Làm
thế nào Biden có thể đơn phương khôi phục chủ thuyết đa phương?
Joseph
E. Stiglitz - Project-Syndicate
Dịch giả: Đỗ Kim
Thêm
09/01/2021
Có rất nhiều điều để ăn mừng
cho năm mới. Sự xuất hiện của vắc-xin COVID-19 an toàn, hiệu quả có nghĩa là
ánh sáng ló dạng ở cuối đường hầm đại dịch (mặc dù vài tháng tới sẽ rất kinh
hoàng). Một điều quan trọng không kém là vị tổng thống gian manh, bất tài và xấu
tính của nước Mỹ sẽ được thay thế bằng một người hoàn toàn đối nghịch: Đàng
hoàng, trung thực và chuyên nghiệp.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2021/01/1-11-1024x512.jpg
Ông Joe Biden tại
New Castle Airport, Delaware, ngày 22/10/2020. Nguồn: Drew Angerer/ Getty
Images
Nhưng chúng ta không nên
có ảo tưởng về những gì mà Tổng thống đắc cử Joe Biden sẽ phải đối mặt khi nhậm
chức. Trong nhiệm kỳ tổng thống và một trận đại dịch mà chính quyền sắp mãn nhiệm
đã làm rất ít để chống chọi, Trump để lại những vết hằn sâu thẳm. Những tổn
thương kinh tế sẽ không thể hàn gắn trong một sớm một chiều, và nếu không có sự
hỗ trợ toàn diện vào thời điểm cần thiết quan trọng này – bao gồm hỗ trợ cho
các chính quyền địa phương và tiểu bang thiếu ngân khoản – thì nỗi đau sẽ còn
kéo dài.
Tất nhiên, các đồng minh
lâu đời của Mỹ sẽ hoan nghênh sự trở lại thế giới nơi Hoa Kỳ đứng lên đấu tranh
cho dân chủ và nhân quyền, đồng thời hợp tác quốc tế để giải quyết các vấn đề
toàn cầu như đại dịch và biến đổi khí hậu. Nhưng, lại một lần nữa, sẽ là ngu ngốc
nếu cho rằng thế giới không thay đổi một cách triệt để. Xét cho cùng, Mỹ đã cho
thấy mình là một đồng minh không đáng tin cậy.
Đúng như vậy, Hiến pháp
Hoa Kỳ và 50 tiểu bang đã tồn tại và bảo vệ nền dân chủ thoát ra khỏi những điều
tồi tệ nhất do sự bốc đồng đầy gian ý của Trump. Nhưng thực tế là 74 triệu người
Mỹ đã bỏ phiếu cho 4 năm nữa về hành vi sai trái kỳ cục của Trump, khiến người
ta ớn lạnh. Cuộc bầu cử sắp tới có thể mang lại gì? Tại sao những người khác
tin tưởng một quốc gia mà mọi thứ kể từ hiện nay chỉ có thể tồn tại trong bốn
năm và sẽ hủy bỏ?
Thế giới cần cách giải quyết vấn đề nhiều hơn như trong giao dịch hẹp
hòi của Trump, ở Mỹ cũng vậy. Lối thoát duy nhất là thông qua chủ thuyết đa
phương thật sự, trong đó chủ trương biệt lệ của Mỹ phụ thuộc vào các lợi ích và
giá trị chung, các định chế quốc tế và một hình thức tôn trọng pháp quyền mà Mỹ
không được miễn trừ. Điều này sẽ thể hiện một sự thay đổi lớn đối với Mỹ, từ
vị thế bá chủ lâu đời, sang một vị thế xây dựng dựa trên quan hệ đối tác.
Một phương sách như vậy
không phải là chưa từng có bao giờ. Sau Thế chiến thứ hai, Mỹ nhận thấy việc
tương nhượng một số ảnh hưởng cho các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới và
Quỹ Tiền tệ Quốc tế thật ra là vì lợi ích của chính Mỹ. Vấn đề là Mỹ đã không
đi đủ xa. Trong khi John Maynard Keynes đã khôn ngoan kêu gọi việc tạo ra một
loại tiền tệ toàn cầu – một ý tưởng sau đó được thể hiện trong Quyền rút vốn đặc
biệt (Special Drawing Rights, SDRs) của IMF – thì Mỹ yêu cầu có quyền phủ quyết
tại IMF và không trao cho IMF nhiều quyền lực như IMF nên có.
Trong mọi trường hợp, phần
lớn những gì Biden sẽ có thể làm khi nhậm chức, phụ thuộc vào kết quả của cuộc
bầu cử cho hai ghế Thượng viện Hoa Kỳ của Georgia vào ngày 5 tháng 1. Nhưng
ngay cả khi không có đối tác sẵn sàng giúp trong Thượng viện, tổng thống có ảnh
hưởng rất lớn các vấn đề quốc tế. Có rất nhiều điều mà Biden có thể tự bắt đầu
làm ngay lập tức.
(Người dịch: Theo
kết quả kiểm phiếu ngày 6 tháng 1 năm 2021, cử tri tiểu bang Georgia đã bầu cho
Jon Ossoff và Mục Sư Raphael Warnock vào Thượng Viện. Tỷ số của hai đảng sẽ là
50-50, nhưng với lá phiếu của Phó Tổng Thống đắc cử Kamala Harris trong tư cách
là Chủ tịch Thượng viện sẽ giúp cho Đảng Dân Chủ kiểm soát Quốc Hội và Tổng Thống
đắc cử Joe Biden có đủ quyền để ban hành luật và thúc đẩy việc cải tổ mà không
cần có sự ủng hộ của Đảng Cộng Hòa).
