Lạnh
kinh hoàng ở Texas và các tiểu bang khác, sao bảo trái đất nóng lên?
Jackhammer Nguyễn
22/02/2021
Đó là thắc mắc của những người dân thường, không
thuộc giới khoa học, cũng như của một số chính trị gia, dù họ có kiến thức khoa
học, hiểu rõ nguyên nhân, nhưng vì lợi ích chính trị, nên họ nói rằng thời tiết
lạnh khắp nơi, nên không có hiện tượng “biến đổi khí hậu”, hay “hâm nóng toàn
cầu”.
Những người này nhập chung với các nhóm “từ chối
khoa học” (science denial). Họ không tin vào những lời giải thích khoa học như
thuyết tiến hóa, biến đổi khí hậu và cả chuyện tiêm chủng có thể ngăn ngừa
Covid-19. Họ thực hiện các chiến dịch có tổ chức nhằm gieo rắc sự nghi ngờ
trong dân chúng. Họ phủ nhận và bác bỏ sự đồng thuận của cộng đồng khoa học về
các nguyên tắc căn bản của khoa học.
Bài viết này không có tham vọng thay đổi suy nghĩ
của những người đó, mà chỉ nhằm giải thích cho những người đọc thật sự muốn tìm
hiểu các hiện tượng thời tiết, khí hậu nóng, lạnh đang diễn ra xung quanh họ,
cũng như khắp nơi trên trái đất này.
Vòng xoáy địa cực (polar vortex)
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/02/0-61.jpg
Nguồn:
Cơ quan Quản trị Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA)
Vòng xoáy địa cực (polar vortex) là một vùng rộng
lớn gồm khí áp thấp và không khí lạnh bao quanh hai cực Bắc và Nam của trái
đất. Thuật ngữ vòng xoáy (vortex) đề cập đến luồng không khí ngược chiều kim
đồng hồ, giúp giữ không khí lạnh hơn ở gần các cực (hình bên trái).
Thường vào mùa đông, ở Bắc bán cầu, vòng xoáy này
trở nên ít ổn định hơn, đưa không khí lạnh ở Bắc Cực xuống phía nam nước Mỹ
(hình bên phải). Khối không khí này được bao quanh bằng một vành đai di chuyển,
còn gọi là jet stream.
GSTS John Holdren, là giáo sư của Trường
Chính phủ Kennedy, thuộc Harvard, giải thích về polar vortex trong hai
phút như sau:
The Polar
Vortex Explained in 2 Minutes
https://www.youtube.com/watch?v=5eDTzV6a9F4&feature=emb_logo
Thông thường thì vortex cứ xoay, mà không tràn
xuống phía Nam do bị cản bởi jet stream. Nhưng các nhà khí tượng học quan sát,
từ năm 2008 đến nay, nhiều lần vành đai jet stream bị vỡ, làm cho khí lạnh tràn
xuống, gây ra lạnh cóng đột ngột, như hồi tháng 1/2019, nó làm vùng Ngũ hồ của
Mỹ bị buốt giá. Có khi khí lạnh lan
xuống cả những vùng như Texas vừa qua, những vùng mà nhiều năm
trước không hề bị lạnh.
Nhưng điều gì làm cho jet stream bị vỡ? Jet stream
bị vỡ là do nhiệt
độ ở tầng trên của khí quyển nóng lên bất ngờ vào mùa đông, làm thành
một khối áp suất cao đè xuống, phá vỡ jet stream. Đó là lý do người ta nói rằng khi bầu khí quyển nóng lên,
sẽ gây ra những bất thường về khí hậu.
Trái đất nóng lên
Trái đất nóng lên được ghi nhận qua các chỉ số đo
nhiệt độ mỗi ngày suốt cả trăm năm qua. Nguyên nhân dễ hiểu nhất là do đốt xăng
dầu nhiều quá, chất thán khí thải ra, bao quanh trái đất, làm thành một lớp
choàng giữ nhiệt độ lại bên trong khí quyển. Tương tự như lớp kính xe hơi, khi
đóng kín xe, thì bên trong xe sẽ nóng hơn bên ngoài.
Nhưng có những người cho rằng không có chuyện trái
đất nóng lên. Những người này thường là các chính trị gia được các nhóm lợi ích
xăng dầu ủng hộ. Họ thường đưa ra những điều có thật trong lịch sử trái đất để
chứng minh rằng, có những thời kỳ trái đất quá lạnh (thời kỳ băng hà) một cách
tự nhiên, cho nên cứ đốt xăng dầu thoải mái, rồi trái đất sẽ lạnh trở lại.
