Đinh
Hoàng Anh (Nguồn: RFA)
May 27, 2020
Báo cáo của Tòa Bạch Ốc vừa
mới đây, với tựa đề “Cách tiếp cận chiến lược của Hoa Kỳ đối với Cộng Hòa
Nhân Dân Trung Hoa” đã nêu bật các lo ngại của phía Hoa Kỳ trước các thách
thức và đe dọa từ Trung Quốc, trong đó có các đe dọa về kinh tế.
Phần các biện pháp cần
thiết để thực hiện việc bảo vệ nền kinh tế Hoa Kỳ trước các đe dọa từ Trung Quốc,
có nhắc tới một biện pháp quan trọng là chính phủ Hoa Kỳ sẽ tăng cường khả năng
và sức mạnh của Ủy Ban Đầu Tư Nước Ngoài ở Hoa Kỳ (CIFIUS) nhằm bảo vệ an ninh
kinh tế Hoa Kỳ trước sự đe dọa từ các doanh nghiệp Trung Quốc.
Trông người lại ngẫm
đến ta
Gần đây, báo chí Việt Nam
đang hồ hởi đăng các thông tin về việc các địa phương đua nhau xây dựng các khu
công nghiệp để đón làn sóng đầu tư từ nước ngoài, đặc biệt từ Trung Quốc trong
bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc trong cuộc “chiến tranh thương mại.”
Dư luận Việt Nam có vẻ hồ
hởi khi kỳ vọng về một sự thu hút đầu tư nguồn vốn từ Trung Quốc tràn sang. Một
số báo chí nước ngoài còn cho rằng Việt Nam là quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất
trong “Thương chiến Mỹ-Trung.”
Tuy nhiên, “ngày vui ngắn
chẳng tày gang,” trong thực tế, cho tới nay, nền kinh tế Việt Nam vẫn lệ thuộc
rất nhiều vào Trung Quốc. Chính vì vậy, những rủi ro rất lớn đang đe doạ nền
kinh tế Việt Nam, đặc biệt trước bối cảnh Việt Nam “sẵn sàng” đối đầu với Trung
Quốc trong vấn đề Biển Đông.
Những con số không
phản ánh thực chất
Số liệu trên báo chí cho
biết, năm 2019 ghi nhận đã có 125 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt
Nam. Trong đó, Hàn Quốc vẫn dẫn đầu với tổng vốn đầu tư $7.92 tỷ, chiếm 20.8% tổng
vốn đầu tư. Hồng Kông đứng thứ hai với tổng vốn đầu tư $7.87 tỷ (trong đó, có
$3.85 tỷ mua cổ phần vào công ty TNHH Vietnam Beverage tại Hà Nội, chiếm 48.9%
tổng vốn đầu tư của Hồng Kông), Singapore đứng thứ ba với tổng vốn đầu tư đăng
ký $4.5 tỷ. Tiếp theo là Nhật Bản, Trung Quốc…
Bộ Kế Hoạch Đầu Tư nhận
xét là đầu tư từ Trung Quốc tăng gần 1.65 lần, từ Hồng Kông tăng 2.4 lần so với
cùng kỳ 2018 và nhận định: “Đầu tư từ Trung Quốc, Hồng Kông có xu hướng tăng so
với cùng kỳ do tác động của chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.”
Một tờ báo chuyên về kinh
tế đã đánh giá về sự tăng trưởng từ dòng vốn đầu tư nước ngoài năm 2019 như
sau:
“(1) Vốn góp mua cổ phần
của nhà đầu tư nước ngoài vào doanh nghiệp trong nước là $10.4 tỷ, tăng 82.3%
so với cùng kỳ năm 2018 nhưng là tăng trưởng không thực chất vì chỉ là nhà đầu
tư ‘chuyển từ tay trái sang tay phải.’
(2) Hà Nội thành địa
phương thu hút vốn đầu tư FDI lớn nhất qua chín tháng với tổng số vốn đăng ký
$6.15 tỷ song thực chất cũng chỉ là thu hút đầu tư trên giấy vì thực chất cũng
là xử lý số liệu như trên.