Một ưu tiên hiển nhiên sẽ
là việc phục hồi sau đại dịch, việc phục hồi sẽ không mạnh ở bất cứ đâu cho đến
khi nó mạnh ở khắp mọi nơi. Chúng ta không thể tin tưởng rằng Trung Quốc sẽ
đóng một vai trò rõ rệt trong việc thúc đẩy nhu cầu toàn cầu trong khoảng thời
gian này, giống như Trung Quốc đã làm sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.
Hơn nữa, các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi thiếu nguồn lực cho các
chương trình kích thích quy mô mà Mỹ và châu Âu đã cung cấp cho các nền kinh tế
của họ. Như Giám đốc điều hành của IMF là Kristalina Georgieva đã chỉ ra, điều
cần thiết là một đợt phát hành ồ ạt các SDR. Khoảng 500 tỷ đô la trong số “tiền”
toàn cầu này có thể được phát hành trong một sớm một chiều nếu chỉ có Bộ trưởng
Tài chính Hoa Kỳ chấp thuận.
Trong khi chính quyền
Trump đang ngăn chặn việc phát hành SDR, Biden có thể bật đèn xanh cho việc
này, đồng thời tán thành các đề xuất hiện có của quốc hội để mở rộng việc phát
hành trong một tầm vóc quy mô. Sau đó, Mỹ có thể tham gia cùng các quốc gia
giàu có khác đã đồng ý tài trợ hoặc cho vay các khoản phân bổ của họ cho các quốc
gia đang có nhu cầu.
Chính quyền Biden cũng có
thể giúp thúc đẩy việc tái cơ cấu các món nợ của chính phủ. Một số quốc gia
đang phát triển và các thị trường mới nổi đang phải đối mặt với các cuộc khủng
hoảng nợ và nhiều quốc gia khác có thể sau đó sẽ đi theo. Nếu có thời gian Mỹ
quan tâm đến việc tái cơ cấu nợ toàn cầu thì hiện nay là đúng lúc.
Trong bốn năm qua, chính
quyền Trump đã phủ nhận khoa học cơ bản và coi thường việc tôn trọng pháp quyền.
Vì vậy, khôi phục các chuẩn mực Khai sáng là một ưu tiên hàng đầu khác. Pháp
quyền quốc tế, không kém gì khoa học, cũng quan trọng đối với sự thịnh vượng của
chính Hoa Kỳ cũng như đối với hoạt động của nền kinh tế toàn cầu.
Về thương mại, Tổ chức
Thương mại Thế giới (WTO) cung cấp một nền tảng để xây dựng lại. Cho đến hiện tại,
trật tự WTO được định hình quá nhiều bởi nền chính trị dựa theo quyền lực và ý
thức hệ tân tự do; nhưng điều đó có thể thay đổi. Ngày càng có nhiều sự đồng
thuận ủng hộ cho việc Ngozi Okonjo-Iweala ra ứng cử làm Tân Tổng Giám đốc của
WTO. Là một cựu Bộ trưởng Tài chính nổi tiếng của Nigeria và là Cựu Phó Chủ tịch
của Ngân hàng Thế giới, việc bổ nhiệm Okonjo-Iweala bị ngăn trở chỉ bởi chính
quyền Trump.
Không một hệ thống thương
mại nào có thể hoạt động mà không có phương pháp phân xử các tranh chấp. Bằng
cách từ chối chấp thuận bất kỳ thẩm phán mới nào vào cơ chế giải quyết tranh chấp
của WTO để kế nhiệm những thẩm phán đã mãn nhiệm, chính quyền Trump đã khiến cơ
quan này trở nên không thể chung quyết và tê liệt. Tuy nhiên, trong khi Trump
làm mọi cách để làm suy yếu các định chế quốc tế và pháp quyền, thì Trump cũng
đã vô tình mở ra cánh cửa để cải thiện chính sách thương mại của Mỹ.
Ví dụ như việc chính quyền
Trump đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) với Mexico và
Canada, phần lớn đã loại bỏ các điều khoản đầu tư vốn đã trở thành một trong những
khía cạnh tai hại nhất của quan hệ kinh tế quốc tế. Và hiện nay, Đại diện
Thương mại của Trump, Robert Lighthizer, đang sử dụng thời gian còn tại chức để
kêu gọi các biện pháp trừng phạt “chống bán phá giá” đối với các quốc gia tạo lợi
thế cho doanh nghiệp của họ bằng cách không quan tâm đến các tiêu chuẩn về môi
trường cho toàn cầu. Khi lưu ý đến việc mà tôi đã đề xuất tương tự trong cuốn
sách năm 2006 của tôi: “Làm cho Toàn cầu hóa hoạt động“ (Making Globalization Work),
dường như bây giờ có rất nhiều cơ sở cho một sự đồng thuận lưỡng đảng mới về
thương mại.
Hầu hết các biện pháp mà
tôi đã mô tả không yêu cầu cần có hành động của quốc hội và có thể được thực hiện
trong những ngày đầu tiên khi Biden nắm quyền. Theo đuổi chúng sẽ là một chặng
đường dài hướng tới việc tái khẳng định cam kết của Mỹ đối với chủ thuyết đa phương
và đẩy lùi thảm họa bốn năm qua lại sau lưng của chúng ta.
______
Joseph
E. Stiglitz: Giáo sư Đại học Columbia, đoạt giải Nobel kinh
tế. Ông là kinh tế trưởng của Viện Roosevelt và Cựu Phó Chủ tịch và Nhà kinh tế
trưởng của Ngân hàng Thế giới. Cuốn sách mới nhất của ông là People, Power,
and Profits: Progressive Capitalism for an Age of Discontent.
Giới thiệu trang nhà của
dịch giả: https://kimthemdo.com
----------
NGUỒN :
How
Biden Can Restore Multilateralism Unilaterally
Dec 31, 2020
No comments:
Post a Comment