụ trách xét xử, giải quyết vụ việc dân sự, giải quyết
vụ án quá hạn luật định. Lập hồ sơ, thu thập chứng cứ và xét xử vụ án. Áp dụng
các biện pháp khẩn cấp, tạm thời… đều có nguy cơ cao xảy ra tham nhũng. Tham
nhũng vặt, nhận tiền vặt của đương sự thì không thiếu, dù là vặt nhưng đều ảnh
hưởng đến tính khách quan của quá trình xử lý, giải quyết vụ việc (4)...
Đến tháng 9 năm ngoái, khi thay mặt Chánh án Tòa án
Tối cao giải trình với Ủy ban Thường vụ của Quốc hội Việt nam về việc giải quyết
khiếu nại, tố cáo của ngành tòa án năm 2019, ông Lê Hồng Quang, Phó
Chánh án Tòa án Tối cao, thú nhận: Tình hình khiếu nại về tư pháp vẫn
diễn biến phức tạp, vẫn còn một số vụ khiếu nại gay gắt, kéo dài, đã qua nhiều
cấp giải quyết nhưng đương sự vẫn tiếp tục khiếu nại gây áp lực rất lớn cho các
cơ quan nhà nước nói chung và ngành tòa án nói riêng.
Theo giải trình vừa đề cập, chỉ trong mười tháng đầu năm
2019, có tới 20.888 đơn, thư tố cáo, khiếu nại về hoạt động của tòa án các loại.
Trong số này, có 6.668 đơn, thư đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm (đề
nghị xem xét lại những bản án có giá trị chung thẩm, về nguyên tắc chỉ còn thi
hành không xem xét nữa). 4.193 đơn, thư khiếu nại các quyết định tố tụng và
hành vi tố tụng của các Chánh án, Phó Chánh án và Thẩm phán. 48 đơn, thư tố cáo
tiêu cực, tham nhũng (5)...
***
Vì sao từ trên xuống dưới, từ trong ra
ngoài đã nhận ra hệ thống tòa án các cấp tại Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
yếu kém về năng lực mà vẫn không thể chọn được người thật sự có năng lực?
Vì sao tham nhũng vặt, nhận tiền vặt của đương sự không thiếu dù ảnh
hưởng đến tính khách quan của quá trình xử lý, giải quyết vụ việc nhưng
không thể ngăn chặn hữu hiệu, thành ra vài năm gần đây, tham nhũng trong lĩnh vực
tòa án đột nhiên lớn mạnh, càng ngày càng nhiều thẩm phán, viên chức tòa án bị
xử lý hình sự?
Những câu hỏi này đã được nhiều cá nhân có liên quan
đến hoạt động tòa án trả lời từ lâu: Hệ thống xét xử ở Việt Nam chưa độc lập!
Đầu thập niên 2010, hệ thống chính trị Việt Nam tuyên bố sẽ “cải cách tư pháp”
để ngành tòa án nói riêng và các ngành khác trong hệ thống “tư pháp xã hội chủ
nghĩa” nói chung, có thể độc lập, không lệ thuộc vào đơn vị hành chính. Tuy nhiên làm sao có thể… độc lập
khi lựa chọn, bổ nhiệm, xử lý thẩm phán và các viên chức tòa án vẫn do đảng
quyết định?
Đảng chọn ông Nguyễn Hòa Bình, Thiếu tướng, Phó Tổng
cục trưởng Tổng cục Cảnh sát, Phó Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công
an làm Viện trưởng Viện Kiểm sát Tối cao – cơ quan từng bác đề nghị kháng nghị
vụ án Hồ Duy Hải theo thủ tục giám đốc thẩm. Sau đó, đảng chọn ông Bình làm
thành viên Ban Bí thư của BCH TƯ, điều chuyển ông Bình làm Chánh án Tòa án Tối
cao và ở vị trí này, chính ông là chủ tọa phiên giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải.
Tại sao 16/17 thẩm phán còn lại là thành viên Hội đồng
Thẩm phán Tòa án Tối cao tham gia giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải phải nhìn vào
tương quan giữa hồ sơ vụ án và các qui định pháp luật hiện hành (?), phải ngẫm
nghĩ về công lý (?) khi cả sự an toàn lẫn cơ hội thăng tiến về mặt nghề nghiệp
của chính họ phụ thuộc hoàn toàn vào đồng chí Nguyễn Hòa Bình – người đại diện
đảng chỉ huy toàn bộ bộ máy xét xử tại Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam?
Khi “tư pháp xã hội chủ nghĩa” vẫn được đặt dưới sự
lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của đảng để bảo đảm yêu cầu “xây dựng thành công
chủ nghĩa xã hội”, khi đảng vẫn xác định, hệ thống “tư pháp xã hội chủ nghĩa”
nói chung, bộ máy xét xử các cấp nói riêng vận hành theo ý chí của đảng là ưu
tiên hàng đầu, cho nên vẫn chỉ lựa chọn, bổ nhiệm đảng viên làm thẩm phán, kể cả
khi các đảng viên ấy cần được bồi dưỡng về chính tả lẫn ngữ pháp, bày tỏ khát vọng
về công lý có khác gì mơ bình minh sẽ đến từ hướng… Tây!
---------------------------
Chú thích
(3) https://www.tienphong.vn/xa-hoi/nganh-toa-an-se-moi-giao-vien-den-day-cau-chu-chinh-ta-1112444.tpo
No comments:
Post a Comment