Nước Mỹ vào lúc phải đối diện với sự thực
7/12/20
https://thongluan-rdp.org/quan-di-m/item/19820-nu-c-m-vao-luc-ph-i-d-i-di-n-v-i-s-th-c
Hơn 74 triệu người, đại diện cho gần một nửa nước Mỹ,
bầu cho Trump để ông ta có thể tiếp tục đập phá nước Mỹ sau bốn năm đập phá khiến
nước Mỹ phân hóa, bị cô lập và bị coi thường như chưa bao giờ thấy. Nước Mỹ
đang ở trong một tình trạng rất hiểm nghèo. Vì đâu ?
https://live.staticflickr.com/65535/50692198938_0f7de6c7d8.jpg
Khối người ủng hộ tổng
thống Donald Trump cho biết sẽ sẵn sàng cầm súng nổi dậy nếu Trump kêu gọi.
Hai tuần trước, hãng thông tấn Reuters có thực hiện một cuộc thăm dò ý
kiến trong khối người ủng hộ tổng thống Donald Trump. Có thể mẫu thăm dò
–nghĩa là số người được chọn để hỏi ý kiến- không tiêu biểu cho toàn bộ 74 triệu
người bỏ phiếu cho Trump nhưng kết quả thật đáng kinh ngạc. Tất cả, 100%, đều
tin rằng cuộc bầu cử vừa qua là gian lận, đáng lẽ Trump phải thắng lớn. Đáng sợ
hơn nữa là đa số còn cho biết sẽ sẵn sàng cầm súng nổi dậy nếu Trump kêu gọi. Một
số cho biết họ đang tập trận trong một đạo quân được đặt tên là Những Người Yêu
Nước Miền Nam (The South Plains Patriots). Họ chỉ chờ Trump. Nước Mỹ chia rẽ một
cách đáng sợ, ngoài mọi tưởng tượng.
Từ bất mãn đến phẫn
nộ
Những người này là ai và
tại sao họ có thể tin Trump đến như thế ?
https://live.staticflickr.com/65535/50692940741_f7e644b5b8.jpg
Điều chắc chắn là đại
đa số người Mỹ ủng hộ Donald Trump thuộc thành phần được gọi là Da trắng ít học
(Non-college Whites). Những người sẵn sàng nổi loạn võ trang đều là những người
đàn ông da trắng.
Trong một bài viết đầu
năm nay tôi đã cố gắng tìm hiểu lý do tại sao một số đông đảo người Mỹ ủng hộ
Donald Trump (1). Điều chắc chắn là đại đa số thuộc thành phần được gọi
là Da trắng ít học (Non-college Whites). Những người sẵn sàng
nổi loạn võ trang đều là những người đàn ông da trắng. Ta có thể hình dung họ là
những người lái xe pickup, đội mũ Make America Great Again trong
các bang miền Nam, làm việc trong các nông trại, hay làm những công việc tạm thời
hoặc không toàn thời gian trong các công ty như Amazon, Walmart, Target. Chỉ gần
đúng thôi bởi vì cũng có những người tốt nghiệp đại học có việc làm ổn vững với
lương khá cao và cũng có những chủ nông trại lớn. Nói chung đa số là những người
da trắng không chỉ bất mãn mà còn phẫn nộ trước hiện tình nước Mỹ. Họ là những
người mà cha ông đã khai phá và xây dựng nước Mỹ thành cường quốc số 1 thế giới.
Mới cách đây một nửa thế kỷ họ còn là thành phần thượng đẳng đầy tự hào trong
xã hội Mỹ, các thành phần khác hoặc chỉ là những người mới tới, hoặc thuộc lớp
người phục dịch cũ vừa được thăng tiến.
Nhưng xã hội Mỹ đã thay đổi
quá nhanh. Từ một cường quốc sản xuất và xuất khẩu thành một cường quốc tiêu thụ
và nhập khẩu, từ một trung tâm công nghiệp thành một trung tâm tài chính, từ một
nước Thiên Chúa giáo ngoan đạo thành một nước vật chất thế tục. Rồi phong trào
toàn cầu hóa đảo lộn tất cả. Các công nghệ truyền thống di chuyển dần ra nước
ngoài, các công việc mới được trả lương cao dành cho những người có học thức và
kỹ năng cao, nhiều khi vừa mới đến lập nghiệp tại Mỹ. Một số khá đông những người
da trắng sau một thời gian hài lòng và yên trí bừng tỉnh nhận ra mình đã trở
thành giai cấp thua kém trong xã hội, không chỉ không có mà còn không
thể có công việc làm ổn vững với lương cao và chỗ đứng đáng tự hào
trong đất nước mà họ tạo dựng ra. Họ thua kém cả về kinh tế lẫn kiến thức so với
một khối người mà mới cách đây không lâu họ còn nhìn với con mắt kẻ cả. Bất mãn nhanh chóng trở thành phẫn
nộ.
