Pháp
tăng cường quan hệ với ASEAN trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng hung hãn
Nguyễn
Trường
2020-10-25
Pháp trở thành đối
tác của ASEAN
Tại cuộc họp thường niên
tổ chức vào tháng 9 năm nay, Bộ trưởng Ngoại giao các nước thuộc Hiệp hội các
quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã chấp thuận việc Pháp mong muốn trở thành đối tác
phát triển của tổ chức này. Bộ Ngoại giao Pháp đánh giá đây là một bước đi quan
trọng trong việc tăng cường quan hệ của nước này với ASEAN và cùng chia sẻ tầm
nhìn chung về khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương dựa trên sự bao trùm, tôn trọng
luật pháp quốc tế, chủ nghĩa đa phương và hợp tác quốc tế.
Hình minh hoạ. Tàu
Vendemiaire của Hải quân Pháp tại một cảng ở Philippines ngày 12 tháng 3 năm
2018. Reuters
Chiều sâu hợp tác của Pháp
trong phòng thủ và an ninh phản ánh sự đóng góp của nước này vào hòa bình và ổn
định, đồng thời đem lại nền tảng cho một mối quan hệ đối tác mạnh mẽ hơn với
các cơ cấu phòng thủ của ASEAN. Cương vị mới của Pháp với tư cách là Đối tác
phát triển của ASEAN mở đường cho sự cộng tác sâu rộng hơn vào thời điểm khi một
số nước đang trở nên hướng nội.
Pháp là quốc gia nằm
trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Những lợi ích kinh tế và chiến lược
của Pháp trong khu vực làm cho nước này trở thành một bên tham gia cam kết với
sự ổn định của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Đây là lý do giải thích tại
sao Pháp nỗ lực phát triển mối quan hệ đối tác với các nước châu Á-Thái Bình
Dương cả ở cấp độ đa phương lẫn song phương.
Mục tiêu của Pháp là xây
dựng các mối quan hệ hợp tác và kinh tế dài hạn với các quốc gia trong khu vực:
Trong 10 năm qua, Cơ quan phát triển của Pháp đã hỗ trợ hơn 170 dự án trị giá
hơn 4 tỷ euro ở các nước ASEAN để tăng cường phát triển bền vững. Ngoài ra,
Pháp còn có một cộng đồng doanh nghiệp phát triển mạnh và sự hiện diện của Pháp
ở ASEAN đóng góp 20 tỷ euro trong đầu tư trực tiếp và 2.000 công ty cùng các
chi nhánh của họ tạo ra 240.000 việc làm.
Chiến lược của
Pháp về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
Chiến lược của Pháp vì một
khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương bao trùm được công bố hồi năm 2018 có mục
tiêu tăng cường sự can dự này trên mọi lĩnh vực. Vào thời điểm khi sự trỗi dậy
kinh tế của khu vực châu Á tạo ra một thế giới với nhiều cơ hội và định hình
các mối quan hệ quốc tế, Pháp đã quyết tâm tạo dựng đối tác với các quốc gia
Đông Nam Á nhằm thúc đẩy chủ nghĩa đa phương và một môi trường ổn định cho mọi
người.
Vị trí của khu vực này
ngày càng có ý nghĩa chiến lược và ASEAN, theo nhiều cách thức, rất giống với
Liên minh châu Âu (EU), đóng vai trò tập thể. Đối mặt với nguy cơ phân cực lớn
hơn, cả ASEAN lẫn Pháp phải tăng cường hợp tác để đối phó với những thách thức
toàn cầu hiện nay.
Pháp trước sau như một thể
hiện rõ cam kết của họ đối với hòa bình và ổn định của khu vực Ấn Độ Dương-Thái
Bình Dương. Sự tham gia của nước này vào Đối thoại Shangri-La hàng năm ở cấp
cao thể hiện điều đó.