(3) Những e ngại hay đánh
giá khả quan về tình hình góp vốn tăng mạnh của doanh nghiệp ngoại vào doanh
nghiệp nội qua hình thức mua cổ phần, góp vốn do nhìn những số liệu thống kê
trên cũng không có cơ sở, bởi như đã nói là doanh nghiệp trong cùng hệ sinh
thái ThaiBev chuyển đổi vốn cho nhau. Còn thực chất, chín tháng đầu năm, vốn
đăng ký FDI cấp mới không có dự án lớn nào vượt quá $300 triệu.”
Như vậy, số liệu thống kê
về dòng vốn đầu tư nước ngoài chỉ cho thấy một mảnh ghép nhỏ trong một bức
tranh rộng lớn của kinh tế Việt Nam. Đó chưa phải là tăng trưởng thực sự. Tuy
nhiên, số liệu lại chỉ cho ta thấy sự đáng lo ngại trước nguồn vốn từ Trung Quốc,
thông qua các nhà đầu tư trung gian từ Hồng Kông, Thái Lan…
Mới đây, đánh giá về việc
thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam, Giáo Sư Kinh Tế Trần Văn
Thọ cho biết kinh nghiệm trên thế giới về thu hút đầu tư trực tiếp nước
ngoài (viết tắt là FDI), thường phải bảo đảm bốn vấn đề trong đó, bao gồm:
-Một là, thu hút FDI phải
được đặt trong một kế hoạch tổng thể. Những ngành cần thu hút FDI là những
ngành mà doanh nghiệp chưa có khả năng nhưng sẽ là ngành phát triển trong tương
lai. Đặc biệt là các ngành sử dụng hàm lượng tri thức cao.
-Hai là, khuyến khích thu
hút FDI dưới hình thức liên doanh với doanh nghiệp trong nước. Bởi vì không chỉ
tạo điều kiện thu hút FDI mà còn phải tạo điều kiện để phát triển doanh nghiệp
trong nước một cách song hành.
-Ba là, khuyến khích các
doanh nghiệp FDI sử dụng nguồn nguyên liệu nội địa. Từ đó mới kéo toàn bộ nền sản
xuất phát triển.
-Bốn là, ưu tiên các
doanh nghiệp có trách nhiệm trong việc tôn trọng các quy định về lao động, môi
trường.
Nhà máy nhiệt điện
Vĩnh Tân ở tỉnh Bình Thuận do Trung Quốc đầu tư. (Hình minh họa: Manan
Vatsyayana/AFP via Getty Images)
Xét trên bốn tiêu chí
trên thì việc thu hút FDI ở Việt Nam không đáp ứng được các yêu cầu này. Thậm
chí, Giáo Sư Trần Văn Thọ cũng chỉ ra những lo ngại về nguồn vốn FDI từ Trung
Quốc đối với nền an ninh quốc gia. Theo đó, trong 100 công ty đa quốc gia lớn
nhất của Trung Quốc hiện nay thì có tới 81 là doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh
nghiệp cổ phần nhưng nhà nước Trung Quốc chi phối. Vì thế, với những tham vọng
lãnh thổ và cách thực hiện “phương cách kinh tế cưỡng đoạt,” thì các hoạt động
của các doanh nghiệp Trung Quốc luôn ẩn giấu đằng sau là các âm mưu của chính
quyền Trung Quốc.
Thêm nữa, hình thức FDI
ra nước ngoài chính của doanh nghiệp Trung Quốc là mua bán và sáp nhập
(M&A). Đây là hình thái xâm nhập, sở hữu kinh doanh nhanh chóng nhất ở thị
trường nước ngoài. Báo chí Việt Nam mới đây cho biết nhiều nhà máy điện đã bị
nhà đầu tư Trung Quốc thâu tóm. Đây là lĩnh vực nhạy cảm đối với an toàn năng
lượng. Ngoài ra, mới đây Bộ Quốc Phòng Việt Nam cũng chỉ rõ các tư nhân Trung
Quốc núp bóng hoặc thâu tóm để sở hữu các bất động sản có vị trí quân sự quan
trọng.
Doanh nghiệp trong
nước bị vắt kiệt
Việc thu hút FDI là cần
thiết, nhưng phải nằm trong sự kiểm soát và song song với đó, phải tạo động lực
cho doanh nghiệp trong nước phát triển. Trong suốt thời gian qua, kể từ khi mở
cửa nền kinh tế, chính quyền Việt Nam chỉ tập trung vào việc thu hút nguồn vốn
đầu tư từ bên ngoài. Còn
các doanh nghiệp trong nước thì bị kỳ thị, chèn ép và hành hạ bởi bộ máy chính
quyền.
