Huỳnh Minh Triết - Luật
Khoa
26/10/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/10/bau-cu-my-va-mi-dan-chinh-tri/
Tôi thấy buồn cười khi
Donald Trump chọn khẩu hiệu cho chiến dịch tranh cử của mình là “Chiến đấu vì bạn”.
Quả là ở đâu có chính trị thì ở đó có mị dân.
Khi Trump chuẩn bị nhận đề
cử của Đảng Cộng hòa, ban vận động tranh cử của ông
thông báo:
“Dựa trên những thành tích phi thường của nhiệm kỳ đầu
tiên của Tổng thống Donald Trump, hôm nay chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống
công bố một loạt các ưu tiên cốt lõi cho nhiệm kỳ hai dưới khẩu hiệu: ‘Chiến đấu
vì bạn!’”
“Sự lạc quan vững vàng không giới hạn vào sự vĩ đại
của nước Mỹ được thể hiện trong các mục tiêu trong nhiệm kỳ thứ hai của ông, và
trái ngược hoàn toàn với phiên bản Hoa Kỳ u ám của Joe Biden và Đảng Dân chủ”.
Một lẽ đương nhiên, tổng
thống tại nhiệm phải nói về thành tựu, những mặt tốt của đất nước trong thời
gian cầm quyền. Còn người thách thức thì phải nói về mặt trái, những thất bại
mà chỉ ông ta, chứ không phải cái ông đang cầm quyền tệ hại kia, mới giải quyết
được.
Về phương diện mị dân,
Joe Biden, đối thủ của Trump cũng chẳng khác gì. Trong bài phát
biểu nhận đề cử Đảng Dân chủ, ông hứa hẹn:
“Với tư cách là tổng thống, tôi sẽ hứa với các bạn rằng:
Tôi sẽ bảo vệ Hoa Kỳ. Tôi sẽ bảo vệ chúng ta khỏi các cuộc tấn công, vô hình
hay hữu hình. Luôn luôn. Không có ngoại lệ. Mọi lúc”…
“Ở đây, bây giờ, tôi xin hứa với các bạn rằng: Nếu
các bạn tin giao vị trí tổng thống cho tôi, tôi sẽ thu gom những gì tốt nhất,
chứ không phải xấu nhất của chúng ta. Tôi sẽ là đồng minh của ánh sáng chứ
không phải bóng tối”…
Những lời nói này của
Biden thì khác gì với Trump? Hay nói thẳng ra nó khác gì với câu “Đảng ta
luôn luôn chăm lo cho đời sống của nhân dân”?
Tất nhiên khi các ông Tây
nói thì nhiều khi không cầm giấy đọc và nghe du dương hơn ông Ta, nhưng về bản
chất thì cũng như nhau: sáo rỗng.
Trong một video có tựa đề
“Không nên bỏ phiếu cho ai?” (Who not to vote for) của kênh
Youtube PragerU, tác giả nói rằng ông nào đứng lên tuyên bố “tôi sẽ chiến đấu
vì bạn” thì đó là người mà bạn nên dè chừng nhất. Lý do là ông ta đang ‘nói
phét’. Chỉ năm phút sau khi nói câu này, ông ta sẽ quên béng mất bạn và các vấn
đề của bạn; đi sang một bang khác; lặp lại lời hứa y hệt trước những lá phiếu
khác đầy háo hức.
Một chi tiết thú vị trong
chuyện này là kênh PragerU vốn có xu hướng ủng hộ Đảng Cộng hòa. Ba tháng sau
khi họ đăng video ấy, Donald Trump được chọn làm ứng viên tổng thống của Đảng Cộng
hòa, và nói đúng câu “Tôi sẽ chiến đấu vì bạn” trong phát biểu chấp nhận đề cử.
Video “Không nên bỏ phiếu cho ai”, sau đó được âm thầm sửa lại tên thành “Chính
quyền không có nhiệm vụ giải quyết vấn đề cá nhân của bạn”.