Hình minh hoạ. Bộ
trưởng Quốc phòng Pháp Florence Parly phát biểu tại Đối thoại Shangri-La 2019 ở
Singapore AFP
Các lực lượng vũ trang
Pháp cũng có lịch sử tham gia các cuộc huấn luyện và tập trận chung với các đối
tác Đông Nam Á, đặc biệt là với Lực lượng không quân Singapore. Các tàu hải
quân và máy bay của Pháp được triển khai đều đặn ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái
Bình Dương nhằm tăng cường quyền tự do hàng hải và tự do hàng không, củng cố trật
tự quốc tế dựa trên các nguyên tắc chia sẻ các giá trị của Pháp, ủng hộ chủ
nghĩa đa phương và luật pháp dựa trên trật tự quốc tế, đồng thời hướng tới một
thế giới an toàn hơn, dựa trên quản trị toàn cầu toàn diện. Những năng lực
hoạt động này của Pháp cũng đóng một vai trò quan trọng trong an ninh hàng hải
khu vực.
Pháp quan tâm đến Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương vì cho rằng họ là một cường quốc có chủ quyền trong khu vực
trên cơ sở các vùng lãnh thổ và dân số của nước này (khoảng 1,6 triệu công dân
Pháp đang sinh sống ở các vùng lãnh thổ hải ngoại; hơn 200.000 công dân Pháp định
cư tại các quốc gia ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và 9/11 triệu km2 EEZ, khoảng
8.000 nhân viên quốc phòng đang đóng quân trên khắp khu vực). Đây cũng là một
khu vực quan trọng đối với nền kinh tế Pháp: chiếm 60% dân số thế giới và 1/3
thương mại quốc tế. Hơn 1/3 kim ngạch xuất khẩu của nước này ngoài Liên minh
châu Âu (EU) và hơn 40% kim ngạch nhập khẩu của nước này đến từ Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương. Do đó, có thể nói mối quan hệ giữa Pháp và các quốc gia
trong khu vực này được xây dựng trên cơ sở phụ thuộc về kinh tế.
Mặc dù các lợi ích của
Pháp không trực tiếp bị đe dọa trong không gian Ấn Độ Dương Dương-Thái Bình
Dương, nhưng nước này vẫn cần phải xác định một chiến lược quốc phòng hoàn chỉnh
đối với khu vực này. Pháp cho rằng toàn cầu hóa làm gia tăng sự phụ thuộc lẫn
nhau, và mọi mối quan hệ gần như ngay lập tức chịu ảnh hưởng của các sự kiện ở
xa. Bất kỳ cuộc khủng hoảng nào ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đều để lại hậu quả
trực tiếp đối với Pháp nói riêng và châu Âu nói chung.
Môi trường an ninh ở Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương đã chuyển biến theo hướng xấu đi trước tình trạng cạnh
tranh gay gắt Trung-Mỹ, cuộc khủng hoảng hạt nhân Triều Tiên, các mối đe dọa
xuyên quốc gia, các cuộc xung đột lãnh thổ chưa được giải quyết và thậm chí là
cả vấn đề hậu quả an ninh của biến đổi khí hậu trong thời gian qua. Bên cạnh
đó, việc tất cả các quốc gia trong khu vực gia tăng các biện pháp quân sự có khả
năng làm tăng nguy cơ leo thang. Điển hình là trường hợp Trung Quốc đang gia
tăng các hành động trên biển Đông, khiến an ninh khu vực này biến đổi theo chiều
hướng tiêu cực. Sự căng thẳng này có thể lan sang Ấn Độ Dương.
Hiện nay, Pháp đặc biệt
quan ngại trước việc các quốc gia tăng cường đe dọa sử dụng vũ lực - cho dù đó
là các phương tiện quân sự thông thường, lực lượng dân quân hay lực lượng bán
quân sự, hoặc biến các lĩnh vực như không gian và kỹ thuật số thành lĩnh vực đối
đầu. Mối đe dọa này chỉ làm gia tăng hiện tượng phân chia lợi ích giữa các quốc
gia trong một khu vực vốn không có sự đồng nhất về tham vọng chính trị. Trong bối
cảnh địa chiến lược không ngừng thay đổi này, tham vọng trên hết của Pháp là
tăng cường mối quan hệ hợp tác với các quốc gia trong một khu vực rộng lớn.
Pháp cũng muốn gia tăng ảnh hưởng và khả năng hành động của họ để duy trì môi
trường an ninh thuận lợi cho các hoạt động kinh tế và chính trị của họ cũng như
của các đối tác.
Tham vọng lớn của Pháp là
tập trung nỗ lực vào việc đảm bảo sự tôn trọng đối với luật pháp quốc tế, như
quy định về quyền tự do hàng hải và hàng không, nguyên tắc không phổ biến vũ
khí hạt nhân và tăng cường thúc đẩy tiến trình đối thoại và thống nhất đa
phương.