Cho tới nay, sau hơn 30
năm thu hút vốn FDI thì lượng vốn FDI thực hiện khoảng $211.78 tỷ. Con số này
là ngang ngửa với tài sản nhà nước hơn 7.79 triệu tỷ đồng (gồm: tổng nguồn vốn
của nhà nước là trên 4.65 triệu tỷ đồng; tổng nợ nhà nước phải trả là 3.14 triệu
tỷ đồng).
Trong khi đó, doanh nghiệp
Việt Nam nhỏ về quy mô so với mức trung bình tại các nước ASEAN. Quy mô vốn hóa
trung bình của các công ty niêm yết, đại diện điển hình về những công ty tư
nhân tốt nhất của Việt Nam, chỉ đạt mức khoảng $190 triệu. Trong khi đó, con số
này là $810 triệu tại Indonesia, $840 triệu tại Thái Lan, $1.16 tỷ tại
Singapore và $1.2 tỷ tại Philippines.
Quy mô nhỏ của các doanh
nghiệp Việt Nam khiến cho các hoạt động đầu tư về nghiên cứu phát triển, nâng
cao trình độ công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất gặp nhiều khó
khăn. Trình độ về quản trị công ty của các doanh nghiệp Việt Nam cũng thua xa
so với các doanh nghiệp trong khu vực ASEAN.
Sự yếu kém của doanh nghiệp
Việt Nam bắt đầu từ trong chính sách của nhà nước Việt Nam. Chính sách phát triển
doanh nghiệp của Việt Nam hiện nay đặt trọng tâm nhiều hơn tới hình thức thay
vì quan tâm đến chất lượng của doanh nghiệp Việt Nam.
Một rào cản quan trọng đối
với sự phát triển của doanh nghiệp Việt Nam đó là tư duy phát triển bị lạc hậu
khi chuyển đổi sang kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập. Từ đó đi đến các
chính sách kiểu “bao cấp” và thậm chí quan điểm “bao cấp” chỉ ưu tiên một số
nhóm doanh nghiệp. Đó là điều kiện tạo môi trường cho tham nhũng, nhất là đất
đai, tài sản công và gây ra tình trạng nhũng nhiễu doanh nghiệp, với cơ chế
“xin-cho.”
Vì vậy, yêu cầu đòi hỏi
là xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ và thích ứng với quá trình chuyển đổi.
Các quy định trong Luật Doanh Nghiệp cho thấy vẫn còn tư tưởng gây cản trở, phiền
hà để “hành” doanh nghiệp với các quy định quá rườm rà.
Sau luật đến hàng loạt
thông tư, nghị định cũng rất chậm, thậm chí có một số điều bị “gài” để cán bộ
các ban ngành, địa phương có quyền “hành” doanh nghiệp và người dân do quyền
“anh,” quyền “tôi” rất phổ biến hiện nay. Thậm chí, các ngành, địa phương đến cấp
thấp nhất cũng ra các “quy chế” gây khó dễ cho doanh nghiệp.
Chính vì vậy, muốn xây dựng
nền kinh tế phát triển để thoát khỏi sự lệ thuộc vào Trung Quốc, từ đó có thể dẫn
đến những hệ luỵ nguy hiểm đối với an ninh quốc gia thì một mặt, chính quyền Việt
Nam cần phải tìm cách hạn chế “sự cưỡng đoạt kinh tế” từ phía Trung Quốc. Mặt
khác, cần tạo điều kiện để cho doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là khối doanh
nghiệp tư nhân được tạo điều kiện để phát triển bình đẳng so với các doanh nghiệp
FDI và các doanh nghiệp nhà nước. Làm được như vậy, nền kinh tế Việt Nam mới có
bước phát triển thực sự.
--------------------------------------
XEM THÊM
BBC Tiếng Việt
28/02/2020
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan phân tích sự lệ thuộc
của kinh tế Việt Nam vào Trung Quốc và 'cơ hội thoát ra' nhân biến cố dịch cúm
do Covid-19 hay virus corona gây ra.
No comments:
Post a Comment