Đoan
Trang và những kẻ đại ngốc
Y Chan - Luật
Khoa
09/10/2020
https://www.luatkhoa.org/2020/10/doan-trang-va-nhung-ke-dai-ngoc/
.
Nhà báo Phạm Đoan
Trang. Ảnh: Adam Bemma/Al Jazeera. Đồ họa: Luật Khoa
Tôi đọc “Chính trị bình
dân” của nhà báo Đoan Trang khá lâu sau khi nó ra đời. Một phần vì thói quen lười
đọc xưa nay, phần khác vì mới đầu khi lướt thoáng qua, cảm giác không có gì mới
so với những gì mình đã biết.
Một thời gian sau, khi đã
đọc phần lớn quyển sách, ấn tượng ban đầu bị lật ngược. Hóa ra rất nhiều, nếu
không muốn nói là phần lớn những thứ “bình dân” trong sách này tôi đều không biết.
Những nội dung được trình bày đơn giản đến mức khiến cho tôi có cảm giác “mình
cũng viết được”. Chắc không ít người đọc xong cũng nghĩ như vậy.
Và đó mới là vấn đề.
Vì sao một thứ không có
gì phức tạp như vậy lâu nay chẳng ai viết? Vì sao bản thân không viết nếu như
thấy “mình cũng viết được”? Vì sao lại phải chờ cho một người phụ nữ đơn độc chịu
bao nguy hiểm và khổ ải để viết ra quyển sách đơn giản đó? Và vì sao một thứ kiến
thức phổ thông ai cũng cần biết, bằng cách nào đó lại trở thành “vũ khí”, thành
thứ công cụ “phản động chống phá” đối với một chính quyền luôn miệng rêu rao
mình có chính nghĩa?!
Quá nhiều câu hỏi vì sao
treo trong đầu tôi cả trong lúc tỉnh lẫn khi mơ màng.
***
Phạm Đoan Trang tất nhiên
không phải là người đầu tiên bị chính quyền cộng sản Việt Nam đàn áp, đánh đập
và bắt giữ chỉ vì bất đồng chính kiến. Cô cũng không phải là người nổi tiếng nhất.
Nhiều người nhận định vị trí đó thuộc về Trần Huỳnh Duy
Thức, người đã có gần 12 năm phải sống trong lao tù vì những đòi hỏi thay đổi
dân chủ. Nhưng những cái tên này được nhắc đến nhiều chỉ vì thế hệ sinh sau đẻ
muộn chúng tôi không có bao nhiêu điều kiện tìm hiểu xa hơn về quá khứ. Những
người nổi tiếng đầu tiên bị chính quyền độc tài đàn áp vì không chịu ngoan
ngoãn câm miệng phải xuất hiện từ ít nhất hơn 60 năm trước, trong vụ án Nhân
Văn – Giai Phẩm chấn động một thời.
Kể từ đó đến nay, đã có
biết bao nhiêu người sinh ra rồi chết đi trên mảnh đất hình chữ S này, nhưng
não trạng của chính quyền – chính xác hơn là não trạng của những ai đã giành được
quyền lực và những người đời đời ăn nhờ ở đậu từ bổng lộc của nó – vẫn mãi mãi
không thay đổi. Bất kỳ ai trái ý mình đều là “phản động”,
đều là thành phần phải bị tiêu diệt.
Theo thống kê của “Dự án
88” (The 88 Project), cho đến
thời điểm hiện tại, có hơn 250 người vẫn còn đang bị giam giữ vì các tội danh
“chống chính quyền” – chỉ vì họ dám mở miệng. “Tội” của họ hoặc là đấu tranh chống
tham nhũng, hoặc là chống các trạm “BOT bẩn” ngang nhiên đặt giữa đường cướp tiền
người dân, hoặc viết sách viết báo, hay chỉ đơn giản là đăng các bài viết trên
mạng xã hội. Chưa kể còn hàng trăm người khác, cũng vì không chịu câm miệng,
thường xuyên bị các lực lượng chính quyền đe dọa, quấy rối, dùng thứ lý lẽ nhầy
nhụa của động vật (bạo lực) hòng trấn áp, phá hoại cuộc sống của họ.
Nếu cộng hết số năm tù của
tất cả những ai đã từng bị chính quyền cộng sản chụp mũ “phản động” từ xưa đến
nay, con số hẳn phải lên đến hàng ngàn.
Không có đám mây đen nào,
dù lớn đến đâu, chặn mãi được ánh sáng mặt trời, đó là quy luật của tự nhiên.
Chế độ này rồi sẽ biến mất, đó là sự thật giản dị của tự nhiên. Những con người
hô hào ủng ê cho nó, bâu chặt cắn xé giành giật từng mảng thịt tươi nhơn nhởn của
nó, rồi cũng sẽ chết đi, đó là chân lý của tự nhiên.