Nguồn gốc của “kẻ
mị dân”
Từ tương đương trong tiếng
Anh của kẻ mị dân là “demagogue”. Theo định nghĩa của từ điển
Cambridge, từ này chỉ một người, thường là lãnh đạo chính trị, chiếm được sự
ủng hộ bằng cách kích động cảm tình của người dân hơn là bằng lập luận lý trí
hoặc các ý tưởng đúng đắn.
Chính trị gia mị dân là một người giỏi hùng biện, giỏi thao túng cảm
xúc đám đông, cả tích cực lẫn tiêu cực. Người mị dân dễ dàng hứa hẹn hào
nhoáng, đao to búa lớn, nhưng mơ hồ, thiếu giải pháp thực tế và dễ trốn tránh
trách nhiệm khi thực hiện.
Mị dân không phải là một
từ mới. Nó đã có từ khi nền dân chủ mới xuất hiện, từ những năm 400 trước Công
nguyên ở Hy Lạp.
Kẻ mị dân (demagogue) có gốc rễ từ chữ Hy Lạp
“demagogos”, có nghĩa là “lãnh đạo của thường dân”, hoặc là “thủ lãnh băng du
côn”, kết hợp giữa hai chữ demos (dân) với agōgos (lãnh đạo). Theo nghĩa lịch sử
từ những năm 1650, mị dân là “một người lãnh đạo đám đông, một thành phố cổ hoặc
một nhà nước, một người gây ảnh hưởng tới quần chúng bằng tài hùng biện hoặc
thuyết phục”.
Mặc dù ngày nay hầu hết
chúng ta dùng từ “mị dân” với một nghĩa xấu, không phải học giả nào cũng đồng ý
như vậy. Oxford Reference coi tất cả các lãnh đạo phương Tây đều là kẻ mị dân ở
một mức độ nào đó, với nghĩa chỉ lãnh đạo nhà nước dân chủ.
Còn tác giả Loren J.
Samons của cuốn sách “Vấn đề của Nền Dân chủ”, thì cho rằng, bởi vì từ
“demagogos ” rõ ràng chỉ một người lãnh đạo hay dẫn dắt đám đông, việc sử dụng
từ này chủ yếu với sắc thái ý nghĩa “kẻ ma cô chính trị” gần như đảo ngược
nghĩa gốc của nó. Từ “demagogos” trên thực tế ám chỉ rằng người dân cần có người
dẫn dắt, và quyền lực chính trị của người đó, ít nhất một phần, được thực hành
đúng đắn thông qua lãnh đạo.
Bức họa “Cái chết của
Socrates” của họa sĩ người Pháp Jacques-Louis David 1787. Trong câu chuyện được
kể bởi Plato, Socrates bị kết tội làm hư hỏng các thanh niên Athens và bị kết
án tử hình bằng uống thuốc độc từ cây độc cần. Ảnh: Wikipedia.
Có người coi mị dân là hệ
quả tất yếu của nền dân chủ, bởi nó đảm bảo cho mọi người quyền được nói và quyền
được bỏ phiếu ngang bằng. Chính vì lý do này, Socrates ghét dân chủ. Đặt vấn đề
theo
Socrates, nếu bạn chuẩn bị du hành ra biển khơi, bạn sẽ chọn ai làm thuyền
trưởng? Bất kỳ ai hay chỉ những ai đã được qua đào tạo về tàu bè?
Theo triết gia này, việc
bỏ phiếu là một kỹ năng chứ không phải trực giác sinh ra đã có. Và như mọi kỹ
năng khác, nó phải được dạy một cách có hệ thống cho người dân. Để cho công dân
bỏ phiếu mà không được giáo dục thì cũng vô trách nhiệm như việc ném họ vào một
con tàu trong cơn bão.
Trớ trêu thay, Socrates lại
trở thành nạn nhân của chính kiểu bỏ phiếu dân chủ này. Năm 399 trước Công
nguyên, ông bị đem ra xử án vì tội “làm hư hỏng giới trẻ ở Athens”. Trong bồi
thẩm đoàn 500 người, 280 người bỏ phiếu ông có tội, và vì thế ông bị xử tử bằng
thuốc độc.