Thời kỳ băng hà (Ice Age) cuối cùng được ghi nhận
cách nay gần 12.000 năm.
Nguyên nhân được cho là, nếu trái đất bị che phủ nhiều quá bởi khói bụi thì
nắng mặt trời bị phản chiếu, không rọi xuống mặt đất, làm cho nó lạnh đi. Hiện
tượng này được gọi là hiệu ứng Albedo.
Điều đó có nghĩa là, theo những người cho rằng
không có biến đổi khí hậu, thì cứ đốt xăng dầu thoải mái, trái đất nóng lên,
tới lúc nào đó khói bụi khí thải mù mịt thì hiệu ứng Albedo sẽ làm nó nguội lại
thôi, không có gì phải lo.
Chuyện nóng lên và nguội lại là đúng, nhưng “không
có gì phải lo” là sai. Tại sao? Tại vì khoảng thời gian từ lúc trái đất nóng
lên, đến lúc nguội lại là cả trăm ngàn năm, trong khi trái đất có thể nóng lên
vài độ trong vài chục năm, mà vài độ sẽ làm cho nước biển dâng lên, nhấn chìm
hàng ngàn thành phố ven biển.
Chỉ cần trái đất tăng vài độ vào mùa đông ở Bắc
Cực, thì vành đai jet stream như trình bày ở trên đã bị phá vỡ, gây ra trận
lạnh kinh hoàng như đang diễn ra ở Texas và các tiểu bang khác. Nếu chờ cho tới
lúc trái đất nguội lại, e rằng loài người sẽ không còn nữa.
Nói ra thì dễ, nhưng người ta đã quen xài xăng dầu,
các nhóm lợi ích xăng dầu, đặc biệt là ở Texas có quyền lực rất lớn. Các chính
trị gia phe Cộng hòa bảo thủ như ông Greg Abbott, thống đốc Texas; ông Ted
Cruz, Thượng nghị sĩ Cộng hòa đại diện bang Texas ở quốc hội liên bang, ông
Donald Trump, cựu tổng thống… đều phủ nhận chuyện trái đất nóng lên.
Phần lớn giới bảo thủ đều có quan niệm rằng, số
phận của chúng ta do Thượng đế định đoạt (ví dụ như nóng lên rồi lạnh đi một
cách tự nhiên) chứ con người không ảnh hưởng gì cả. Chuyện đó có thể còn gây
tranh cãi, nhưng có một chuyện không gây tranh cãi, đó là dự báo thời tiết.
Vào ngày 6/1/2021, kênh
Weather Channel, một trang dự báo thời tiết rất có uy tín của Mỹ, cảnh
báo rằng, phía bên trên của vòng xoáy bắc cực có một cái nắp đè xuống do nhiệt
độ tăng cao bất thường trong mùa đông. Trang này cảnh cáo rằng, mùa đông năm
nay sẽ rất khắc nghiệt.
Cả hai ông Thống đốc Abbott và Thượng nghị sĩ Cruz
có lẽ không xem dự báo thời tiết, bởi nếu có xem thì hơn một tháng trước, các
ông có đủ thời gian để phòng bị cho Texas, không để người dân Texas bị mất
điện, vỡ ống nước, dẫn đến hàng chục người thiệt mạng oan uổng như vừa qua.
-----------
1 COMMENT
Trước nhất, tôi xin đóng góp vào bình luận này với
hiểu biết và kinh nghiệm của 1 kỹ sư nghành dầu khí với trên 38 năm làm việc
trong nghành sản xuất dầu khí gồm cã lọc dầu, khí đốt thiên nhiên, nhà máy sản
xuất hóa chầt, và bảo vệ mội trưòng trong nhiều tiểu bang ở Mỹ, gồm có Texas,
Louisiana, và California.