Thứ mà những kẻ đó để lại
thì sẽ thối mãi ngàn năm. Những năm tháng mà chúng đã cướp đi của biết bao
nhiêu người khác, cộng lại sẽ thành một thứ bia miệng ghi danh “ngàn năm văn
thiến”. Đó là “công trạng” của một thể chế đã thiến sạch những gì đẹp đẽ nhất
của một dân tộc tự hào có lịch sử cả ngàn năm.
***
Trong loạt phim truyền
hình “The Newsroom” (Phòng tin tức) của nhà biên kịch nổi tiếng Aaron Sorkin,
những nhà báo trong đó được mô tả như những “kẻ đại ngốc” (the greater fool).
“The greater fool”, nghĩa
đen là “những kẻ ngu hơn”, là một lý thuyết về hành vi kinh tế. Theo đó khi mua
một món hàng trên thị trường, cho dù có mua hớ với giá đắt, bạn vẫn sẽ luôn có
cơ hội tìm được “kẻ hớ hơn” để bán lại kiếm lời. Kẻ ngu hơn này tới lượt mình lại
tìm một kẻ ngu hơn nữa để bán lại. Có thể nói thị trường tồn tại được là nhờ
vào những kẻ ngu (hơn) như vậy.
Sorkin dùng hình ảnh ẩn dụ
đó để nói về những nhà báo trong câu chuyện của ông, những người “đủ ngu” để
tin rằng mình sẽ thành công trong những hoàn cảnh mà người khác sẽ rút lui hoặc
chịu thất bại. Đó là những người thay vì chạy theo các tin tức câu khách chụp
giựt, lại đánh đổi sự nghiệp, cuộc sống và tương lai của mình để nói lên sự thật,
bất chấp việc đó khiến họ trở thành cái gai trong mắt của những tổ chức và con
người quyền lực nhất.
Nói cách khác, họ là những
Don Quixote thời hiện đại.
Phạm Đoan Trang, cũng giống
như Trần Huỳnh Duy Thức, ở một khía cạnh nào đó, là những Don Quixote “ngây
ngô” giống vậy.
Họ không phải là những
thiên tài, lại càng không phải các vĩ nhân. Những điều họ biết, những gì họ
làm, những thứ họ viết, đều không tầm cỡ như Gandhi hay đầy cảm hứng như Martin
Luther King Jr.. Và có lẽ đó cũng không phải điều họ bận tâm. Ở một xã hội
khác, không có độc tài không có áp bức, Đoan Trang đã an nhiên dành phần lớn thời
gian để chơi nhạc, còn Trần Huỳnh Duy Thức thì đã là một doanh nhân tầm cỡ.
Nhưng họ vẫn phải đóng
vai Don Quixote, những kẻ ngây ngô nổi tiếng. Đó là lỗi của chúng ta.
Còn hàng trăm những tù
nhân lương tâm khác, những người mà có khi cái tên chẳng ai biết tới, thậm chí
dung mạo cũng không có ai hay, mỗi một ngày, một tháng, một năm họ bị tù đày –
đó cũng là lỗi của chúng ta.
Và nếu mọi thứ vẫn như hiện
tại, những đứa trẻ sinh ra ở đất nước này, những thế hệ tương lai mà chắc chắn
sẽ không hèn hạ như những người lớn của chúng, rồi sẽ lại phải trở thành nạn
nhân của thứ chế độ dối trá bệnh hoạn. Đó chắc chắn là lỗi của chúng ta.
Có ý kiến nói rằng hãy chứng
minh cho chính quyền thấy, một Đoan Trang bị bắt, ngày mai sẽ có một nghìn Đoan
Trang khác xuất hiện. Cá nhân tôi không nghĩ rằng cần, nên và có thể có nhiều
Đoan Trang tới vậy. Mỗi người đều có những vai diễn riêng trên sân khấu vĩ đại
của cuộc đời.
Với mỗi một người như
Trang bị đàn áp, những Công, Bằng, Chính, Nghĩa, Trung, Thực, Dũng, Khí… phải tới
lúc nào đó gạt qua những lý do lý trấu để làm đúng lương tri của mình.
Ngay cả khi cái tên của bạn
không có hàm ý gì cao siêu, đó cũng không thể là cái cớ để tiếp tục một cuộc đời
khôn vặt mắt nhắm mắt mở. Ý nghĩa của cái tên, và ý nghĩa của cuộc đời, là do mỗi
người tự tạo ra.
Ai cũng phải có lúc mở to
mắt nhìn thẳng vào gương và tự hỏi, vì sao cứ để “những kẻ ngu kia” thay mình dọn
mãi đống rác của dân tộc này?
Bài phản ánh quan điểm riêng của tác giả. Mọi bài
bình luận xin gửi cho Luật Khoa tại đây.
No comments:
Post a Comment