Thông qua việc triển khai
lực lượng thường xuyên, Pháp cũng tham gia việc bảo vệ quyền tự do hàng hải và
hàng không. Mặc dù sự hiện diện quân sự của Pháp rất quan trọng nhưng vẫn bị giới
hạn về quy mô ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. An ninh tập thể nhất thiết phải được
đảm bảo trên cơ sở sự can dự của nhiều đối tác. Đây là lý do giải thích vì sao
Pháp cam kết giúp châu Âu tăng cường sự hiện diện của họ ở lĩnh vực này. Khả
năng hành động của Pháp tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mở ra một cơ hội để huy
động các đối tác châu Âu của Pháp trong một khu vực mà đa số đều có lợi ích.
Mỹ là đồng minh lịch sử
và đối tác truyền thống của Pháp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, do sự thống nhất
về lợi ích quốc phòng và an ninh cũng như mức độ tương tác cao giữa lực lượng của
hai nước. Pháp liên kết với Ấn Độ, Australia và Nhật Bản bởi một cộng đồng
chung lợi ích và giá trị cho phép những nước này duy trì quan hệ hợp tác quốc
phòng sâu rộng, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghiệp và hàng hải. Khi sự
hiện diện của Trung Quốc trong khu vực gia tăng, nhu cầu duy trì đối thoại với
nước này cũng rất quan trọng.
Với tất cả các đối tác của
mình tại khu vực Đông Nam Á, chiến lược quốc phòng của Pháp chú trọng đặc biệt
đến hợp tác hàng hải. Pháp muốn tăng cường quan hệ đối tác song phương và khu vực
ở khía cạnh “Nhận thức về các vấn đề hàng hải - MDA”.
Chiến lược của Pháp phản
ánh ảnh hưởng của cuộc cạnh tranh chiến lược Trung-Mỹ đối với sự cân bằng an
ninh ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Sự mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc làm
thay đổi hoàn toàn sự cân bằng giữa các nhóm nước trong khu vực và dẫn đến sự
thay đổi sức mạnh của lực lượng Mỹ. Nguy cơ là các đối thủ cạnh tranh lớn sẽ được
khuyến khích tăng cường các hành động đơn phương và giảm bớt các hình thức hợp
tác đa phương. Ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, tình trạng không tuân thủ pháp luật
và thiếu sự đồng thuận đa phương về những điều kiện liên quan đến quyền tiếp cận
và sử dụng các không gian chung buộc Pháp phải tìm kiếm các giải pháp đối tác
chiến lược để đối phó.
Là cường quốc hàng hải chịu
trách nhiệm về EEZ lớn thứ hai trên thế giới, Pháp trên thực tế đã nhiều lần
lên tiếng về tầm quan trọng của việc tôn trọng Công ước Liên hợp quốc về Luật
biển (UNCLOS), đặc biệt là quyền tự do hàng hải và hàng không. Pháp thường
xuyên tiến hành các hoạt động tự do hàng hải và hàng không ở bất cứ nơi nào khi
cần thiết, kể cả ở biển Biển Đông. Pháp cũng đặc biệt chú ý tôn trọng luật pháp
quốc tế bởi các hoạt động cải tạo và quân sự hóa các quần đảo trong khu vực này
đã làm thay đổi hiện trạng và làm gia tăng căng thẳng. Pháp muốn tránh tình trạng
việc đã rồi của Trung Quốc, không muốn để điều này tái diễn ở các khu vực khác
như Bắc Cực hay Địa Trung Hải.
Hợp tác về an ninh và quốc
phòng, Pháp triển khai với các nước ASEAN với tư cách là quan sát viên của Tổ
chức Cảnh sát các nước Đông Nam Á (ASEANAPOL), cũng như việc triển khai các dự
án với tư cách là đối tác phát triển của ASEAN hay tư cách quan sát viên tại Hội
nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN tại các nhóm làm việc về an ninh hàng hải và hoạt
động gìn giữ hòa bình. Pháp chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực liên quan đến an
ninh hàng hải và môi trường, góp phần hỗ trợ các chiến dịch gìn giữ hòa bình và
đấu tranh phòng chống tội phạm có tổ chức như chống buôn bán ma túy, nạn buôn
người và đánh bắt cá bất hợp pháp, cướp biển, khủng bố và cực đoan đe dọa khu vực.