Các thăm dò cho thấy đa số
người Mỹ da trắng bỏ phiếu cho Donald Trump (52% nói chung, 55% đàn ông, 48% phụ
nữ). Như vậy phải hiểu là có gần một nửa người Mỹ da trắng đã thích nghi với
tình thế mới và thành công. Điều này càng làm cho khối người sa cơ thất thế tủi
hổ và giận dữ hơn. Họ tin Trump khi ông nói cuộc bầu cử này gian lận mà không cần
ông phải đưa ra một bằng chứng thuyết phục nào bởi vì họ đã coi ông là đại diện
và phát ngôn viên của họ, bởi vì họ muốn ông thắng để tiếp tục đập phá cái trật
tự xã hội đã gạt họ ra ngoài lề và xuống dưới. Những người này cảm thấy như
không còn gì để mất. Không thể thảo luận với họ về những gì có lợi cho nước Mỹ
vì nước Mỹ này không còn là của họ nữa. Họ sẵn sàng làm tất cả để giành lại nước
Mỹ mà họ nghĩ rằng họ đã mất. Nước Mỹ vĩ đại là nước Mỹ của họ chứ không cần là nước Mỹ thực sự vĩ đại.
Trong cuốn sách ngắn nhất,
nhưng cũng là cuốn sách cần đọc nhất của ông, Những vấn đề của Triết (Problems
of Philosophy), Bertrand Russell đã nhận xét : "Tất cả những gì chúng
ta biết đều đặt nên tảng trên những niềm tin từ bản năng". Nhưng trong
bản năng của những người ủng hộ Trump chỉ còn lại sự tức giận. Quá giận mất
khôn. Vả lại từ lâu rồi họ không còn biết những gì đang xảy ra nữa. Họ chỉ nghe nhạc, xem phim hay
những reality shows và những trận quyền Anh, football. Họ
không đọc sách báo, không theo dõi những chương trình thời sự và bình luận và không
quan tâm tới chính trị, dù đã giận dữ với chính trị đến độ sẵn sàng nổi loạn.
Đó là khối cử tri cơ sở của Trump. Bạo lực và những đám đông cuồng nhiệt
có sức thu hút của chúng, khối người này đã lôi kéo thêm được một số người
khác, kể cả những trí thức bình thường có thể suy nghĩ một cách sáng suốt.
Châu Âu cho tới khi bức
tường Berlin sụp đổ không thiếu những trí thức trình độ cao, như Jean-Paul
Sartre và Louis Aragon, cổ võ cho chủ nghĩa cộng sản. Tại Việt Nam sau Cách mạng
tháng 8-1945 nhiều trí thức hàng đầu –như Phạm Huy Thông, Trần Đức Thảo, Nguyễn
Mạnh Tường, Tôn Thất Tùng, Trần Đại Nghĩa và nhiều người khác- đã hùa theo Đảng
cộng sản vào đúng lúc mà họ đang tàn sát thẳng tay những ngưới yêu nước không cộng
sản.
Một cách tương tự thành
phần cuồng nhiệt theo Trump cũng đã lôi kéo theo được những người có địa vị và
học vị. Có những người chạy theo để lợi dụng, nhưng cũng có những người chỉ đơn
giản bị hớp hồn, và cũng có những người sai lầm dù có bằng cấp. Kết quả là hơn
74 triệu người, đại diện cho gần một nửa nước Mỹ, bầu cho Trump để ông ta có thể
tiếp tục đập phá nước Mỹ sau bốn năm đập phá khiến nước Mỹ phân hóa, bị cô lập
và bị coi thường như chưa bao giờ thấy. Nước Mỹ đang ở trong một tình trạng rất hiểm nghèo. Vì
đâu ?
Chủ nghĩa phóng
khoáng và chế độ tổng thống
Nguyên nhân đầu tiên là
chủ nghĩa thực tiễn (realism) thường được biết tới và đồng hóa
với thể hiện kinh tế của nó là chủ nghĩa phóng khoáng (liberalism) hay,
gần đây, tân phóng khoáng (neoliberalism).
https://live.staticflickr.com/65535/50692940731_18b9a92ef7_w.jpg
Nền tảng của chủ
nghĩa thực tiễn là dành ưu tiên cho quyền lợi cụ thể.