Ta xét thêm một số ví dụ
sau:
Barack Obama từng tuyên bố sẽ “thay đổi một
cách cơ bản nước Mỹ” với khẩu hiệu “Change”. Nhưng sau tám năm, ai có thể trả lời
rằng ông đã làm nước Mỹ thay đổi cơ bản ở điều gì ngoài việc bầu lên một tổng
thống da màu đầu tiên? Các
khảo sát còn chỉ ra mâu thuẫn sắc tộc Mỹ tồi tệ hơn trong thời gian ông cầm
quyền, bất chấp các chính sách ưu đãi cho người da màu.
Donald Trump cũng tuyên bố
“Phục hưng sự vĩ đại của Mỹ”, nhưng hết bốn năm rồi, nước Mỹ đã “vĩ đại trở lại”
hay chưa? Trước đại dịch, Trump tuyên bố ông đã thành công và nay khẩu hiệu của
ông sẽ là “Giữ
sự vĩ đại của nước Mỹ”. Tuy nhiên, việc Mỹ lâm vào dịch bệnh, xung đột, biểu
tình, kinh tế suy giảm đã khiến Trump phải tìm đến một khẩu hiệu khác. Phe
Biden, Obama và những người phản đối thì phê phán Trump đã phá nát nước Mỹ và hủy
hoại vị thế quốc gia.
Bây giờ chúng ta hãy thử
so sánh với một số khẩu hiệu của quan ta:
·
“Nhà nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân.” (Hiến pháp 2013).
·
“Nhà nước bảo đảm và phát
huy quyền làm chủ của Nhân dân; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền
con người, quyền công dân; thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện
phát triển toàn diện.” (Hiến pháp 2013)
·
“Quân đội ta trung với đảng,
hiếu với dân …”
Nhưng khẩu hiệu cũng là một
thứ đầy sức mạnh. Quy tắc tuyên truyền của Đức Quốc xã là một lời nói dối, lặp
lại đủ lâu sẽ trở thành sự thật. Việc nhồi nhét các khẩu hiệu mị dân vào đầu óc
của người dân một nước để rồi biến nó thành “điều tự nhiên” có thể thấy rõ ở
các nước độc tài, nơi người dân không có quyền phản biện và phê phán chính quyền.
Một bộ phận không nhỏ sẽ bị các khẩu hiệu này làm cho tê liệt tư duy, coi sự bấu
víu vào đảng cầm quyền là chân lý.
Đến đây, ta thấy giá trị
của giáo dục, tư duy độc lập và một đầu óc phản biện. Ta phì cười vào các phát
ngôn lố bịch của quan ta, nhưng lại say mê lắng nghe một ông chính trị gia mị
dân phương Tây? Ta phải cảnh giác với tiêu chuẩn kép của chính mình.
Theo tôi, chúng ta không
nên thần thánh hóa một quan Ta, Tây hay Tàu nào cả, bởi dẫu nói giỏi đến đâu,
nhiều khả năng ông, bà ấy cũng chỉ đang cố gắng kiếm phiếu mà thôi. Điều đáng tiếc nhất là người Việt
Nam, vì yêu ghét, thần tượng hóa cá nhân đối một ông tổng thống bên Tây cách
đây nửa vòng trái đất mà mạt sát, đấu tố, dèm pha, thậm chí nghỉ chơi nhau.
Ông Nguyễn Văn Thiệu, Tổng
thống Việt Nam Cộng hòa có câu nói nổi tiếng: “Đừng nghe những gì cộng sản nói,
hãy xem những gì cộng sản làm”. Có thể thay chữ “cộng sản” bằng tên bất kỳ ai
đang mong đắc cử thì nó cũng đúng.
Vậy ta hãy thực hành quan
sát bầu cử của nước bạn bằng một cái đầu lạnh. Chúng ta hãy cứ nhiệt huyết theo
dõi diễn biến sôi nổi của nền dân chủ được xem là “vĩ đại” nhất thế giới để
phán xét, nhìn nhận cả cái đúng, cái sai. Bởi vì Việt Nam ta đang thiếu cả những
người mị dân có tầm và cái quyền được tự do vạch mặt những kẻ mị dân đó.
Bài phản ánh quan điểm riêng của tác giả. Mọi bài
bình luận xin gửi cho Luật Khoa tại đây.
No comments:
Post a Comment