Texas sản xuất dầu khí nhiều nhất ở Mỹ. Texas có nhiều nhất ở Mỹ là 31 nhà máy
lọc dầu với nhà máy lớn nhất của hãng Motiva ở Port Arthur có khả năng lọc 607
ngàn thùng phuy (200 lít) dầu thô mổi ngày. Texas cũng có nhiều nhà máy sản xuất
dầu nhớt, hóa chất nhựa, hóa chất dùng trong công nghiệp và nông nghiệp. Do đó,
khí thãi trong bầu trời của Texas là từ các nhà máy và các cơ giới dùng xăng và
diesel. Khí thãi COx (Carbon Oxides) và VOC (Volatile Organic Compounds) bay
lên bầu trời làm vỡ lớp khí Ozone giúp ngăn hơi nóng từ mặt trời. Do đó, bầu
không khí ở mặt đất nóng lên hơn hàng năm.
Chính quyền Liên Bang có 13 Bộ và Cơ Quan nằm trong Chương Trình Nghiên Cứu về
Thay Đổi Khí Hậu của Quả Đất (USGCRP) với 3 cơ quan chính là NOAA (National
Oceanic and Atmospheric Administration), US EPA (Environmental Protection
Agency), và NASA (National Aeronautic & Space Administration) có nhiều vệ
tinh và những máy siêu vi tính để chạy mô hình dự đoán thời tiết. Kênh Dự Báo
Thời Tiết (Weather Channel) dùng dữ liệu của các cơ quan này. Do đó, Chính
Quyền Liên Bang cần thông báo cho Chính Quyền Tiểu Bang Texas về thay đổi thời
tiết hay bão tuyết sẽ lùa vào Texas với độ lạnh thấp nhất (dưới 15 độ C ở
Austin) trong 31 năm vừa qua. Vài ngày sau khi Texas bị Thiên tai, Tổng thống
Joe Biden mới tuyên bố Chính quyền Liên Bang sẽ trợ giúp cho tiểu bang Texas
như cung cấp máy phát đìện , thực phẩm…
Texas có lERCOT (Electric Reliability Council of Texas hay Hội Đồng Tín Nhiệm
Đìện Lực) bao gồm tất cả các nhà máy phát điện với trụ sở chính ở thành phố
Austin. ERCOT kiểm soát và cung cấp điện trong các vùng tiêu thụ điện. ERCOT
chuyển đìện từ vùng tiêu thụ thấp qua vùng tiêu thụ cao. Cách thức này giúp các
nhà máy phát điện tiết kiệm than đá và khí đốt vì không phải sản xuất quá nhiều
điện không cần thiết. Bảo tuyết làm những thành phố không lạnh nhiều trong mùa
Đông như Dallas, Houston, Austin, San Antonio đột nhiên có bầu không khí trở
lạnh hơn quá nhiều nên nhu cầu dùng đìện tăng cao lên trong vài ngày. ERCOT không
có đủ công suất điện để cung cấp cho các thành phố lớn. Ông Thống Đốc Greg
Abbott sẽ hợp mặt với ERCOTT để bàn cải về nâng cao khả năng sản xuất đìện tối
đa. Nhưng rất khó vì các nhà máy phát đìện cũ đốt than đá sẽ phải đóng cửa và
nhà máy mới dùng khí đốt cũng phải tốn kém hơn vì phải kiếm soát khí thãi COx
và VOC ít nhất là 98% và cao nhất là 99.99% theo đòi hỏi của các Đạo Luật Bảo
Vệ Môi Trường của Chính Quyền Liên Bang và của Tiểu Bang Texas.
Không làm cách nào ngăn ngừa dây điện bị đứt vì gió mạnh và bão tuyết. Các dụng
cụ giảm điện cao thế (transformer) cũng bị nổ cần phải thay thế lại. Ống nước
bằng ximăng dù phải chôn ít nhất là 1 mét dưới mặt đất cũng bị vở vì mặt đất
đóng băng, nhà máy lọc nước bị mất điện, nguồn nước như sông, hồ bị dơ bẩn hơn
do nước có nhiều đất cát vì mưa và tuyết trên mặt đất tan ra chảy vào nguồn
nước.
Cuối cùng, không nên đưa Chính trị vào Thiên Tai:
Ông Thống Đốc Greg Abbott của Đảng Cộng Hòa không làm gì được hơn vì ngoài bảo
tuyết Dịch COVID-19 đã đóng cửa nhiều cơ quan của tiểu bang và nhân viên làm
việc ở nhà. Hàng chục ngàn người thợ đã phải làm ngày đêm trong bão tuyết, bầu
không khí lạnh dưới 0 độ C, đường xá đóng băng trơn trợt để sữa chữa và tái lập
nguồn đìện và nước sạch cho hàng chục triệu người dân Texas.
No comments:
Post a Comment