Hầu như từ ngày lập quốc
nước Mỹ chỉ biết chủ nghĩa này nhưng ngày càng theo đuổi một cách cực đoan hơn.
Nền tảng của chủ nghĩa thực
tiễn là dành ưu tiên cho quyền lợi cụ thể. Điều này có nghĩa là mỗi khi
có mâu thuẫn giữa quyền lợi và đạo đức thì quyền lợi phải đi trước. Nền tảng của
chủ nghĩa phóng khoáng là niềm tin mù quáng rằng cứ để cho mỗi người mặc sức
tranh giành một cách tham lam và vị kỷ rồi đâu sẽ vào đó, sẽ có một bàn
tay vô hình dàn xếp tất cả để sau cùng xã hội sẽ phồn vinh và hài hòa,
mỗi người sẽ được phúc lợi. Không cần quá thắc mắc về số phận của những người
nghèo khổ, luật và quy định càng ít càng tốt, thuế càng thấp càng hay. Nhiều lý
thuyết gia của chủ nghĩa phóng khoáng, như Robert Nozick, còn lên án thuế và
liên đới xã hội là vi phạm nhân quyền. Đó gần như là một tín ngưỡng tôn giáo bởi
vì không có gì chứng minh cả, trái lại cuộc sống hàng ngày liên tục cho thấy lòng tham và lòng vị kỷ
là những nguyên nhân quen thuộc của tội ác và thảm kịch.
Sức thu hút của chủ nghĩa
phóng khoáng là nó đáp ứng bản năng sơ đẳng của con người, không đòi hỏi nghiên
cứu và lý luận phức tạp và nhất là tiện lợi cho những người nhiều tiền và nhiều
quyền. Bàn tay vô hình mà Adam Smith là người đầu tiên nói tới hơn hai thế kỷ
trước không gì khác hơn là các giá trị đạo đức Kitô giáo –tôn trọng lẽ phải và
yêu thương đồng loại- nhưng ngày nay bàn tay đó đã tê liệt vì Kitô giáo đã mất
phần lớn ảnh hưởng. Hậu quả của chủ nghĩa phóng khoáng mà nước Mỹ mê mải chạy
theo trong hơn một nửa thế kỷ qua là các giá trị đạo đức mờ nhạt dần, chênh lệch
giầu nghèo ngày càng thách thức và các mâu thuẫn tích lũy. Xã hội không chỉ mất dần sự liên
đới mà còn mất cả trí tuệ và tâm hồn.
Trừ một ngoại lệ nhỏ dưới
thời Obama, các tổng thống Mỹ cho tới nay nói chung đã chỉ biết giảm thuế và bớt
luật để kích thích tăng trưởng. Liên đới xã hội và, nghiêm trọng hơn, giáo dục
và đào tạo xuống cấp ; học phí các trường đại học có phẩm chất vượt khỏi tầm
tay đa số gia đình. Nhưng giáo dục là xương sống của mọi quốc gia, là động cơ của
linh động xã hội và cũng đang là cuộc thế chiến giữa các dân tộc trong cuộc
tranh đua chinh phục tương lai. Vì thế cùng với sự xuống cấp của giáo dục giấc
mơ Hoa Kỳ cũng tan biến dần. Ngày nay khi nhìn vào các chỉ số xã hội –dù là tuổi
thọ trung bình, tỷ lệ người bị bệnh tâm thần, tỷ lệ tội phạm, tỷ lệ các bà mẹ vị
thành niên, thanh niên bỏ học và nghiện hút v.v.- Mỹ đều thua hẳn mọi nước phát
triển khác. Tăng trưởng kinh tế mà các tổng thống Mỹ đặt làm ưu tiên hàng đầu
–và cũng được đánh giá theo đó- chỉ chủ yếu dành riêng cho 1% những người giầu
nhất. Nghiêm trọng hơn nữa
là đa số người Mỹ, đặc biệt là những cử tri cơ sở của Trump, không nhìn thấy lý
do bởi vì kiến thức và tư tưởng chính trị của nước Mỹ đã xuống cấp.
Không phải là Mỹ thiếu những
nhà tư tưởng và những tác phẩm giá trị về tư tưởng chính trị và xã hội. Mỹ giầu
có và thừa khả năng để thu hút những thành phần tinh hoa nhất về mọi mặt của mọi
quốc gia. Vấn đề là các tư tưởng quý báu này chỉ quanh quẩn trong các trường đại
học danh tiếng và các câu lạc bộ trí thức. Những cuốn sách rất giá trị về triết,
kinh tế, xã hội nếu bán được 10.000 cuốn cũng đã là khá. Các bài giảng rất hay
của các giáo sư và học giả danh tiếng đưa lên Youtube sau vài năm nếu được
100.000 lượt xem là một thành tích khả quan, trong khi các bài hát và các trận
đấu quyền Anh có thể thu hút vài triệu hay vài chục triệu người xem. Nước Mỹ có
tư tưởng nhưng người Mỹ không có tư tưởng.