Về an ninh hàng hải, Hải quân Pháp triển khai đều đặn tàu đến khu vực nhằm khẳng
định ủng hộ của Pháp với tự do hàng hải và hàng không phù hợp với Công ước của
Liên hợp quốc về Luật biển.
Pháp cũng đã thiết lập
quan hệ đối tác quan trọng với các quốc gia Đông Nam Á, trước hết là Singapore,
Malaysia và Indonesia. Trong khu vực này, Pháp mong muốn hỗ trợ tăng cường quyền
tự chủ chiến lược của các đối tác và góp phần củng cố cấu trúc an ninh hiện có.
Trong bối cảnh này, Pháp tập trung hỗ các hành động của châu Âu trên danh nghĩa
là một đối tác có ảnh hưởng trước những thách thức an ninh ở châu Á.
Việt Nam vốn là cựu thuộc
địa của Pháp ở khu vực Đông Nam Á, cả hai quốc gia đều là thành viên trong khối
Pháp ngữ. Hai nước đã thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược vào năm 2013.
Hợp tác kinh tế là lĩnh vực
đạt được nhiều dấu ấn trong quan hệ song phương Việt – Pháp. Kim ngạch thương mại
hai chiều giữa Việt Nam và Pháp đã tăng hơn 3 lần từ khoảng 1,6 tỷ USD vào năm
2009 lên 5,3 tỷ USD vào năm 2019 (đứng thứ 3 tại châu Âu chỉ sau Đức và Hà
Lan). Về đầu tư trực tiếp, tính lũy kế đến hết tháng 5 năm 2020, Pháp đang có
588 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư đạt 3,56 tỷ USD, đứng thứ hai
trong số các nhà đầu tư châu Âu tại Việt Nam (sau Hà Lan).
Pháp đang thúc đẩy hợp
tác với Việt Nam trong lĩnh vực quốc phòng. Pháp là nước phương Tây đầu tiên có
tùy viên quốc phòng tại Việt Nam (1991). Thỏa thuận khung giữa hai nước được ký
vào năm 1997. Nhân chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Pháp (11/2009), hai bên
đã ký “Thỏa thuận giữa Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nước CHXHCN Việt Nam và Bộ trưởng
Bộ Quốc phòng Cộng hòa Pháp về hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng”.
Quan hệ hợp tác quốc
phòng Việt-Pháp ngày càng phát triển: trao đổi đoàn thường xuyên, tổ chức họp
tham mưu hàng năm, đối thoại an ninh, hỗ trợ xuất khẩu trang thiết bị khí tài,
đào tạo sĩ quan, chiến hạm của Hải quân Pháp cập cảng Việt Nam. Một số lĩnh vực
hợp tác mới cũng được mở ra (an ninh mạng, trao đổi chiến lược bản đồ quân sự,
huấn luyện tiền triển khai cho các lực lượng chuẩn bị tham gia các hoạt động
gìn giữ hòa bình LHQ, công nghiệp quốc phòng và trang bị, quân y, trao đổi kinh
nghiệm giữa các quân binh chủng, thủy đạc...).
Trong khuôn khổ chuyến
thăm chính thức Cộng hoà Pháp từ ngày 15 đến 20/9/2018, chiều 17/9/2018, tại trụ
sở Bộ Quân đội Pháp, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước Việt-Pháp đã ký Tuyên bố
tầm nhìn chung về hợp tác quốc phòng giai đoạn 2018-2028; Thoả thuận sửa đổi
Thoả thuận về hợp tác quốc phòng Việt-Pháp được ký năm 2009.
Gần đây, Pháp cùng với Đức
và Anh đã gửi Công hàm lên LHQ để thể hiện quan điểm của “tam cường” về vấn đề
biển Đông, trong đó nhấn mạnh đến vai trò của UNCLOS và việc đảm bảo tự do hàng
hải, tự do hàng không và duy trì luật pháp quốc tế tại khu vực này.
Những thách thức đối với
khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương hiện nay đòi hỏi phải có nhiều hành động tập
thể, hợp tác quốc tế, chủ nghĩa đa phương, cũng như tầm nhìn toàn cầu, vì những
tác động có thể xảy đến mang tính phụ thuộc lẫn nhau. Đây là ý nghĩa trong chiến
lược của Pháp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
--------------------------
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự
Do
No comments:
Post a Comment