Vì sao kiến thức và tư tưởng chính trị không đến được
với người Mỹ ? Câu trả lời giản dị là chế độ tổng thống.
https://live.staticflickr.com/65535/50693022687_59029cdce0.jpg
Chế độ Tổng thống Mỹ
tập trung quyền lực vào tay một người và vì thế vô hiệu hóa và làm tan biến các
chính đảng.
Chế độ này để người dân
trực tiếp bầu người cần vận mệnh đất nước. Từ 25 thế kỷ trước, Socrates đã cảnh
báo rằng tình trạng này cũng không khác để cho hành khách thay vì những người
biết nghề đi biển biểu quyết chọn người thuyền trưởng. Mỗi cuộc bầu tổng thống
gần như là một cuộc trình diễn, quần chúng bầu cho ứng cử viên hấp dẫn nhất hơn
là cho người tài đức nhất bởi vì họ không đủ thông tin và trình độ để biết ai
là người tài đức. Nguy hại nhất là chế độ tổng thống tập trung quyền lực vào
tay một người và vì thế vô hiệu hóa và làm tan biến các chính đảng. Nghiên cứu
và thảo luận làm gì khi mà các quyết định chỉ tùy thuộc một người không do đảng
chỉ định và do đó không cần phục tùng đảng, trái lại các đảng viên phải phục
tùng tổng thống để được ban phát ơn huệ ?
Nhưng các chính đảng đúng
nghĩa là điều tối cần thiết cho một quốc gia. Ai không biết điều này thì đừng
nên tham gia vào hoạt động chính trị. Đó là những môi trường đào tạo những người
có khả năng đảm nhiệm các chức vụ công cộng, là môi trương sản xuất và sàng lọc
các ý kiến đồng thời thảo luận về các vấn đề quốc gia và các giải pháp. Quan trọng
hơn hết, qua khối đảng viên, các chính đảng cũng là hàng trăm nghìn, hàng triệu
cỗ xe chuyên chở kiến thức và tư tưởng chính trị đến với quần chúng. Không
có các chính đảng thì dân trí thấp là hậu quả tự nhiên. Đó là điều sau cùng
đã xảy ra cho nước Mỹ. Cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa không còn là những chính
đảng đúng nghĩa mà chỉ còn là những bộ máy gây quỹ và tranh cử. Nước Mỹ sở dĩ
đã vươn lên mạnh mẽ là nhờ tinh thần lành mạnh của các Founding Fathers,
nhưng bây giờ, sau hai thế kỷ rưỡi bị chế độ tổng thống làm hao mòn, tinh thần
đó không còn nữa. Cho tới nay tất cả các chế độ tổng thống trên thế giới đều đã
thất bại, hoặc đưa đến độc tài hoặc đưa đến mâu thuẫn bế tắc giữa hành pháp và
lập pháp. Chế độ tổng thống đã là nguyên nhân chính khiến Châu Mỹ La Tinh không
vươn lên được. Nó cũng đã khiến Châu Phi Da Đen quằn quại trong đói khổ hoặc,
bi đát hơn, tan rã trong bạo loạn và nội chiến. Cho đến nay Mỹ vẫn được coi là
ngoại lệ duy nhất mà chế độ tổng thống đã thành công. Ngoại lệ này bây giờ cũng
chấm dứt.
Có thể chờ đợi gì ở
Biden ?
https://live.staticflickr.com/65535/50692198848_0636f1df18.jpg
Joe Biden là vị tổng
thống có tài nhất trong lịch sử nước Mỹ từ gần một thế kỷ nay (NGK)
Theo tôi, Joe Biden là vị
tổng thống có tài nhất trong lịch sử nước Mỹ từ gần một thế kỷ nay. Sinh ra
trong một gia đình trung lưu thấp, ông đã đấu tranh với hoàn cảnh khó khăn để
vươn lên và đã có cả một nửa thế kỷ để học hỏi và chứng minh bản lĩnh chính trị. Ông
là tổng thống Mỹ đầu tiên hiểu biết và có kinh nghiệm về tình hình thế giới. Ông
đã thất bại trong các lần tranh cử sơ bộ trước đây vì bầu cử tổng thống trước hết
là một trình diễn trong khi ông thiếu sức thu hút. Lần này ông đã chỉ được bầu
vì Đảng Dân Chủ và một số đông người Mỹ nhận ra là nước Mỹ đang lâm nguy. Joe
Biden là vị tổng thống phù hợp nhất cho nước Mỹ trong tình thế này. Tuy vậy có
thể dự đoán trước là sẽ không thể chờ đợi ở Biden một kết quả cụ thể ngoạn mục
nào vì ông thừa hưởng một di sản quá khó khăn với quá nhiều vấn đề nghiêm trọng
và cấp bách đã bị trì hoãn quá lâu. Ông sẽ phải hòa giải một nước Mỹ quá chia rẽ
trên ngưỡng cửa của một cuộc nội chiến. Ông sẽ phải hòa giải với các đồng minh
đã mất hết lý do để tin tưởng vào nước Mỹ và phục hồi uy tín của nước Mỹ đã tan
tành sau bốn năm Donald Trump, vào lúc mà Mỹ và các nước dân chủ phải đương đầu
quả quyết với thách thức từ Trung Quốc và các chế độ độc tài dân túy. Chính
sách tăng thuế đối với các công ty và những người giầu để đầu tư vào liên đới
xã hội và giáo dục đào tạo của ông rất đúng và rất cần thiết nhưng sẽ chỉ mang
lại kết quả về lâu về dài trong khi trước mắt ông phải đương đầu với dịch
Covid-19 đã làm 300.000 người chết và vẫn còn tiếp tục tàn phá. Trong những điều
kiện may mắn nhất kinh tế Mỹ cũng sẽ chỉ trở lại được tình trạng cuối năm 2019
vào cuối nhiệm kỳ của ông. Nếu Biden chỉ vạch ra được cho nước Mỹ một hướng đi
đúng về tương lai thì cũng đã là may mắn lắm rồi. Ông cũng sẽ không có thời giờ
và cơ hội để đặt ra vấn đề quan trọng nhất của nước Mỹ là thay đổi chế độ tổng
thống.
Có thể nói gì giữa
người Việt Nam với nhau ?
https://live.staticflickr.com/65535/50693022662_5789ff75aa.jpg
Dấu hỏi càng lớn và
đáng lo ngại khi một số đông ủng hộ Trump một cách cuồng nhiệt đến độ có thể mạt
sát những đồng bào mà mình từng quý mến chỉ vì họ có quan điểm khác
Sự kiện Việt Nam là một
trong số vài dân tộc rất hiếm hoi trên thế giới mà cho tới gần đây đa số ủng hộ
Trump là một dấu hỏi lớn về bản chất và văn hóa của dân tộc ta. Tại sao người
Việt Nam, kể cả một số người có học vị và địa vị cao trong xã hội, có thể ngưỡng
mộ một con người thấp kém về kiến thức, tồi tệ về đạo đức và nhỏ mọn trong tâm
hồn như Donald Trump ? Chúng ta là một dân tộc như thế nào ? Dấu hỏi càng lớn
và đáng lo ngại khi một số đông ủng hộ Trump một cách cuồng nhiệt đến độ có thể
mạt sát những đồng bào mà mình từng quý mến chỉ vì họ có quan điểm khác. Chúng
ta vừa chứng tỏ sự nông cạn về kiến thức chính trị và tư tưởng chính trị và đó
là lý do chính giải thích tại sao chúng ta đã là chúng ta ngày nay. Chúng ta
còn cần một cố gắng văn hóa rất lớn.
Một quyết tâm mà chúng ta
phải có ngay trong lúc này, trước thềm của kỷ nguyên dân chủ sắp mở ra, là phải
dứt khoát gạt bỏ chế độ tổng thống. Đừng để lịch sử lặp lại. Chính vì thiếu văn
hóa chính trị mà chúng ta đã đã không nhìn thấy những khuyết tật độc hại của tư
tưởng Mác-Lênin và đã rước lấy chủ nghĩa cộng sản vào lúc mà thế giới đã nhìn
ra nó như một sai lầm và một tội ác, với hậu quả là 30 năm nội chiến, sáu triệu
người chết, đất nước tan hoang và tụt hậu và vẫn còn phải mang trên cổ cái ánh
độc tài. Chúng ta cần cảnh giác để đừng chuốc lấy chế độ tổng thống vào lúc nó
đã tiết lộ bản chất tệ hại.
Nguyễn Gia Kiểng
(07/12/2020)
(1) Nguyễn Gia Kiểng,
"Nước
Mỹ nào sau Donald Trump ?", Thông Luận, 02/02/2020
No comments:
Post a Comment